Kaixo. Avilan errege sagarronfoak ditugu. Eremu oso lehorra da udaran , eta beroa eta haizea dela eta erortzen ari zaizkigu. Orain horitzen hasi dira, baina ez daude guztiz gozoak ere. Hemengo jendeak esaten digu jasotzeko, eta etxean lurrean zabaldu ezkero hobtzen jarraituko dutela. Hau horrela da? Ilargi egutegian, egun hauek fruta jasotzeko egokiak direla dio, zer iruditzen zaizu? Eskerrik asko zure lanagatik, asko estimatzen dugu

Errege sagar horiek, baldintza arruntetan, noiz heltzeko ohitura duten jakin beharko litzateke. Dagoenerako horitzen hasi badira erortzeko bideari ekin diotela esan nahi du. Horitzea agian lehorteagatik gertatzen da. Horrek, baina, ez du esan nahi sagarrak helduta daudenik, eta gutxiago gozatuta. Zalantza baduzu, eta uzta galtzeko arriskua ikusten baduzu hobe da arboletik bertatik jasotzea lurretik baino. Beraz erortzen jarraitzen badute bildu eta toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso, zabal-zabal eginda. Sagarrak irautea nahi baduzu onena ilbeheran jasotzea da eta fruitu egunetan.

Egun on. 10 bat kiwi landara daukate lagun batzuk itsasondoan eta on dala 4 bat urte, bazter bateko bi landara , horitzen hasi ziren. Frutua be horijo eta barrua zurizka ikusten da, aparte, gusto gitxi dauko. Ondoko landarak primeran dagoz. Zer izan leiken? Eskerrik asko

Nire ustez bi landare horiek dira egurra jasotzen ari direnak: haizea, itsasoko kresala… Eta hurrengoan babesten dituzte eta haiek ondo. Beste aukera bat ongarri edo tratamendu desegokiren bat hartu izana… Gehiegizko ongarriketa izan daiteke baita arazoa. Bestetik, inguruan berak edo besteren batek herbizidarik edo erabili baldin badu, agian haren arrastoren bat izan daiteke.

Atsaldeon! Duela 8 bat urte eje zentralean landatutako sagarrondo sail bat azkenengo urteetan kasurik egin gabe daukagu. Zuhaitz gehienek ez dute sagar bakar bat. Gainera, ardiek enbor askoren azala jan dute… Honek ba al du soluziorik? Nola? Ongarri faltagatik izan daiteke?. Bestetik, ardiek egindako miñak soluziorik bai?. Eskerrik asko!

Sagarrondoak ezagutu beharko genituzke, lehenik. Zein mentuoinaren gainean txertatuta daude, zein barietate dira eta erdiko ardatza izanik ere zein gobernu mota dute: era askean hazteko, sarean edo alanbrean hesi bezala hazteko… Horretan inausketa gakoa da, ez egiteko edo behar beharrekoa izan daiteke… Bestetik ardiak ibiltzea berez ona da; sagastian zenbat denbora bazkatzen direnaren arabera ongarriketa nahikoa emango dute. Baina ongarriketa hori desegokia izan daiteke, lurraren arabera: agian nitrogeno gehiegi pilatzen da lurrean eta horrek adar eta hosto asko ekartzen du, baina lore eta fruitu gutxi. Horrela balitz ardien bazkatzea urritu beharko litzateke eta karea dantzatu, batez ere lurra buztintsua bada. Zenbat urte da karerik ez duzula eman? Edo ematen baduzu zenbatsuko dosia erabiltzen duzu? Ardiek sagarrondoen azala jatearena beste sagardotegiko barrikotea da. Ardiak, batik bat, belarra jan ohi du, baina gogorretik ere behar du. Bazka sailean zuhaixkak eta arbolak behar ditu, hortza hazi egiten zaizkio eta horiek higatzeko edo gastatzeko zerbait gogorra hozkatu behar du. Zuhaixka edo zuhaitzik ez badu fruta arbolari helduko dio. Konpontzeko zuhaixkak edo zuhaitzak landatu ertzetan edo bazkalekua zabaldu eta barruan sartu inguruan dagoen zuhaixka-zuhaitz multzoren bat. Zauriak sendatzeko, labana zorrotz batekin zauri printzatsuak garbitu eta denean salda bordelesa eman isipu batekin. Salda bordelesa hautsa poto batean jarri eta ura pixkanaka erantsi ondo nahasiz; ore bat egindakoan hori zabaldu zaurietan.

