08:20
19:23
18:27
05:32
Ilgora Urr. 9 Urr. 22
Ilberri Urr. 2 Urr. 17
0:00 - 7:00 Hostoa
7:00 - 10:00 Lorea
10:00 - 16:00 Hostoa
16:00 - 24:00 Ordu desegokiak
Tipulina eta tipula txuria eta gorria erein
Aste osoa ILGORA.
Urriaren 17, 13:26 ILARGI BETEA, ordura arte ILBERRI, ordutik atzera ILZAHAR.
Tipulina eta tipula txuria eta gorria erein. Udaberrian jateko tipulina eta urte guztirako tipulak izango direnak orain erein.
Baratzean ereiteko: tipulina, tipula zuria eta gorria, baratxuri freskoa, kukulua, ziazerba, borraja, baba beltz txikia, baba handia eta ilarra. Berotegiaren babespean erein: baratxuri freskoa, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, kukulua, baba handia eta ilarra.
Baratzean landatzeko: tipulina, ziazerba eta orburua. Berotegian landatzeko: porrua, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Ilarra, baba handia eta txikia ereiteko. Inaurkinak egiten hasi. Tipula erein. Hurritza makiletarako moztu. Baratxuria freskotarako eta burutarako erein/landatu.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Kuiak hazi ahala, altxa lurra ez ukitzeko.
Arta-babarrun sailetan arbia erein, baita soro garbietan ere.
Soro eta sail garbietan ongarri berdea erein.
Hortentsien, izpilikuen eta arrosondoen aldaxkak egin; baita usaindunenak ere: erromeroa, izpilikua, ezkaia, salbia, azitraia….
Hortentsia loreak lehortuta jaso nahi izanez gero ilbehera hau baliatu: moztu eta paper batean bildu argiak jo ez ditzan eta buruz behera zintzilikatuta lehortu.
Udaberrian loratuko diren erraboilak (idi-bihotza edo tulipa, lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, azpelarra…) landatu.
Haziak bildu eta jaso.
Harrak azaltzen badira tratatu: Bacillus thuringiensis, Neem olioa edo aterakina eta xaboi potasikoa nahastuta. Erabili porruan, azatan…
Kala, irisa, doronicuma, zitori arrunta eta antzekoak, udaberrian loratzen diren landareak eta sustrai lodiak, errizomak edo erraboilak dituztenak hostajea gainbehera izango dute; ugaltzeko atera, lurpeko organoak banatu eta birlandatu.
Belardiak eta soropilak osatzeko hazia erein tartean.
Fruituak biltzerakoan usteldutakoa ez utzi arbolan edo bere azpian. Bildu eta ahal bada erre.
Fruitu bilketa amaitutakoan ongarriketa egin, ongarri helduarekin.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Pagoa su egurretarako bota.
Hurritza makiletarako moztu.
Tximeleta zuri baten harrak bortizki erasotzen du aza jendea. Tximeletak hori koloreko arrautzak erruten ditu multzoka hostoen azpietan eta denak batera jaiota sarraski handiak eragiten dituzte. Harrak ikusiz gero errautsa banatu gainean, hostoak zikinduz.
Erlazionatutako landarea: Aza jendea
Behin lurrera erorita ahalik eta azkarren bildu, hezetasuna har ez dezaten.
Oskol gogorraren gaineko azal biguna kendu. Itsatsia dagoenaren alea hutsa dago.
Zulatua dagoen hurra baztertu eta erre, hurraren gurgurioaren lana da eta alea alferrik galdua dago.
Toki lehor eta freskoan jarri, ahal bada 12ºtik behera, 15ºtik gora ez. Fruitu oliotsua da eta berotasunean egonez gero erraz zaharminduko da.
Intxaurrondoaren hostoek gai pozoitsu bat dute, juglona, eta inguruko landareei kalte egiten diete. Intxaurrondoak hostoak askatzen dituenean bere azpian on egingo dute, ongarri alegia, baina beste landare askok ez dute maite bere azpian, ez lorategian, ez baratzean. Zer egin beraz hosto horiekin? Luar pilara? Landareen azpiak egiteko?
Hostoak xehetuta (belarra mozteko makinarekin, adibidez), herbizida bezala erabili daitezke. Juglonak haziak ernatu eta landaretxo berriak haztea eragozten du.
Landareak kaltetzeko tokietan erabili: bide zidorrean, bide ertzean, hesi batean azpian, hormaren kontra... belarrik sortzea nahi ez dugun tokietan hedatu.
Porruaren zati zuria finagoa dela diote, mikaztasun goxoagoa duela, alde berdeak baino.
Zuriagoa izateko porrua sakonago landatu daiteke. Jorratu ere egin ohi da, lurreztatuz. Beste era bat porru tartean materia organikoa jartzea da: adar txikitu luartuak, orbela…
Udazkenean porrua ondo errotua dagoenean, errenkada tarteak harrotu eta landare ipurdiak estali.
