07:42
17:57
16:12
03:41
Ilgora Urr. 26 Aza. 8
Ilberri Urr. 21 Aza. 5
0:00 - 3:00 Lorea
3:00 - 24:00 Hostoa
Ilarra erein, gero ez etorri kontu eske!
Aste osoa ILGORA
Aste osoa ILBERRI
Ilarra erein, gero ez etorri kontu eske! Goizeko ilarrak ereiteko sasoia da eta lurraren aroa izugarri ona da, azaroa ederra dago. Orain zarba handiko ilarrak erein, gero ere izango da ilarra ereiteko garaia, baina motzak ziklo laburra izango dutenak.
Baratzerako ereintza: tipulina, tipula txuria eta gorria, berdetarako baratxuria, txikoria, kukulua, babarrun motza eta leka luzea. Berotegirako ereintza: tipulina, berdetarako baratxuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, arbi-apioa eta leka luzea.
Baratzean landatzea: tipulina, aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia eta ziazerba. Berotegian landatzea: porrua, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Neguko landaketetarako zuloak prestatu. Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatu. Garo lanak egin.
Fruituetan beldarrak agertu daitezke (porrua, aza…) Neem eta Bacillus erabili tratatzeko, beti xaboi potasikoarekin lagunduta.
Haziak biltzeko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoi nagusia etorri da. Hemendik eta abenduaren erdia aldera arte simaurtze edo luartze garai aproposa da. Belardiak, sagastiak, mahastiak, soro eta baratzeetako sail libreak orain ongarritu, gero gutxienez hilabete bat geroago behar izanez gero karea eman.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Lehortuta jaso nahi diren hortentsiak eta bestelako loreak orain moztu, buruz behera eta ilunpetan lehortu.
Belardia edo soropila sortu edota lehendik dagoena saretuta badago osatzeko orain erein; urteko azken aukera da.
Adaxka bidez ugaldu: arrosa, hortentsia, geranioa, fuksia eta abar.
Laboreek izugarrizko garrantzia izan dute gure kulturan, eta beraz gure paisaian. Eguneroko ogia ohikoa izan da Euskal Herriko hegoaldean, isuri mediterranearrean, baina isuri atlantiarrean luxuzko jaki bat zen; izan ere, eguraldiak eta lurrak agintzen du, eta hezetasunak eta lurrak azidoak izateak laboreentzako lurralde oso egokia ez dela adierazten du.
Garai batean, Ameriketatik artoa eta babarruna ekarri aurretik, laboreak izango ziren soroetan lantzen ziren landare garrantzitsuenak, eta orain, azaroan ereiten dira. Beraz olo, gari, garagar, zekale edo zikirio, arto beltza edo suge-ilarra, espelta eta abar udan jaso nahi badituzu lurraren azaroa baliatu eta erein. Gero martxoan area pasatzen da arin arin eta satsa apur bat eman; honela, labore landarea ebaki egiten da errotu edo zabaldu eta landare bakoitzak buru gehiago eman ditzan.
Esaerak hala dio: “zemendian erein garie, idien apatxean ere”.
Lehenik eskuila batekin igurtzi eta handienak kendu; bildu eta erre.
Prestatu infusio hau: zortzi parte ura, parte bat egur-errautsa eta beste bat kare hila. Ondo nahasi egunero astebetez. Ore horrekin enborrak eta adarrak margotu.
Liken arrastoak gorritu eta bere kasa eroriko dira.
Baratze inguruan oreinak edo orkatzak badabiltza, landare hauetatik jarri, ez dituzte jango: tipula, tipulina, porrua, azenarioa, alberjinia, zainzuria, baratxuria, arabarba, perrexila, izpilikua, pikua, orburua, binagrera edo estragoia, mendak, ezkaia, mihilua, oreganoa, aneta, salbia, arraixka, mendaroa eta erromeroa.
Hazia heltzetik ernatu arte tarte bat igarotzen da. Zuhaitz, fruitu arbola eta zuhaixken haziak jasotzeko era da geruzatzea.
Fruitua heldu denean eskuratzen ditugu haziak. Hauek sortu ahala, geruzatu egin behar dira. Errekako hondarra behar dugu, zulatutako ontzi batean hondar geruza bat jarri eta gainean hazi geruza bat, gainean hondarra, gainean haziak... Hondar geruza batekin bukatu. Ontzi hau kanpoan jarriko dugu negu guztia han igaro dezan. Beti heze egon behar du, baina ito gabe.