Irtenbidea, beraz, ongarriketa zehaztu behar du edo ez, karetu, ardien sartu-etera kontrolatu, arbolak haien hortzetatik babestu eta zuhaitz-zuhaixkak eskuera jarri, eta zauriak sendatu. Lan horiek zehatzago azaltzeko agian profesionalen baten laguntza jasotzea ez legoke gaizki…  

Noiz txertatu aguakateak ilgoran ala ilbeheran?

Ikuspegi biodinamikotik ilgoran txertatzea gomendatzen da.

Ahuakate landare bat daukat, gutxi gorabehera 1,60 cm altuerakoa. Non landatu beharko nuke, kontuan hartuta Bilbotik 20 kmtara bizi naizela, barrualderantz eta 400 metroko altueran. Eskerrik asko

Kotutan izan beharreko gaiak asko dira. Ahuakateondoa fruta arbola handia da, oso handia; beraz hazteko tokia izan behar du inguruan 5-6 metrotara ezer handirik ez. Ura asko gustatzen zaio, beraz udazken lehorra denerako (fruitua ematen hasten den sasoia) badaezpada ureztatzeko aukera dagoen tokia. Altuera horretan toki beroena aukeratu, hego aldera begirako eguzki begia. Ongarria maite du, urtero eman. Lehen urtetan neguan babesa jarri: enborra bendatu, txapela antzeko plastiko bat jarri gainean eta lurgainean, bere inguruan simaur berria. Eta datorren urteko apirila arte ez landatu, orduan da garai onena.

Ahuakateondo bat daukat, izugarri hazi dena, bai zabaleran bai luzeran. Haize asko jotzen duen lekuan dago eta asko hazten ari da gora. Noiz da sasoia podatzeko?

Inausi aurretik aztertu ea luzatzen den adarra okertu eta makurtu arazi daitekeen lotuaz. Ezin bada inausi, baina jakin ezazu horrek joera hori indartu besterik ez duela egingo, eta era berean fruituak emateko grina apaldu. Inausketa edo apirilean edo orain, uztailean egin; biak ala biak ilbeheran.

Guk hazitako limoiondoa daukagu.Iparrera begira lorontzi handi baten Udaletxeak emana. Nola egin fruitua emateko, injertua egin beharko dogu...Nola egin. Mila esker, Amaia

Hazitik sortutako landareek ere lorea eta fruitua ematen dituzte, baina txertatutakoak baino denbora gehiago behar dute. Bestetik iparrera begira egoteak ez du batere laguntzen. Loreontzian bizi delarik ahalik eta baldintza onenak beharko lituzke, eta orientazio horrek ez du batere laguntzen. Beraz: ahal bada orientazio egoki batera eramanhego-ekialdea edo hego-mendebaldea; ezin bada lurrean landatzeko toki bat topatu, orientazio horietako bat duena; txertatzeko gustuko duzun klase bat hautatu eta begiko txertua egin orain uztaila-abuztuan edo adarreko edo txotxeko txertua udaberrian, martxoa aldera.

Kaixo Jakoba, gaur sagarrak nola zihoazen ikusten ari nintzela "txoisagar" baten hostoak zimurtzen eta belzten ari direla konturatu naiz. Interneten begira ibili naiz eta ez dut ezaugarri horiek betetzen dituen gaitzik aurkitu. Hemen uzten dizut argazki bat. Ze gaitz den eta tratamendurik ba ote duen jakin nahiko nuke. Eskerrik asko.

