Kaixo! Orain dela bi urte, 2024ko otsailean, fruitu arbol hauek landatu nituen Nafarroako iparraldean: gereziondoa, aranondoa, udareondoa eta muxika. Noiz komeni da lehenengoz kimaketa egitea? Mila esker

Gaztetan, heldutasunean izatea nahi dugun forma bideratu arte kimatu behar dira. Egitura sortzeko kimaketa da. Orokorrean erdiko ardatz nagusi indartsuena mozten da alboetarako adarrak sortzen diren tokian. Zer altueran moztu zeuk erabaki. Kontutan izan gero fruitu aleak hartzen hasten denean adar horiek makurtu egingo direla. Niri pertsonaren alturan izatea gustatzen zait, makurtutakoan aleak eskuera izateko. Kimaketa hori izerdi berria datorrenean egin behar da. Otsaileko ilbehera litzateke egokiena.

Noiz bildu behar ditugu aurten kiwiak?

Jaso eta irautea baldin bada asmoa, ilbeheran biltzea komeni da eta ahal bada sustrai egunean. Aurten azaroan ilbehera izango da 22 arte, hura barne. Eta sustrai egunak 15, 16 eta 17 arratsaldea izango dira. Abenduan ilbehera 6tik 19ra izango da eta sustrai egunak 12, 13, 14 eta 15.

Mandarino gaztea daukagu. Iaz dozena bat fruitu eman zituen, aurten bat ere ez nahiz eta uda berrian lore mordoa euki. Zegaitik izan daiteke?

Garrazkiekin edo zitrikoekin maiz gertatzen da hau. Seguruenera gaztea izango da, eta gaztetasunean toki berriko lurrera eta klimara egokitzea kosta egiten zaie. Fruituarena ez da horrelakoetan garrantzitsuena. Garrantzitsuena landarearen osasuna da. Itxura ona, berde kolore ilun distiratsua badu eta hazten ari bada lasai hartu. Gero etorriko dira fruitu aleak.

Kaixo, Tolosan errezil sagar arbolak landatzeko asmoa daukat. Zein da horretarako garairik egokiena? Aldatzerakoan zuztarrean simaurra jartzea komeni al da? Eskerrik asko aldez aurretik

Sagarrondoak hostoa galtzen du neguan. Horrelako landare guztiak neguan udazkenaren amaieran (abendua) edo neguan landatu behar dira. Landatzeko zuloa egiten dugunean, 40 cm x 40 cm x 40 cm gutxi gorabehera, azpiko aldean zer lur azaltzen den ikusi behar da; buztintsua edo kazkarra bada simaur edo luar ondua, zaharra, jarri eta sustraiak hor asentatu. Simaur berririk ez erabili. Berri abada, landatutakoan bere inguruan, lur gainean zabaldu.

Kaixo Jakoba, Zer itxura hartzen diozu mizpira ondo honi? Lurrean, belarra itotzeko manta berdea daukagu jarrita, ez dakit kalterik eragin diezaiokeen. Mila esker

Hosto gutxi duela dirudi, baina ez da hori arraroa urtesasoi honetan. Arbola osoa ikusten den argazki batekin itxura hobeto aztertu daiteke. Hala ere ez diot aparteko arazorik ikusten. Urtero ondo ongarritu. Orain udazkenean onena. Eta Adar inausiren bat ikusten zaio. Guraizeak esta hurbildu ere!

Noiz komeni da lekuz aldatzea limoi ondoa?

Limoiondoak neguan hostorik galtzen ez duenez udaberriaren hasierari itxaron behar zaio lan hori egiteko. Martxoko edo apirileko ilbeherak dira horretarako onenak.

Kaixo Jakoba, Etxean sagardoa egiten dugu eta bi zalantza ditugu: sagar zukua altzairuzko bidoian jarri eta askatzen duen aparra kentzea komeni da edo ez? Bestalde, bidoi batetik bestera trasegatzea ona da? Mila esker!!

Muztioa ontzi batean sartzen denean ontziaren gaineko zuloaren ertz-ertzeraino beteta edukitzea komeni da. Muztioaren lehen hartzidura hartzidura alkoholikoa da, azukrea alkohol bihurtzen dena eta horretarako airea hartu behar du, oxigenoa behar du. Eta hartzidura horretan karbono dioxidoa sortzen da; gas hori atera egiten da eta berarekin batera aparra edo bitsa sortzen da eta baita muztioan egon daitezkeen sagar puskak, edo bestelako edozer kanporatzen du, horregatik apar hori kanporatzea komeni da. Horretarako goraino beteta egotea komeni, egunero-egunero gutxienez behin goraino bete behar da. Hartzidura hori gelditzen denean ez da gehiago bete behar. Trasegatzearena edo ontzialdatzearena nik ez dut gustuko. Zenbaitentzat, batez ere sagardo industriala egiten dutenentzat azpian geratzen doan ama txarra da. Nik, berriz, uste dut sagardoa ona egiteko oinarrizko urratsetako bat horixe dela, azpiko ama horri eustea.

