06:33
21:34
06:15
22:42
Ilgora Mai. 15 Mai. 28
Ilberri Mai. 27 Eka. 11
0:00 - 12:00 Ordu desegokiak
12:00 - 24:00 Sustraia
Kaltegarri zizkigun landareak moztu ilgora partean
Maiatzaren 28 18:03 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA.
Maiatzaren 27 05:02etan ILARGI BERRIA, ordura arte ILZAHAR, ondoren ILBERRI
Kaltegarri zizkigun landareak moztu ilgora partean. Garo, ote, lahar, asun, lapaitz, menda eta toki desegokian bizi eta kalte egiten dutela uste dugun landareak mozteko sasoia da ilgora hau. Ekainekoa eta uztailekoak ere onak izango dira.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, aza, lonbarda, Brusela aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, apioa, arbi-apioa, babarrun luzea, babarrun motza, babarrun zuri berria edo potxa, leka luzea, leka motza, kuiatxoa, kuia, luzokerra eta patata. Berotegirako ereintza: porrua, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, babarrun zuri berria edo potxa, leka motza eta luzea, luzokerra, patata, tomatea eta piperrak.
Baratzean landatzea: udaberriko porrua, tipula zuria eta gorria, udaberriko aza, uraza, kukulua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, kuiatxoa, kuia, luzokerra, marrubia, tomatea, alberjinia, piperra, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: tipula gorria, erremolatxa, ziazerba, borraja, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperra.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Azenarioa erein. Patata landatu. Tomate, piper eta alberjinia landareen artean letxugak eta tajeteak landatu. Baba landareetan punta moztu, azken loretik gora hosto pare bat utziz. Haltza moztu. Belarrak ondu eta jaso.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Karea edo errautsa zabaldu daiteke. Landare tartean ere bai, beti ere haiek ukitu gabe.
Baba eta ilar landareak kentzerakoan tirata ez atera, ipurditik moztu eta sustraiak lurrean utzi, nitrogenoz beteta bai daude. Zarbak ere luar pilan nahasi, oso onak dira.
Loreontzietan landare berriak landatu. Lehengoei eustez gero atera, luberritu eta landatu. Erretako muturrak inausi.
Landare usaindunak erein eta banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Baratzeko landare laguntzaileak erein eta banatu eta landatu: ilena, kaputxina, asentsio-belarra, bortusaina, tajetea,
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona da.
Belarrak ontzeko ilgora ona da hau.
Udan loratuko diren erraboilak landatu: dalia, kana, gladiolo, lilium, begonia…
Udan sasoiko loreak emango dituzten landareak landatu: geranio, petunia, surfinia eta abar.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein. Lehen ez bada ongarritu orain egin.
Soropila mozten hasteko garaia etorri da.
Berozaleak diren landareak landatu, palmondoak, adibidez.
Haltza maiatzeko ilgoran botatzen da.
Maiatza da palmondoak landatzeko garaia. Neguko hotzak ahaztuta, urteko egun luzeenetako argiaren emana eta lurra ederki berotuta. Hiru baldintza horiekin lorontzitik edo bizitoki batetik bestera mugitzen dugun palmondoa erraz itsatsiko da.
Palmondoen sustraiak ez dira adarkatzen, sortan bezala daude. Bakoitza lodiera berekoa da luzero guztian, porruak, baratxuriak edo tipulak dituzten bezala. Denak enborretik sortzen dira eta bertatik sustrai berriak emateko izugarrizko erraztasuna du. Palmondok enborra badu, landatutakoan sustrai berri horiek eman eta lurrera tinko lotu bitartean, 2-3 urtez hesola batzuekin lotuta eduki. Eta hasieran lagundu, ura eman eta baita zer jana ere.
Txalupa orkidea neguan barruko landarea da, baina udaberriaren sasoi beroena eta uda kanpoan bizitzea gustatzen zaio.
Atera erdi itzaletara, erabat eguzki galdatan jarri gabe eta ahal baduzu euri urarekin bustitzen dela. Ureztatzeko ere ur hori jaso.
Urria hasieran barrura sartu.
Zurina oso ohikoa da urazan, batik bat negutegian. Tenperatura epela eta hezetasun handia behar ditu. Onddo zurizta hostoaren gainean ikusiko dugu. Pixkanaka zati hori hil egingo da.
Aurre egiteko: tartea utzi, aireztatzea komeni da, lurrari lehor eutsi, tamainan ongarritu eta kaltetutako landareak kendu.
Tratatzeko: bikarbonatoa (10gr ur litroko) edo azeribuztan egoskina (kilo 1 fresko edo 150 gr lehor, 10 litro uretan, 24 orduz beratu eta ordu bat egosi).
Erlazionatutako landarea: Uraza edo letxuga
Satorra oso ugaztun atsegina da. Baratzezainari laguntzen dio: lurra harrotzen eta aireztatzen du eta gure landareen arerio ugari jaten du: zizare, kotxinila, har eta beldar, luhartza edo lur-txakurra, barraskilo eta bare.
Lur gainean bere ibilbidean egiten dituen lur metak ederki baliatu ditzakegu. Lur harroa eta fina denez, hazitegirako lur oso egokia da. Baita loreontzietako lurra berritzeko edo azalean aberasteko ere.
Zorri lanigeroa (Eriosoma lanigerum) izurrite gogorra da, batez ere sagarrondoetan. Enborraren eta adarren koska eta zirrikituetan pilatzen da, eztena sartu eta izerdia zurrupatzen dio arbolari.
