08:30
18:05
01:02
11:51
Ilbehera Urt. 12 Urt. 26
Ilzahar Urt. 13 Urt. 29
Zainzuridia ongarritzeko azken aukera
Urtarrilaren 26 14:20 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Aste osoa ILZAHAR.
Zainzuridia ongarritzeko azken aukera. Laster hasiko da zainzuria kimu berriak ematen, lehen zainzuri gutiziak izango direnak. Indarrean etortzeko ongarri ondua eman saila erabat estaliz.
Baratzean ereiteko: porrua, tipulina, baratxuri freskoa eta burutarakoa, zerba, ziazerba, borraja, baba handia eta ilarra. Berotegiaren babespean erein: porrua, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, kukulua, zerba, erremolatxa, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, baba handia, ilarra, patata, tomatea eta piperrak.
Baratzean landatzeko: tipulina, udaberriko aza, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzeko: porrua, tipulina, uraza, kukulua, erremolatxa eta ziazerba.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Landaketak egin, hostoa galtzen duen landare jende guztia landatzeko sasoia da. Zuhaitzak bota materialetarako eta su egurretarako. Ongarriketak egin. Inaurkinak egin. Orbela bildu. Baratxuria freskotarako eta burutarako erein.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoia da. Luarra edo simaurra eman baratzeko eta soroko sail libreetan, belardian, sagastian, mahastian, zainzuridian, marrubidian…
Zainzuridia moztu eta ongarritu.
Soro eta sail garbietan ongarri berdea erein.
Garrazkiak, ahuakateondoak eta abar 2-3 urte badituzte orain babestu, hotza errazago eraman dezaten. Toki hotzetan, urtero egin. Enborra bildu, estalki-txapela bat jarri eta inguruan simaur berri-berria jarri.
Toki hotzetan, loreontzietako loreak babesera eraman edo bertan babesa antolatu.
Fruituak biltzerakoan usteldutakoa ez utzi arbolan edo bere azpian. Bildu eta ahal bada erre.
Fruitu bilketa amaitutakoan ongarriketa egin, ongarri helduarekin.
Karea behar bada ere orain eman daiteke.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Mihura kendu zuhaitzetatik eta arboletatik.
Landaketak egiten hasi, hostoa galtzen duen landare jende guztia.
Geroko landaketetarako zuloak prestatu.
Hautsa oso kaltegarria da:
- Hosto gainean osatzen den hauts-geruzak landareak jasotzen duen argi-kopurua asko murrizten du eta ezin da ondo elikatu.
- Arnasketa bermatzen duten estoma edo zulotxoak ixten ditu.
- Hostoen itxura itsusitzeaz gain, inguru industrial eta hirietan hautsak osagai kimiko poluitzaileak izan ditzake nahasirik.
Hostoetan biltzen den hautsa nola kendu:
- Urez, espraiarekin edo belakiaz igurtziz. Hauts asko pilatu denean, lehenik oihal lehor batez garbitu eta ondoren belaki bustiaz igurtzi.
- Ilea edo arantza duten landareak (begoniak, kaktusak, eta abar) isipu edo brotxa batez garbitu behar dira.
- Hosto berri eta gazteak ez garbitu.
- Hostoak ez zanpatu edo estutu.
- Produktu distiratzaileak, ahal dela ez erabili. Ez dute garbitzen, osagai kaltegarriak izan ditzakete eta gero bere gainean hauts berria errazago itsatsiko da.
- Esnea, ozpina, garagardoa, oliba-olioa, eta abar ez erabili; garbitu ondoren hauts gehiago bilduarazten baitute.
Geranioen haziak bildu eta jaso bazenituen orain da ereiteko sasoiaren hasiera. Etxe barruan egon badira sartu hozkailuan hamabost bat egunez eta ondoren erein. Kanpoan, negua sentituz egon badira zuzenean erein. Toki epelean eduki eta lurrari heze eutsi.
Patata hozitu edo ernamuindu eta kimuetatik landare berria emango du. Patata lurpean ernamuintzen da, baina guk aurrez ernamuinduta lurperatzen badugu landarea azkarrago etorriko da eta uzta aurreratu egingo dugu. Erein baino hilabete lehenago jarri argia eta epela (12-15º) den toki batean. Bi baldintzak nahitaezkoak dira kimu lodi eta sendoak sortzeko. Ilunpean eta hotzetan ahulak izango dira.
Erlazionatutako landarea: Patata
Gaur egun ez da asko idazten eskuz, eta gutxiago arkatza erabilita, baina agian honekin animatuko zara.
Lorontzitan al duzu baratzea? Edo loreak? Edo fruitu arbola txikiren bat?
Arkatza gehienak koniferoen zur usaintsuekin egiten dira. Arkatza zorrozten duzunean txirlorea sortzen da, txirbila. Lurraren gainean zabaltzen baduzu intsektu asko uxatu egingo ditu eta ez dira zure loreontzietara etorriko.
Zerrategiko txirbila ere erabili dezakezu. Usain handiko egurrak badira orduan eta eraginkorrago.