Kaixo, aguakate onduak dituk hezurretik ateratakuak. Lurrean karri nahi ditut , noiz da sasoirik egokiena ? Fruiturik emango dute ?

Landatzeko sasoi onena udaberriaren hasiera da. Martxoaren amaieran edo apirilean. Fruitua eman emango dute, baina txertatutakoaren aldean urte asko beharko dituzte. 10-12 edo gehiago. Beste gauza bat da zein motatako fruitua emango dizuten ez dakizula: handia, txikia, gozoa…Horretarako txertatu egin beharko zenituzke.

Kaixo Jakoba, Semeak olibondo bat dauke balkoian eta puntak horitzen ari zaizkio. Ifar-mendebal norabidean dago, arratsalde partien eguzkitan. Aholkuren bat ematen badiguzu aurrez milla esker.

Itxura guztien arabera erredurak dira. Erredura eguzkia eta lehortearena. Baita tanperatura altuen eragina ere. Denen batuketak hostoetara nahikoa ura ez iristea dakar eta hortik punta ihartuak. Ahalik eta azkarren lurreta eraman, toki eguzkitsu batera.

Kaixo Jagoba, Anaiak Gijonen daukan etxean dagoen zuhaitza da. Ez daki zer egin. Zure aholkua jakin nahiko luke. Aurrez eskerrik asko

Oso gaizki dago intxaurrondo hori. Ez dakit zer gertatu zaion, baina itxuraz lurreko zerbait da. Hori gutxi balitz adar lodi asko moztuta ditu, zauri larriek erakusten deuten moduan. Bizi nahia badu, kimu berri gutxi horiekin ikusten den eran, baina bueltarik ez duela iruditzen zait. Hobe kendu, gainera erori aurretik, eta beste bat jarri baina lurrean ura pilatzen ez den tokian.

Mertxikondo gazte bat daukat, eta nahiz eta oraindik ez dudan lortu forma definitiboa ematea, badira hiru bat urte mertxikak ematen dituela. Orain arte beti kimatu dut neguan, baina, dirudienez, udan ere inausketa bat ahal zaio, eta oker ez banago, horixe da zuek "berdetako inausketa" esaten duzuena. Horregatik, jakin nahi nuke zertan datzan berdetako inausketa hori, eta nola egin behar den, gutxi gorabehera, fruitu-arbolen kasuan. Eskerrik asko.

Euskal Herri hezean bizi baldin bada mertxikondo hori, inausketarekin kontuz ibili behar dugu. Hezetasuna ez du batere maite eta gaitzak har ditzake oso erraz zaurietatik. Inausketa egitera ohituta baldin badaukazu neguko inausketa orokorrean udaran egin; argitzeko inausketa nagusiki. Udan izerditan dagoenean erraz itxiko ditu zauriak eta osasuntsuago egongo da. Beste fruitu arbola batzuetan, sagarrondoetan adibidez, adar zurgatzaileak edo txupoiak kentzen dira. Hala ere jakingo duzunez adar zurgatzaile horiek gehiegizko inausketa edo inausketa zakarregia egiten denean azaltzen dira. Fruitu aleak sustatu nahi dituzunean ilbeheran egin, eta egurra, edo arbolaren egitura indartu nahi duzunean, berriz, ilgoran.

Kaixo Iagoba, lankide bati fruitu arbola bat loreontzi eder batean oparitu nahi diogu. Baserri/txaletean bizi da bera eta atarte inguruan jartzeko litzateke. Zer gomendatzen duzu?

Loreontzian fruitu arbola jartzea etorkizunik gabeko lana da. Loreontzi erraldoia beharko luke, lurrean jartzearen tankerakoa. Bestela, loreontzian bizitzeak eta gehiago lorea eta fruitua ematea nahi baduzu, izugarrizko lanak hartu behar dituzu. Lurra sekula ez lehortzeko adinako ureztaketa, ongarriketa maiz egin beharra, inausketa zehatz-mehatza zirujauaren tankerakoa… Nire ustez ez du merezi.