Haziak neguko hotza sentituko du eta udaberrian erraz ernatuko da, hondarrak ebaki txikiak egingo dizkio azala leuna badu eta hezetasunean hazia puztu eta ernatzeko prestatuko da. Neguan otsailean edo martxoan haziak atera eta erein, edo hondarretan bertan kimuak atera arte itxaron eta orduan landaretxoak landatu.
Lorategia zabaldu nahi baduzu, landare gehiegi jartzea ohiko hanka sartzea da.
Landareak pilatzeak jakiak eskuratzeko beraien arteko borroka sustatu eta izurriteak indartuko ditu.
Landareen tamainak kontuan izanda planotxo bat aurrez egiteak asko laguntzen du.
Udazkeneko lehen hotzekin dalien loraldia amaituko da eta gero hostaila ihartuko zaie.
Orduan lurpeko erraboila multzoak atera, lehortu eta jaso.
Apirila aldera landatzerakoan kimuak dituzten erraboilak garbi moztu, banatu eta landatu.
Erlazionatutako landarea: Dalia
Klibiak negua amaierako berotzea sentitu ordurako loratzera joko du.
Urtero loratzearen sekretua horixe da, udazken-negu hasieran hotza sentitzea. Horrek lorea prestatzea dakar eta eguna luzatu ordurako lore deigarria luzatuko du.
Hotz gehiegiak kaltetu dezake.
Ongarri apur bat eman lorealdiaren ondoren, urari nahastuta edo lurra berrituz.
Loreontzian estu sentitzen bada lore gehiago emango du.
Erlazionatutako landarea: Klibia
Laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Libre dauden sailetan ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Batez ere hurrengo urtean janari asko eskatzen duten landareak jarriko ditugun taulenetan.
Ongarri berdea erein beharrean, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Marrubi saila txukundu eta landare gazteekin berritzeko sasoia da.
Orburuak, karduak eta abar lurrez edo lastoz edo belar onduz edo... babestu.
Kuia, babarruna eta artoa haizeberritzen den toki fresko, ilun eta lehorrera jaso.
Uztaren amaiera. Jasotzekoak edo gordetzekoak aukeratu: hur, intxaur, gorde-sagar, mizpira, kiwi... Toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Elorri beltzaren basaranak edota gurbitzak ere onenak orain izango dira.
Hazitarako jaso nahi ditugun aleak bereizi. Mamitsuak diren fruituak usteltzen utzi eta gero hazia bereizi. Haziak erreka-hondarretan geruzatuta jarri, eta kanpoan eduki. Fruitu lehorrak erori ordurako geruzatuta jarri.
Arbolak eta zuhaixkak landatu: zitrikoak eta pikondoak, edo ontzian datorren edozein: hurritz, ahabia, mahatsondo, mugurdiondo, andere-mahatsondo... Geroagokoentzako zuloak egin.
Zitrikoak, ahuakateondoa, pikondoa edo hotzak kalte egin diezaiokeen edozein fruitu landare babestu.
Ilgoran, makiletarako hurritza moztu.
Su-egurretarako pagoa ere ilgoran bota.
Hostailak ihartzerainoko eguraldia izan bada, su-egurretarako edo materialetarako beste zuhaitzak bota daitezke.
Hostoa galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke. Hostajea galtzen dutenak ere hemendik atzera nahi denean, soildu ondoren beti ere.
Gero landatuko ditugunentzako zuloak egin.
Orbeletarako sasoia da.
Hotz handia den tokietan lurpeko erraboilak atera, lehortu eta jaso: daliak, gladioloak...
Lorontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzarekin sentiberak diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra...
Zuhaitz, zuhaixka eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak, batez ere: gorostia, basaerramua, ezpela, koniferoak, huntza, banbua, kamelia... Baita arrosondoa ere.
Soropilari azken moztualdia eman, goi samarretik. Soropila areatu: belar artean pilatutako kondarrak harrotu eta lurrazala ebaki. Ondoren luar edo simaur ondu pixka bat banatu. Lan honek belarrari errotzen lagunduko dio.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