Gai honi lotutako irakurgaia: Zurak 18.000 milioi arkatzetarako (Jakoba Errekondo, ARGIA, 2024-2-5)
Mihura (Viscum album) zuhaitz edo arbola baten gainean bizi da. Beste baten bizkar bizi behar du, ez da gai bere gisa, bakarrik bizitzeko. Mihura bizkarroia da. Zuhaitza edo fruitu arbola, izerdia nori kendua behar du.
Mihurak lorea ematen du eta handik fruitua: koxkor zuri-laru borobiltxoa. Heldutakoan, erortzean, lurrera erortzen bada, akabo, ez du mihura berririk emango. Fruituak azalean biska edo lika bat du eta horrekin adarretan itsasten bada mihura berria haziko da. Txoriak harrapatzeko biska, koxkor horiek zanpatuta egiten denez, biska izena mihuraren Viscum horretatik ote dator?
Mihurak zuhaitzaren azalaren azpian sustraiak botako ditu eta haien bidez izerdia zurrupatu. Hazten ari den neurrian gero eta gehiago zurrupatuko du, eta denborarekin bera dagoenetik aurrera adarra ihartu egingo da.
Mihura azaldu ordurako kendu egin behar da, bizkarroi hutsa baita. Labana edo guraize zorrotz batekin ahal den zauri garbiena eginez ipurdi-ipurditik moztu.
Mihurari buruzko Jakoba Errekondoren artikulu batzuk:
Birigarroak zirinetan heriotza
Maite duzunaren bizkar
Elkarren beharra bizitzeko
Ditxazko eta desditxazko gure mihura
Negu parteko lanen geldialdia beste lan batzuk aurreratzeko erabiliko dugu. Txoriak erakartzeko habiak egiteko, adibidez. Hegaztiak intsektujale amorratuak dira eta baratzean, fruitu baratzean, lorategian eta nonahi intsektuen izurritei tamainan eusteko laguntzaile egokiak dira. Zurezko habiak erraz egin ditzakegu, espezie bakoitzak forma jakin bateko habia nahiago izaten du. Zuhaitzetan zintzilikatu eta udaberrian bisita itxaron... Zuhaixkak landatzea ere ona da, bertan habia egiteko toki naturala izango dute eta.
Etxe barruko landare honek argi ugari behar du baina eguzkitan erre egiten da.
15-20 °C bitartean gustura bizi da. 10 °C-rainoko tenperaturan ere biziko da, baina hostoak galdu egingo ditu.
Udaberri eta udan ur asko behar du, baina ureztatu ondoren beheko ontzia hustu. Negu partean lurra lehor samar utzi.
Beranduenera bi urtez behin udaberrian loreontzi handixeagoan landatu. Sekula ez handiegian. Tarteko urtean lurrazala berritu. Beti lur beltz eta luar edo simaurrezko nahastea erabili.
Ugaltzeko, beldurrik gabe enborra ebaki eta 6-8 cm-ko zatiak landatu lur epel eta hezean. Kimu berriak erraz garatzen dira ebakitako enborrean eta landatutakoetan.
Informazio gehiago, Etxeko landareak liburuan
Argazkia: Dani Blanco / ARGIA-CC-BY-SA
Neguko laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, apioa, baratxuria freskotarako, udaberriko aza eta azalorea, erremolatxa edo beterraba, kertxuna edo berroa, getozka, mihilua, perrexila, zerba, perraitza edo apoperrexila, tipula eta udaberriko porrua.
Berotegirako arbi zuria, ardi-mihia, azenarioa, borraja, errefaua, errukula, ziazerba, neguko uraza, kukulua, eskarola, tomatea, piper berdea eta gorria eta alberjinia.
Tipulina, tipulatxa, udaberriko aza.
Babesean: ziazerba, kukulua, tipulina, tipula gorria eta neguko uraza.
Sail libreetan eman simaurra, luarra, zizare-lurra... Errautsa eta karea edo kisua ere eman daiteke. Zainzuriaren saila ere erruz ongarritu.
Zitrikoei babestuta eutsi.
Hostaia galtzen duten fruitu arbolak eta zuhaixkak landatu. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Fruitu arboladiak ongarritu, simaur edo luar eta kare edo kisu. Iaz gaitzen erasoa izan bada, neguko olio tratamendua egin. Baita enbor eta adar nagusiak karesnez edo kisu-gesalaz zuritu ere.
Inausketarekin hasi daiteke. Lehenik azkarren mugituko direnei ekin: aranondo, gereziondo, elorri beltz, abrikotondo, goizeko udareondo eta sagarrondo...
lbeheran materialetarako zuhaitzak bota: haritza, gaztaina, lizarra, koniferoak... Baita su-egurretarako egur gogorrak ere.
Zuhaitzak landatzeko garaia. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Orbeletarako sasoia.
Ontzietako landare ahulak babesean mantendu. Behar izanez gero estalki harro bat jarri gainean, landareak ukitzen ez dituela.
Hostoa galdu eta soiltzen diren zuhaitz, zuhaixka, igokari eta hesiak landatu. Kontuz izotzarekin.
Ongarritzeko garaia da: soropila, loreak, zuhaizpeak eta zuhaixkapeak eta abar
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