Kaixo, hazitik ateratako limoiondo bat daukat, orain dela 8 urte +/-. Lorontzi haundi baten dago eta hasi egiten da, baina ez du fruiturik ematen. Emango ote du ??? Zer falta zaio???? Milesker! Loli

Hazitik sortutako fruitu arbolek askoz denbora gehiago behar dute loretu eta fruitua emateko. Txertatutakoei lehenago sortzen zaie ugaltzeko grina. Hala ere zure ustez loreontzi handia da hori, baina begiratu adaburuak edo hostajeak duen tamaina eta loreontziarena. Loreontzi hori OSO TXIKIA da. Jarri hiru edo lau aldiz handiagoa, toki horretan kabitzen den handiena eta ongarriketa ez ahaztu. Azaroan lurrazala simaur onduz estali eta gero urtean zehar ureztaketa urari ongarri likidoa nahasi, udazkenean eta neguan ezik hilean bitaz gutxienez.

Egun on Jakoba, Madariondo batek madariak ematen ditu baina segituan beltztu egiten dira( hautsa bezala) , bigarren urtez gertatzen zaigula. Are gehiago, aurten sagarrondo batean gauza bera ari da gertatzen. Jakin nahi genuke hauts hori zer den, zergatik atera zaion eta zer egin dezakegun

Stemphylium vesicarium izeneko onddo batek sortzen du. Ez da gure artera etorri zaharra, baina eraso larriak eragiten ditu udareondoan batez ere, baina baita sagarrondoan ere. Hezetasun handia eta giro epelak direnean agertzen da, zenbaitetan baita uzta jaso aurreko garaian ere. Fruitu arbolak erasotzen dituenean bertan geratuko da hurrengo urtean berrituz. Kaltetutako fruitu aleetan eta udazkenean eroritako hostoetan igarotzen du hurrengo urtea arteko tartea. Horiek bildu eta erretzetik hasi behar da. Fungizidarekin tratatu beste aukerarik ez dut ikusten. Aurrez, ahal dela hezetasuna jaisteko lanak egitea komeni da: itzala kendu, airearen mugimendua hobetu hesiak kenduz, arbolak bakanduz, lurra harrotuz, karea emanez, drenaia zangak irekiz eta abar.

Kaixo, Aurten etxeondoko lorategian daukagun gereziondoa ihartzen edo lehortzen ari zaigu. Udaberrian sartu ginenean lorea eta hostoa hasi zitzaion baño adar puntak nahiko triste egon dira. Itxura dauke puntako adarrak lehortzen ari direla. Gaitzen bat izan daiteke? Egoera honi buelta emateko zerbait egin dezakegu? Eskerrik asko aldez aurretik. Andoni

Bi arrazoi nagusi ikusten ditut nik. Batetik zauriak: inausketakoak, enborraren ipurdian duen lanpara eta antzeko zauri “ustez txikiak” eta toki hezea izatea. Horien bien ondorioz onddoek sortutako gaitzak sartzen dira eta horien emaitza da gereziondo horren panorama. Gomendioak: ez inausi, ezta adarrik txikiena ere, eta enborrean belarra mozterakoan eta abarretan ez ukitu azala; gogoan izan edozein zauri txiki nahikoa dela gaitzak sartzeko. Bestetik lagunduko lioke hezetasuna arintzeak: lurra harrotu (belarra aretuz, karea emanez 150 gr/m2 eta abar) ahal bada itzala kendu lurrari, eguzkiak gehiago lehortzeko, drainatze kanalak sortu, lurrazaleko urak ahalik eta azkarren alde egin dezan eta abar. Arbolari ere lagundu onddoen aurkako tratamenduekin: azeribuztan eta asun urak eta salda bordelesa, zortzi egunero suspertzen den arte.

Lau mugurdi landatu genituen duela lau bat urte eta ingurua mugurdiz josita daukagu orain. Osina ere ez da falta tartean. Nola bakandu beharko niruzke?

Mugurdiaren emankortasunari eutsi nahi bazaio urtero urtero inausi beste aukerarik ez dago. Onenak, gazte eta indartsuenak aukeratu eta veste guztiak, kupidarik gabe, lur azalaren azpitik moztu eta kendu. Asko jota 25 kimu utzi metro kuadroko. Normalean otsaila- martxoko ilbeheran egiteko lana da, baina egoera honetan gaur bertan egin.

Kaixo Jakoba. Baserri zaharraren eskailera aurrean pikuondoa egon da betidanik, baina, orain baserria berreraikitzerakoan kendu egin beharko da. Pikuondo hori lursaileko beste zonalderen baten mantentzea gustatuko litzaiguke, adar baten bitartez ugalduz edo. Nola eta noiz egin daiteke hori? Fruitua jarraian emango luke edo urteak beharko lituzke? Ze lur mota eta orientazio behar ditu? Eskerrik asko.