Argia kenduko dio zurituz eta jakiak emango dizkio.
Udazkenak uzta askoren amaiera dakar. Uzta horiek uzten dituzten hondarrak luartzeko baliatzea da egokiena. Babarrunen aihen lehorrak, arto-zuztarrak, soropilean edo belardian moztutako azken belarrak, baratzean izakitutako belarrak, lehen orbelak, aza-kirtenak, babarrun lekak, arto zurikinak, adarrak eta abar.
Txikitu eta mailaka luar pilan jarri; giro lehorrak badira busti.
Eskura izanez gero tarteka simaur geruza bat jarri, edo lehendik ondutako luarra.
Estali.
Neguan ederki ustelduko da, eta udaberrian baratzean edo lore artean zabaltzeko ongarri ederra izango duzu.
Udako lanak eta uztak amaituta udazkeneko geldialdia dator.
- Barazkien hondarrak kendu eta luar pilara.
- Gaitz edo izurrite handirik izan bada, erre bertan.
- Ongarri berdea erein edo utzi belarrei etortzen; biak udaberrian lurrari eman edo luarrera. Dena da ongarri.
Udazkeneko geldialdia
Oraindik neguaren hotzena urruti dugula iruditzen bazaigu ere, konturatzerako eguna oso motza izango da.
Hasi udaberrian jan behar ditugun bi gutiziatan pentsatzen: ilarra eta baba.
Ilgora baliatu eta ahalik eta lasterren ereiten hasi. Denak batera jarri beharrik ez dago. Geroago beste ereinaldi bat egin.
Orain luze luzeak egiten diren ilar aldaerak erein, luzatzeko denbora izan dezaten eta loraldiak bikainak izateko.
Eta gogoan izan, simaurrik ez eman edo emanez gero gutxi eta oso zaharra.
Karea bai, karea maite dute biek.
Erlazionatutako landarea: Ilarra
Udazkeneko laboreak (garia, oloa, zekalea, garagarra, espelta...), baba beltz txikia, baba, ilarra, tipulina, tipulatxa, tipula zuria eta gorria, baratxuria, ziazerba, eskarola, perrexila, porrua, errefaua eta kertxuna edo berroa.
Berotegirako: tipulina, errefaua, uraza, eskarola, kukulua, ziazerba, baba, ilarra, perraitza edo apoperrexila eta tipula zuria.
Eskarola, ziazerba, tipulina eta marrubia.
Berotegian: porrua, eskarola, txikoria, uraza, kukulua, borraja eta ziazerba.
Kardu, apio, eskarola, eta zuritu behar direnak estali, lurrez, paperez...
Izotzen aurretik kuiak txorten eta guzti bildu eta belar ondu gainean jaso.
Ongarri berdea erein: oloa, zekalea, zalkea edo txilarra edo txirta...
Belar finak eta usaindunak ugaltzeko zatitu edo aldaxkak egin: porru-tipula, arraixka, oreganoa, erromeroa, salbia, ezkaia, azitraia, izpilikua...
Luarraren garaia da: libre diren sailetan eta zainzuridian, marrubidian eta abar erruz banatu. Luarrik ez bada, edozein ongarri organiko.
Kontuz usteltzen diren fruituekin. Jeneralean, gaitzen bat duten adierazle dira, arbolpetik bildu eta, batez ere, luarraren edo simaurraren pilara ez bota, negua epelean non igaro emango genioke gaitzari eta. Ahal den azkarren suari eman.
Gaitzen emana izan bada, hostoa erortzen hasterako salda bordelesarekin eta behi esnearekin tratatu.
Haziak jaso eta hondarretan geruzatu edo estratifikatu.
Azpitarako inaurkinaren sasoia: garoa, ira, iratzea, iriztorra, inistorra...
Zenbait tokitan orbela ere jasotzen hasi daiteke.
Udazkenean landatuko ditugun zuhaitzentzako zuloak egin.
Hostajea galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke.
Su-egurretarako pagoa bota, ilgoran. Egur gogorrak ilbeheran.
“Urrian hasitako ilberrian hurritza moztu” dio esaerak.
Belardia sortzeko, edo saretutakoa osatzeko hazia erein. Aurtengo azken aukera izango da. Ahal den azkarren egin, neguko hotzak iristerako belar landaretxoak indartu daitezen.
Neguko loreen erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, nartzisoa, irisa, fresia...
Ugaldu nahi ditugun landareen aldaxkak egin eta landatu: arrosa, hortentsia, geranioa, fuksia...
Peoniak ipurditik atera, banatu eta landatu.
Hostoa galtzen duten hesiak kimatu.
Haziak bildu eta lehortu ondoren argirik sartzen ez den ontzi batean jaso, toki hotz batean.
Hostajeari eusten dioten landareak landatu: koniferoak, ezpela, gorostia... Baita igokari guztiak ere.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