Nik uste dut hosto horiek hotza pasa dutela. Hosto zaharrenak daude zimurtuta, baina baita erredura antzeko zauri gorrizta-marroiak dituzte. Zauri horiek ez diote hostoari behar bezala zabaltzen uzten eta horrela kizkur itxura hartzen dute. Gorriune horiek hotzak, edo kazkabarrak sortua izango dela dirudi. Kimuaren muturreko hosto berriak, ordea, ondo datoz, sano eta ez gorriune eta ez kizkurrik gabe. Beraz, nik lasai hartuko nuke eta hosto berri horiei begiratu.

Kaixo Jakoba: Txingurri populazio ikaragarria daukagu . Belarra mozten dugunean nonahi agertzen dira (lursaila errekaren ondoan dago eta ura ez da falta). Haien eragina izan daiteke? Hona hemen aurten landatutako sagarrondo bat eta erremolatxa adibide gisa.

Sagarrondoan ikusten den hori zorriak eragiten duen kizkurtzea da. Izerdia zurrupatzen du eta zauriarekin hostoak ezin du behar bezala zabaldu eta forma hori hartzen du. Gehienetan adar muturretan bakarrik ikusiko duzu, hor bai daude hosto gurienak eta izerdiaren emana handiena dutenak. Zorriak txingurriek mugitzen dituzte eta gobernatzen. Zorrien zaurietako izerdi jarioa eta zorrien hondakinak baliatzen dituzte beretzako. Horregatik zorriak zaindu, mugitu eta zaintzen dituzte. Zorriak tratatu. Xaboi potasikoa nahikoa da, astero landarea ondo bustiz alde guztietatik. Garbitu arte.

Zitrikoetan (mandarinoa,laranjondoan) hostoak kizkurtuta ateratzen dira. Ez dakit zer izurrite izan daitekeen. Ematen du inurriak ikusten direla hostoetatik. Beste aldetik limoiondoaren hostoak horixkatzen ari direla dirudi. Zer egin?

Esaten dituzun ezaugarri horiek zorria dabilela adierazten dute. Inurriek zorriak zaintzen dituzte haien hondakinetatik elikatzen baitira. Zorrien ziztadek hostoak kizkurtzea dakarte. Eta ondoren horitu eta azkenean erori.

Zorrientako tratamendua egin: xaboi potasikoa eta Bacillus thuringiensis. Garrantzitsuena xaboia da. Astero eman itxura hobetu arte.

Kaixo galdera bat! Orain tenporada ona da mahatsa moarratzeko edo inausteko?

Berez inausketa martxoko ilbeheran egitea komeni da. Goiz mugitzen den barietate bat bada edota toki oso bero batean bizi bada otsailekoan. Orain ere inausi dezakezu, baina tratamenduak eginez, egiten dizkiozun zaurietatik gaitzik sar ez dadin.

Kaixo, Jakoba Limoindo txiki bat dut lorontzi batean. Limoitxo pila daukala ikusi dut. Gehiegi, agian. Zer egin beharko nuke: fruitutxo gehienak kendu, dagoen bezala utzi, adar batzuk moztu... Zeuk esango didazu nola jokatu. Argazkia doakizu.

Zalantzarik gabe kendu. Limoiondo txikia da, eta hazi egin behar du. Ahalik eta azkarren kendu, indarra kimu berrietara bideratu dadin. Nahi izatera aleren bat utzi, enbor nagusiaren ondoan, eusteko indarra izan dezan. Eta ahal baduzu ontzi handiago batean birlandatu, eskertuko dizu.

Aupa Jakoba! Aurten otsailean honako fruta arbolak landatu genituen: muxika, udareondoa, aranondoa eta gereziondoa. Kontua da muxika eta udarea jada fruitua ematen hasi direla eta ez dakit komenigarria ote den lehen urte honetako fruta kentzea indarra galdu ez dezan edo horrela uztea. Esker mila!