Adarretik erraz ugaltzen da pikondoa. Metro beteko adar okerra moztu, lurrean zanga bat ireki 70-80 zentimetrokoa eta hantxe sartu muturreko hiru begi bistan utziz. Lan hori udazkenaren amaieran edo neguan egin behar da, hostoak bota dituenean. Orain egitez gero ahalik eta azkarren hasi. Lurrekoa imitatu behar dugu: adar batean, muturretik metro erdira azala zauritu labana zorrotz batekin, plastikozko zorro bat edo ontzi bat jarri bueltan eta lurrez bete, zauria ukituz, gainetik tarteka ur pixka bat emateko zulotxoa utzi, lurra ukitzen duen horretan sustraiak haziko dira eta gero azpitik moztu eta toki berrian landatu.

Eguardi on, irasagar arbolak makina bat lore eman ditu, baina orain egoera honetan dago. Zer gertatzen ari zaio? Zer egin dezakegu?

Usteldura edo txankroa izan daiteke. Airean hezetasun handia dagoenean zabaltzen dira. Txankroa adartxoetan hasten da, zauri nabarmenekin. Usteldura hostoetan agertzen diren pinttar gorri batzuekin ikusiko duzu lehenik. Biak onddoak dira eta ez dira garbitzen errazak. Gorrinaren aurka erabiltzen diren tratamenduak dira onenak; ez dute, hala ere kenduko, eutsi besterik ez, zabaldu ez dadin. Tratamendua asun ura edo azeribuztan ura eta kobrea duen edozein produktu (salda bordelesa, oxikloruroa…) Tratamendua errepikatu zortzi egunero 3 aldiz eta gero euriterik badatorrela diotenean aurrez tratatu. Tratamendua egin aurretik gaitzak erretako adarrak, fruitutxoak eta hostoak kendu, lurrean daudenak ere bai, eta bertan erre,

Kaixo Jakoba, Melokotoiondo hau landatuta daukagu Arabar Errioxan. Bertako barietate bateko hezur batetik ateratakoa. Aurten, belarra kentzeko atxurrarekin eman eta gero gaitzen bat harrapatu zuen. Orain, berriz, badirudi hosto berriak ateratzen hasi zaizkiola eta ez dakigu zer komeni zaion... Tratatu, gaixotutako adarrak moztu edo zer egin. Mila esker.

Nik uste dut gaitza dela. Hala bada utzi ea nondik buelta ematen dion. Berritu eta hostoz janzten diren adarrak utzi eta erabat ihartzen diren muturrak kendu, udan, uztailean adibidez eta ilgoran. Kendutako adarrak ahalik eta azkarren erre. Mozten erabilitako guraizeak ere desinfektatu ondoren, alkoholetan.

Kaixo Jakoba!!! Gereziondoa eta sagarrondoa, egun gutxitan zorri beltzez bete zaizkit. Erremedioa jaboi ura izango da? Baina zenbat egunetik behin? Eskerrik asko.

Bai xaboi potasikoa edo xaboi beltza erabiltzea onena. Ondo busti behar dira arbolen kimu muturrak, hantxe biltzen baitira zorriak. Helburua ez da landarea bustitzea, zorri guztiak bustitzea baizik. Horregatik hiru-lau egunetik behin errepikatzea komeni da, zorria garbitu arte.

Aste honetako BIZI BARATZE-n Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona dala ilgora hau dinozu. Azaldu zeinke zabalago? Gurean claudia arbola biak bota dauz haizeak oraingo neguan. Bat bizirik dagoela emoten dau, fruituren bat ere badeuko. Biek kimuak botata deukez eperdian. Berbizitu neikez?

Fruitu zuhaixken aldaxkak orain kimu berritzerakoan egiten dira. Kimua oso aurreratua badago, irailerako uztea hobe da. Sasoiko lana da, baina ilgorakoa ez ilbeheran egitea komeni da. Klaudia okarana ez da zuhaixka, arbola baizik. Okaran arbolek kimu berriak nondik bota dituzten ikusi behar da. Horiek txertatutakoak izaten dira eta txertuaren azpitik emandako kimuak badira, gero ere berriro txertatu egin behar dira, oraindik bizi den horren adarrekin, adibidez. Okaranondoa arbola indartsua da eta gehienetan ederki biziberritzen da.