Bizkarrean artile itxurako babes bat eratzen du; hortik datorkio lanigero izena. Babes horrek bera borrokatzea asko zailtzen du.
Azkenaldi honetan bera erasotzen duten beste intsektu batzuekin aurre egiten zaio. Beste era batzuetako saioak egiten duen jendea ere badago eta, agi danean, hona eraginkorra den bat: sutako errautsak gainean hautseztatzea. Horretarako hauspo berezi bat erabilita hobe.
Aza jendeak gure mahaia urte guztian pozten du. Giro hotzarekin jateko ohitura da, ordea, zabalduena. Neguan eta udaberrian azak jateko abuztuan landatzen dira, batez ere. Brusela azak, hala ere, ilargialdi bat gehiago behintzat behar du. Gainontzeko azekin (aza, aza gorria, azalorea, brokolia, erromaneskua...) batera jartzen badugu, Brusela aza ez da osatuko eta udaberrian ondo sartu arte ez ditu bere burutxoak garatuko, eta askotan ezta orduan ere. Brusela azak ziklo luzeagoa du.
Lurra aurrez prestatu, ongarri organiko ondo egina eta lurra azidoa bada karea edo errautsa eman eta utzi. Lurra asentatua, bermatua, gustatzen zaio. Beranduenera uztailaren erdian jarri: horretarako, orain lurra prestatu. Landatzerakoan buztina, simaurra eta asun-minda nahasiz egindako lokatzetan busti sustraiak: alde ederrean etorriko dira.
Erlazionatutako landarea: Brusela aza
Onddo batek sortzen du. Hostoen azpiko aldean pikardatuaren tankerako esporangio gorri-arre multzoak ikusten dira.
Beroa eta hezetasuna dagoenean azaltzen da, landarea hasieran ahulduz, baina akabatzera ere hel daiteke. Lehoi geranioetan erruz ikusten da.
Zer egin?
Zimeldutako zati guztiak ebaki eta kendu.
Ureztatzerakoan hostoak ez busti.
Gelako aireztapena hobetu.
Kobrea duten produktuak erabiltzen dira, eta, batez ere, salda bordelesa. Baita ere esnekiak (%10 urtuta) eta belar urak: azeribuztana, garoa, asentsio-belarra, lapa-belarra...
Aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, arbi zuria, artoa, babarruna, errefaua, errukula, uraza, kukulua, ardi-mihia, endibia, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, apio-arbia, mihilua, leka motza eta altua, kardua, kuia, kuiatxoa, mihilua, martorria, mendaroa, porrua, txikoria, luzokerra, patata, borraja, eskarola, meloia, angurria, kertxuna edo berroa, perrexila, perraitza edo apoperrexila, sabia, terebuza, getozka, Zeelanda Berriko ziazerba, sendapokia eta pastinaka.
Berotegirako: zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, leka motza eta altua, luzokerra, tomatea, albahaka.
Tipula gorria, tipulatxa, aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, orburua, kardua, zerba, borraja, ziazerba, kuia, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia, piperrak, albahaka, meloia eta angurria. Berotegian: apioa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Arbatu eta makila edo sarea jartzea eskatzen duten landareak zaindu, erori edo makurtu ondoren berriz zuzentzen energia asko galtzen dute-eta.
Tomatea aurrez jarria badugu kimatu. Tartean urazak edo eskarolak jarri, tomatea datorren bitartean ederki haziko dira hauek. Piper landareen artean ere gauza bera egin daiteke.
Baba landarea zaindu. Goiko puntta berrian zorri beltzak azaltzea ohikoa da. Loreak amaitzen direnetik gora 2-3 hosto utziz punta moztu eta hantxe bertan erre, inora mugitu gabe. Lekak amaitzen direnean landarea tiratuz ez atera, ipurditik moztu sustrai aberatsak bertan geratzeko. Zarba bera ere oso ona da, txikitu eta luar pilari eman.
Beranduko loraldi bakanak izango dira: sagarrondoak, intxaurrondoak...
Hostajea galtzen ez duten arbolak landatu: zitrikoak, mizpira japoniarra, gurbitza, olibondoa, ahuakateondoa...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren zurina, sagarrondoaren harjoa... Azken hau zaindu. Tranpak jarri, hormona dutenak eta harra harrapatzen hasi orduko tratatu; bi produktu natural erabiltzen dira: karpoborusina da onena, eta bestela Bacillus thuringiensis. 10 eguneko tartearekin 3-4 tratamendu egin.
Fruituak bakandu; batez ere fruitua urtero beharrean biz behin emateko joera duten arboletan: beranduko sagarrak eta udareak, eta abar.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldeko mentuoinekoak. Sustraietatik zuzenean zurkaitzen bat aterako balitz, hura ere kendu.
Hostorik galtzen ez duten zuhaitzak landatzeko azken aukera.
Maiatzeko ilgoran botatzen da haltza.
Palmondoak landatzeko urte sasoi onena.
Udaberriarekin loratzen direnak loratu ondoren inausi: forsithia, kerria, judasen arbola, amañililia, irasagarrondo japoniarra, sasi azaharra... Bateren bat ugaritu nahi bada, moztutako adarrak aldaxka gisa landatu.
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak erein, zehar aldatu eta landatu.
Hostoa galtzen duten landareen hesien lehen inausketa. Hesi berriei lehen kimaketa egin, behetik zabaldu daitezen, koniferoei ezik.
Soropila mozteko garaia. Erein berria den belardia ebakitzeko makinaren xafla ondo zorroztu, bestela moztu adina atera egingo du. Ura behar badu ere eman. Ongarri xehea ere eman daiteke.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