Zalantzarik gabe nik kendu egingo nituzke. Ondo dago nahi zen barietatea dela ziurtatzeko, baina kendu. Hobe da arbolak duen indar guztia ondo itsastera, sustraiak luzatzera, adarrak berritzera eta bizitoki berriko baldintzetara egokitzeko bideratzea. Arbola horiek jakin ezazu non bizi ziren, eta zeurera etorri dira. Egokitzea hobea izango da hazteko fruitu alerik ez badu.

Kaixo Limoi ondo hau Aurtengo Tolosako perian erosi eta Altzon jarrita daukat. Baina ez du itxura onik. Zer iruitzen zaizu?

Hostajeak ez du kolore txarrik. Nik uste dut garraioarekin edo zerbait ukituta hostoak zartatu egin direla. Agian haizeak eragina izan da. Babestutako toki batean jarri: egutera edo eguzki-begia, hego-hegora begira eta ahal izanez gero fatxada baten kontra.

Jakoba, ikus dezakezun moduan sagar ale honek kanpotik barruraino gune marroiak dauzka eta horrelako asko biltzen ditugu azkeneko urteetan, zerk eragiten diela esango zenuke eta nola zaindu sagardia hori gerta ez dadin? Eskerrik asko! Eta urta askotarako!

“Bitter Pit” esaten zaio arazo horri; “Orbain Mikatza” alegia. Kaltzio falta nabarmena da bere iturria. Sagarrak ez du behar adina kaltzio hartzen eta denborarekin orbain horiek azaltzen dira. Gordetzeko edo jasotzeko sagarretan arazo larria da. Kaltzio falta arrazoi ugarik eragin dezake: kaltzio falta lurrean, gehiegizko ongarriketa nitrogenatua, arbola gazteak izatea edota inausketa gogorregiak, besteak beste. Hasi karea ematetik. Kontuz ongarriketa nitrogenatuarekin, simaurra batez ere, edo ongarri kimikoak. Ongarri kimikorik ez erabili inola ere. Eta inausketa tamainan erabili.

Egun on, olibondo bat daukat Leitzako balkoi batean. Orain arte ureztatu bakarrik egin dut. Noiz kimatu eta nola mantendu beharko nuke. Atxikita, argazki bat bidaltzen dut... Eskerrik asko eta beste bat arte

Bi lan izango dituzu nagusiak ureztaketaz gain: ongarriketa eta inausketa. Tamaina horri eutsi nahi badiozu bi urtez behin loreontziko lur guztia berritu (baratzeko lurra eta ongarri zaharra erdibana nahastuta) eta ontzi pixka bat handiagoa jarri bi edo hiru aldaketaz behin. Inausketa adarrak luzatutakoan egin, ekaina aldera. Uda amaieran ere bigarren inausketa bat egin daiteke. Forma borobilari zorrotz eutsi nahi badiozu maizago inausi beharko duzu, ahal baduzu beti ilbeheran.

Iepa sagarrondoak noiz kimatu behar dira?

Izerdia mugitzen hasten denean kimatzea da egokiena. Datozen bi aste hauetako ilbehera oso ona izango da.

Gabon Jakoba. Zeanuriko eskolako jolastokian bi edo hiru fruta arbola ipini nahi dira haur txikienak ibiliko diren eremuan. Egia da berandutxo dela, negu neguan egin beharreko lana baita baina orain arte ezta posible izan eraberritze prozesuan egon baita eraikina eta ingurua. Beranduagorako utzi gabe, ilbehera datorrela aprobetxatuz landaketa egin nahi da beraz. Arbolak landatu nahiko litezkeen belarguneetako lurra berria dela esan daiteke baina sakonera gutxikoa. Leku eguzkitsua da oso (ekialde-hegoalde), beraz gerizpea ematea ere ondo legoke. Zein fruta arbola landatzea gomendatzen duzu? Eskerrik asko.

