06:54
21:11
14:11
03:57
Ilbehera Mai. 1 Mai. 15
Ilberri Api. 27 Mai. 12
0:00 - 1:00 Hostoa
1:00 - 24:00 Fruitua
Tomatea, piperra eta alberjinia kanpoan landatzeko garaia
Aste osoa ILBEHERA
Aste osoa ILBERRI
Tomatea, piperra eta alberjinia kanpoan landatzeko garaia. Ilbehera honetan edo hurrengoan landatzea erabaki behar da, edo bietan. Onena, toki bero eta lehorretan orain eta hezeagoetan hurrengoan.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, aza, lonbarda, Brusela aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, apioa, arbi-apioa, babarrun luzea, babarrun motza, babarrun zuri berria edo potxa, leka luzea, leka motza, kuiatxoa, kuia, luzokerra eta patata. Berotegirako ereintza: porrua, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, babarrun zuri berria edo potxa, leka motza eta luzea, luzokerra, patata, tomatea eta piperrak.
Baratzean landatzea: udaberriko porrua, tipula zuria eta gorria, udaberriko aza, uraza, kukulua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, kuiatxoa, kuia, luzokerra, marrubia, tomatea, alberjinia, piperra, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: tipula gorria, erremolatxa, ziazerba, borraja, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperra.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Kuiak eta kuiatxoak landatu; beharko duten tartea eman eta ongarri asko jarri, baita berria bada ere. Tomate, piper eta alberjinia landareen artean letxugak landatu. Baba landareetan punta moztu, azken loretik gora hosto pare bat utziz.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Karea edo errautsa zabaldu daiteke.
Loreontzietan landare berriak landatu. Lehengoei eustez gero atera, luberritu eta landatu. Erretako muturrak inausi.
Landare usaindunak erein eta banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Baratzeko landare laguntzaileak erein eta banatu eta landatu: ilena, kaputxina, asentsio-belarra, bortusaina
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona da.
Udan loratuko diren erraboilak landatu: dalia, kana, gladiolo, lilium, begonia…
Udan sasoiko loreak emango dituzten landareak landatu: geranio, petunia, surfinia eta abar.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein.
Soropila mozten hasteko garaia etorri da.
Berozaleak diren landareak landatu, palmondoak, adibidez.
Soroetan artoa-babarruna-kuia hirukotea ereiteko hilabetea maiatza da. Lehenago egitea nahiago duenen bat izango da, esaerak hala dio: “San Jurgi, apirilak 23, artoak egiteko goizegi, San Markos, apirilak 25, artoak eginda balegoz”.
Hirukotea elkarrekin jartzearena ez da txolinkeria. Amerikarrengandik ikasita ekarritako jakintza zaharra baizik. Eta jakintza sekula ez da huskeria. Elkarrekin hazteak onura asko dakarkie hirurei, upielako sinergia. Babarrunaren lurpeko bakterio apopilo batzuek lurra nitrogenoz aberasten dute, hiruren sustraien probetxurako. Artoan gora haziko da babarruna lur hezetik urrun. Uda lehorrean artoaren eta kuiaren hostoek ihintza bilduko dute eta zuzenean sustraietara bideratuko. Artoaren itzaletan heldutako babarrun aleak finagoak izango dira, gozogoak. Kuiak argi zirrikituak baliatuko ditu.
Hirukote horrek udazkenean, gure eta gure azienden neguko gosea asetzeko jaki gozoz ganbara beteko digu.
Landareen azpietan asuna jartzeak lurrari heze eutsiko dio, berotik eta hotzetik babestuko du eta lurra ongarrituko du.
Ebaki eta belarra mozteko makinarekin txikitu daitezke, lur gainean zabaltzeko.
Noiznahi egin daiteke, baina loratuta badago luartokira bota.
Landare gose direnek gustura hartuko dute azpian: tomate, alberjinia, kuia, meloia, patata…
Marrubia loratu eta fruta ematen hasiko da maiatza aldera. Barietate gehienek denbora luzez emango dute alea. Aleak ez usteltzeko eta garbi eusteko landarearen azpiko aldea dena inaurkinen batekin estali: belar ondua, lastoa, garoa, orbela…
Erlazionatutako landarea: Marrubia
Zer egin maiatzaren 1ean oparitu diguten mugetarekin? Mugeta, mugetatzea, larre-lirioa edo izar-belar hezea (Convallaria majalis) oparitzeko ohitura dago, gehienetan loreontzian dator landare osoa.
Kanpoan landatu daiteke, erdi itzaletan eta uda amaitu arteko ureztaketa ahaztu gabe.
Apiril-maiatzean landatu.