Eskertuko nizuke esango bazenida argazkian ikusten den izurritea zer motakoa den eta nola ekidin daitekeen.

Zorria da. Ohiko izurritea da eta beti izerdi gozoena dabilen tokian pilatzen da, kimu berrietan, alegia. Tratamendua xaboi potasikoarekin egiten da. Uretan xaboi potasiko pittin bat nahasi eta dena ondo busti. 3-4 egunero tratatu garbitu arte.

Kaixo Jakoba, bi ahuakate landare hauek hazitik sortu ditut. Bat kubakoa da (tamainan igertzen da) eta bestea hemen ingurukoa da. Etxe barruan hazi ditut, altura polita hartu dute lorontzian. Arabar Errioxan bizi naiz. Duela aste batzuk, izugarrizko eguraldia egiten hasi zuen eta kanpora atera nituen. Oporretara joan nintzen gero eta hara non euriteak hasi zituen. Eguraldia hoztu zuen. Bueltatu nintzenean, mantxa marroi horiek atera zitzaizkien. Gero, gainera, nik ura potasio xaboiarekin bota nien hostoetara eta okertu egin zen egoera. Orain berriro barruan sartu ditut, eta fungizida ematen hasi naiz. Bikoteak botatzeko esaten dit, erremediorik ez dutela, baina pena ematen dit. Zer gertatzen zaie?Zer egingo zenuke zuk?

Hasteko eta behin, Arabar Errioxan ahuakateondoak kanpoan ez dute iraungo. Beraz biziberritzen badira ere hasi beste bizilekuren baten bila, itsasalderago. Etxe barru bero goxoan bizi eta bapatean kanpora atera eta hotzak eta euriak harrapatu, horixe da bere egoeraren arrazoia. Ez xaboi, ez fungizida, ez dute horrelakorik behar. Bizi baldintza egokietara bueltatu behar dira. Lehengo tokian eta lehengo zaintzarekin berrituko direla dirudi, baina ezingo dituzu beti hor eduki. Eta esandakoa, kanpora ateratzeko sasoia etorriko denez, hasi bizitzeko egokia izango duten toki baten bila.

Jakoba, Aitak utzi zuen zuhaixka hazi egin da baina ez dakit zer den eta zergatik dauzkan hostoak tximelduta. Argitzerik bai nahi ta ezinean dabilen kalekumearen dudak?😊 Mila mila esker, Onintza

Mertxikondoa da. Hostoak horrela azaltzen dira gaitza duelako, eta sendat<en oso zaila da. Lepra esaten zaio eta Taphrina deformans onddoak sortutakoa da. Ez da erraza sendatzen, baina saiatu nahi baduzu hona hemen tratamenduen hurrenkera. Urtero egin beharko duzu, bestela menderaezina den gaitza da lurralde hezeetan. Hiru unetan tratatzea da onena:

1.- Hostoak erortzen hasten zaizkionean, bertan dirauten gaitza sortzen duten esporak hiltzeko; kobrearekin, salda bordelesa adibidez.

2.- Otsailean, begiak ireki baino lehenago, Kobre oxidoarekin (NORDOX, adibidez).

3.- Begiak irekitzen hasten direnean, lorea ireki aurretik, SEPTUM bezalako biofungizida batekin.

Tratamendu guztietan azeribuztan ura erabiliko oinarri bezala, ur hutsaren ordez, edo parte batean behintzat. Etxean egiteko modukoa duzu salda bordelesa, eta hura azeribuztanaren urarekin hiru tratamenduetan erabili. Honela egitez gero, loreak zimeldu eta erori direnean laugarren tratamendu bat emango nioke.

Egun on, Jagoba Zalantza bat galdetzeko idazten dizut. Baserri ondoko pikuondoen erramak biderantz irtetzen ziren eta ebaki egin behar izan genituen eta moztuta gorde genituen lehortzerakoan etorkizunean sutarako erabiltzeko. Baina atzo interneten begira hasi nintzen eta pikuondoaren egurra sutarako txarra dela esaten zuen, toxikoa dela eta ez erabiltzeko. Zuk badakizu erabili daitekeen edo badaezpada hobeto ez erabiltzea? Eskertuko nizuke erantzutea, Eskerrik asko

Pikondoaren egurraren tozikotasuna izerdi zuritik datorkio. Izerdi horrek ukitzen dueña erre egiten du, horregatik garatxoak eta kentzeko erabiltzen da. Egurrak lehortu denean ez du erretzen.  Hala ere egurra oso kaskarra da sutarako, harroa da, biguina, eskasa eta erraz usteltzen da. Hala ere lasai errre dezakezu.