Uste dut egokienak direla urtean zehar aldaketak erakusten dituzten fruta arbolak: loraldia, fruitua, hostoak kolorea aldatzea, hostorik gabe izatea, hostoberritzea… Era berean mantentze lanik emango ez duena, hau da ez inausi, ez tratamendutik… Inor inausteko asmotan hurbiltzen bada ez utzi inolaz ere; batez ere zaurietatik alferrik galtzen direlako arbolak, eta arriskurik ez dugu nahi. Horretarako hona proposamenak, aukeratzea zuen esku: gereziondoa bat eta bestea hiru hauen artean: hurritza, madariondoa eta sagarrondoa.

Iaz makats bat landatu nuen ta puntak baltzitu egiten ziran. Aurten osoak hasi direnean pikadurak bezala daukate. Zer egin Al dut?

Nire iritziz bi gaitz hauetako bat da: lehena pikardatua edo moteado eta bigarrena gorrina. Biak lehenik lorea eta ondoren hostoak ireki behar dituen begia zabaltzen denean erasotzen dute. Pikardatuak gero orban beltzak ematen ditu, gorrinak gorriak eta ondoren ihar kolorekoak. Biak ala biak antzeko tratamendua dute: kobrea. Kobrea forma kimiko ugaritan topa dezakegu: salda bordelesa, kobre oxidoa, kobre oxikloruroa, sulfato kuprokaltzikoa… Eskuera duzun edozein erabili, ahalik eta azkarren 3 tratamendu eman astebeteko tartearekin.

20 urteko intxaurrondo batzuk ditut batere ematen ez dutenak eta txertatu nahiko nituzke. Lara motako beste batzuk, ordea, oso ongi ematen dutenez horiekin txertatuko nituzke. Nola txertatu intxaurrondo horiek? Bi aldiz saiatu naiz, baina ez didate hartzen.

Intxaurrondoaren enborra edo adar handienak beren oinean ebaki beharko dira. Bi aukera ikusten ditut; bata, zuzenean ebaki handi horietan txertaketa egitea, eraztun edo koroa txertoa. Bestea, ebaki horietan adar berriak sor eta hazi daitezela utzi beste urte bat eta adar haiek txertatu, bai zotzeko edo begiko txertoa eginez.

Datorren asteburuan, martxoak 16 edo 17, bost kiwi landatzeko asmoa daukagu Larrabetzun, errekatxo batetik hurbil eta lurra umela eta buztintsuan. Ar bat eta lau eme ipintzeko asmoa dugu, distantziekin dugu zalantza, emeen artean metro eta erdi eta arra erdigunean? eta larunbata, martxoak 16, egun egokia da? kontuan hartu beharko beste aholkurik? Mila mila esker!

Kiwiak lur buztintsuan bizi daiteke baina lurra istildu edo itotzen bada kontuz. Hala bada, tontorrak egin, 40-50 zentimetro garai direnak eta han landatu. Ongarriketa ere zaindu, asko behar du: 5-6 kg/m². Landareen arteko tarteari buruz 1,5 metrokoa oso eskasa da. 3-4 metro behintzat bai behar dute. Eta arra non jarri erabakitzerakoan kontutan izan polinizazioa oso garrantzitsua dela fruituaren tamaina eta kalitateari begira. Ondo ikusi udaberriko haize nagusiak nondik jotzen duen eta arra alde hartatik jarri haizeak berak poliniza dezan. Bestetik, hasiera hasieratik landareei eutsiko dien egitura sendo-sendoa jarri; erdipurdikoa jarriz gero laster damutuko zara. Landaketaren egunari buruz, 16 ilgora da eta berez landaketa lanak egiteko ilbehera egokiagoa da. Asteburu horretan 17 arratsaldea edo 18tik 31ra arteko ilbehera litzateke onena, eta onetan onenak 24, 25 arratsaldea eta 26 eta 27.