Eguzkia asko gustatzen zaio.
Lur sakona eta aberatsa nahi du.
Loraldi oparoa izateko lehorteetan gogotik ureztatu.
Toki hotzean izotzen aurretik tuberkuluak atera.
Lurrean utziz gero 2-3 urtez behin atera eta banatu. Lore iharrak kendu.
Uztaren hasieran gerta daiteke lurra hotza dagoelako edo sustraiak behar bezain garatuak ez egoteagatik ondo elikatu ezinda fruituak huts egitea. Lore arrak eta emeak ditu. Arrik ez badago ere ezin emea ernaldu.
Bi loreak egonda ere eguraldi kaskarragatik edo polinizatzaileak falta direnean ere ezin polinizatu eta emeak huts egingo du. Orduan lore arraren erdiko lumatxoarekin emeak igurtzi.
Erlazionatutako landarea: Kuiatxoa
Luzokerra jateko ohitura zabaltzen ari da. Ba al dakizu nola landu?
Eguzkizalea, ur asko duten lurrak ez ditu atsegin eta gau fresko-hotzak ere ez.
Giroa eta lurra ederki berotu direnean erein edo landatu.
Makila edo sarea beharko du luzatzen denean lurra kentzeko.
Aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, arbi zuria, artoa, babarruna, errefaua, errukula, uraza, kukulua, ardi-mihia, endibia, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, apio-arbia, mihilua, leka motza eta altua, kardua, kuia, kuiatxoa, mihilua, martorria, mendaroa, porrua, txikoria, luzokerra, patata, borraja, eskarola, meloia, angurria, kertxuna edo berroa, perrexila, perraitza edo apoperrexila, sabia, terebuza, getozka, Zeelanda Berriko ziazerba, sendapokia eta pastinaka.
Berotegirako: zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, leka motza eta altua, luzokerra, tomatea, albahaka.
Tipula gorria, tipulatxa, aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, orburua, kardua, zerba, borraja, ziazerba, kuia, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia, piperrak, albahaka, meloia eta angurria. Berotegian: apioa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Arbatu eta makila edo sarea jartzea eskatzen duten landareak zaindu, erori edo makurtu ondoren berriz zuzentzen energia asko galtzen dute-eta.
Tomatea aurrez jarria badugu kimatu. Tartean urazak edo eskarolak jarri, tomatea datorren bitartean ederki haziko dira hauek. Piper landareen artean ere gauza bera egin daiteke.
Baba landarea zaindu. Goiko puntta berrian zorri beltzak azaltzea ohikoa da. Loreak amaitzen direnetik gora 2-3 hosto utziz punta moztu eta hantxe bertan erre, inora mugitu gabe. Lekak amaitzen direnean landarea tiratuz ez atera, ipurditik moztu sustrai aberatsak bertan geratzeko. Zarba bera ere oso ona da, txikitu eta luar pilari eman.
Beranduko loraldi bakanak izango dira: sagarrondoak, intxaurrondoak...
Hostajea galtzen ez duten arbolak landatu: zitrikoak, mizpira japoniarra, gurbitza, olibondoa, ahuakateondoa...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren zurina, sagarrondoaren harjoa... Azken hau zaindu. Tranpak jarri, hormona dutenak eta harra harrapatzen hasi orduko tratatu; bi produktu natural erabiltzen dira: karpoborusina da onena, eta bestela Bacillus thuringiensis. 10 eguneko tartearekin 3-4 tratamendu egin.
Fruituak bakandu; batez ere fruitua urtero beharrean biz behin emateko joera duten arboletan: beranduko sagarrak eta udareak, eta abar.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldeko mentuoinekoak. Sustraietatik zuzenean zurkaitzen bat aterako balitz, hura ere kendu.
Hostorik galtzen ez duten zuhaitzak landatzeko azken aukera.
Maiatzeko ilgoran botatzen da haltza.
Palmondoak landatzeko urte sasoi onena.
Udaberriarekin loratzen direnak loratu ondoren inausi: forsithia, kerria, judasen arbola, amañililia, irasagarrondo japoniarra, sasi azaharra... Bateren bat ugaritu nahi bada, moztutako adarrak aldaxka gisa landatu.
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak erein, zehar aldatu eta landatu.
Hostoa galtzen duten landareen hesien lehen inausketa. Hesi berriei lehen kimaketa egin, behetik zabaldu daitezen, koniferoei ezik.
Soropila mozteko garaia. Erein berria den belardia ebakitzeko makinaren xafla ondo zorroztu, bestela moztu adina atera egingo du. Ura behar badu ere eman. Ongarri xehea ere eman daiteke.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