Kaixo, Lagun batzuek limoi hazia erein da puntu hontararte iritsi dituk. Orain arte fruiturik eman ez eta urte hasierako hilbeheran adarxka guzti hoiek kimatu dizkiyek. (geitxo ezta?) Nola bideratu edota landu beharko genikek ahalik eta hoberen fruitua ematen hasteko? Eskerrik asko

Hasteko hazitik sortutako limoiondoak aleak emateko bide luzea dik. Frutarbola guztien patua duk. Hazitik etorritakoa bada ez dakigu zein nahasketa gertatu den hor eta Mendelek esan zigun bezala guk hazia kendu diogun fruituaren antzekoa ematen duen arbola sortzeko probabilitatea txikiena duk. Horretxegatik frutarbolak txertatu egiten dituk, guk nahi diagun ale klaseak eman ditzan. Zuen arbolara bueltatuta, inausketa bai kriminalogia sailean sartzeko modukoa duk. Ea buelta nola ematen zioken. Toki epel, egutera eta eguzkitsu batera eraman, ez duk garbi ikusten baina argazkian horrelako batean ez dela bizi zirudik. Gero erabaki txertatu nahi duzuten edo ez. Ezezkoa baduk, hostoz jaztean utzi bere horretan eta eman ongarria eta janaria. Adibidez ontzi horretan lur gehiago kabitzen duk. Landarea atera eta ongarri zaharrarekin bete, eta nahi diken forma har dezan utzi. Urtero ongarria eman, gainetik. Txertatzeko lana hartu nahi izanez gero, lan polita duk, tutorialak nonahi topatuko dituzue; txertoa edo mentua eskuratzeko limoi onak ematen dizkiken arbola bat topatu eta hari adartxo bat kentzea nahikoa duk, mintegiren batean, ezagutzen duzuten beste arbolaren bat…

Aupa Jakoba, aurten ez dut inausketarik egin etxeko sagarrondoetan. Hurrengo ilbeheran (17an...) egitea posiblea da? Eskerrik asko.

Bai egin dezakezu eta egokiena hori da. Martxoko ilbeheran egin behar da sagarrondoen neguko inausketa. Inausi eta laster izerdia etorriko baita zauriak ixtera.

Datorren zapatua sagardoa enkortxatzeko ona da, ala hilberan beranduegi. Lana egiten dot eta astebiuua dut lanabes horietarako. Beste aukera bat dot astean libre duten lagunak zapatu aurretik boteilan sartu edo aste santuko ilbehera itxoin. Zer deritzozu? Mila esker

Zeuk ikusi behar duzu zer den garrantzitsuena zeure sagardoarentzako. Ontzi txikitan egina eta bizitzeko arriskua badago zalantzarik gabe ahalik eta azkarren botilaratu. Hotz giro hau baliatu eta aurrera. Asteburuari itxaron behar badiozu larunbata 9, ez onena delako, lehenengo aukera delako. 10ean ez behintzat. Bestela 18tik atzera nahi duzunean. Hurrengo urteetarako, eta sagardotegi industrialetako ontzi erraldoirik ez baduzu edota hotzetan eduki ez baduzu eguberrietako ilbeheran botilaratu; alde ederreko sagardoa edango duzu urte guztian…

Kaixo. Frutarboletan eta fruitu gorrien landare batzuen adarretan liken horia ageri da. Horrek kalte egiten die arbolei? Entzun dut liken horren azpian ezkutatu ohi direla izurriteak, intsektuak etab. komeni da liken hori kentzea? eta horrela bada, nola kendu daiteke? Mila esker.

Likenak ez dio kalterik egiten bere ostalariari. Gauza bat argi esaten ari da: hezetasun handia dago ingurune horretan. Seguruenera hezetasun horrek kalte askoz ere nabarmenagoa egiten dio fruitu landareari. Egia da likenaren babesean negua gozoago igaro dezaketela landarearen aurkariek; horregatik askotan gomendatzen da kentzea. Kentzez gero bere enborra edo adarrak ez kaltetzea da kontua. Erabili zurda leuneko eskuila bat. Alanbre-zurdazko eskuila eraginkorragoa izango litzateke baina aldi berean azala mintzeko arriskua dago. Kendu edo ez zeuk erabaki eta zerekin ere bai. Baina gauza bat izan argi, hezetasuna dagoen artean ederki berrituko da.