07:00
19:24
05:08
14:35
Ilgora Mar. 22 Api. 4
Ilzahar Mar. 14 Mar. 29
0:00 - 24:00 Sustraia
Tomatea ereiteko aroa da, maiatzean kanpoan landatzeko
Aste osoa ILGORA
Martxoaren 29, 11:59ean ILARGI BERRIA, ordua arte ILZAHAR, ondoren ILBERRI
Tomatea ereiteko aroa da, maiatzean kanpoan landatzeko. Maiatzean kanpoan lan ditugun tomate landareak orein erein. Baita piperrak eta alberjiniak errukula ere.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errefautxoa, , uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, arbi-apioa, ilarra, txitxirioa, patata, tomatea, alberjinia eta piperrak. Berotegirako ereintza: porrua, azenarioa, leka luzea, ilarra, kuiatxoa, luzokerra, patata, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Baratzean landatzea: udaberriko porrua, tipulina, tipula zuria eta gorria, udaberriko aza, uraza, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: porrua, tipulina, tipula gorria, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja eta piperra.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Goizeko patata ereitea. Inaurkinak egitea. Orbela biltzea. Baratxuria freskotarako ereitea. Zainzuri erpeak landatzea. Hostoa galtzen ez duten landareak landatzea: garrazkiak, ahuakateondoa, mangoa, artea, artelatza, mimosa, koniferoak, ereinotza eta abar. Txertaketa garaia da. Urte guztirako jasotzeko izango den tipula landatzea.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoia da. Luarra edo simaurra eman baratzeko eta soroko sail libreetan, belardian, sagastian, mahastian, marrubidian…
Behar izanez gero udazkenean ereindako ongarri berdea moztu daiteke.
Karea edo errautsa zabaldu daiteke.
Garrazkiak, ahuakateondoak eta abar 2-3 urte badituzte babestu, hotza errazago eraman dezaten. Toki hotzetan, urtero egin. Enborra bildu, estalki-txapela bat jarri eta inguruan simaur berri-berria jarri.
Loreontzietan landare berriak landatu. Lehengoei eustez gero atera, luberritu eta landatu. Erretako muturrak inausi.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Mihura kendu zuhaitzetatik eta arboletatik.
Inausketa sasoia da. Laster mugituko diren sagarrondo, mahatsondo, udareondo eta abar.
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona da.
Berandu mugitzen den fruta arbola jendea, sagarrondoak adibidez, txertatzeko sasoia da.
Hasi hostorik galtzen ez duen landareak landatzen, koniferoak, adibidez. Kontuz izotzarekin.
Geroko landaketetarako zuloak prestatzea.
Aza jendea abuztuan landatzen da neguan jateko; Brusela aza ezik, hura ekaina-uztailean.
Lurra prestatzeko martxoa amaieran erein txirta edo zalkea, baba txiki beltxa eta erremolatxa.
Babak txirtari eutsiko dio eta biek nitrogenoa ekarriko dute lurrera, eta erremolatxak lurra harrotu eta osatuko du.
Uztailean ebaki edo zanpatu eta bertan utzi, abuztuko landaketarako prest.
Belardiak soildutako uneak baldin baditu, martxoa da arazo hori konpontzeko garaia. Edo iraila. Zein belardi mota nahi duzunaren arabera, hazi nahasketa aukeratu: loredunak, zanpatzeko, bazkatarako edo larretarako, kirolerako...
Burdinazko eskuarearekin lurrazala aretu. Ondoren hazia zabaldu, nahasketaren arabera 20-40 gr/m2 banatu. Ahalik eta berdinen banatu. Eskuarea pasa berriro haziak zertxobait lurperatzeko. Gainetik luar edo simaur hauts geruza arin bat jarri. Nahi izatera alferra pasa, zanpatzeko eta hazia lurrari itsasteko. Ez da beharrezkoa, ondorengo ureztaketak lan hori egingo du eta.
Belarrak jaiotzen ari direnean sustraiak oso axalean dituzte eta ureztaketa zaindu beharko da. Ura gutxi eta maiz eman, lurrazala lehortu ez dadin. 10-12 cm inguru dituen arte ez moztu, eta orduan aho zorrotza duen makinaren batekin egin. Landaretxoak hala moduz helduta egongo dira lurrari eta makina kamutsen batekin eginez gero landare osoa aterako dugu lurretik. Ebakitakoan zabaltzeko joera indartzen da. Nahi izatera ongarri pixka bat gehiago eman uda aurretik.
Porru-tipula (Allium schoenoprasum), mendak (Mentha spp.), arabarba (Rheum rhabarbarum) eta antzeko landareak orain banatu eta ugaldu daitezke.
Lurretik atera eta sustraijea eta kimuak banatu eta landatu.
Ondo itsatsi arte ureztaketa zaindu.
Erlazionatutako landarea: Porru - Tipula
Txandakatzea ondo egiteko tresna? Kaieran marraztutako baratzearen planoa. Taulenak identifikatu eta urteroko uzta jarraituko dugu.
1. urtea: ongarri organikoa eman eta barazki gosetiak jarri: porrua, aza, tomatea, patata.
2. eta 3. urteetan azenarioa edo erremolatxa bezala ondo usteldutako ongarrizaleak.
4. urtean ongarririk behar ez dutenak tipula, baratxuria edo babarruna. Hurrengoan berriro ongarria eman.
Bareek eta barraskiloek ikaragarrizko kalteak eragin ditzakete, batez ere udaberrian eta lurralde hezeetan. Hona bere aurkari natural batzuk.
Animaliak: arrabioa, apo, igel, sugandila, ehunzangoa, kakalardoak, sugegorria, dordoka, trikua, oiloa, ahatea, antzarra eta txoriak.
Uxatzen dituzten landareak ere badira, pare horrek ikusi ere egin nahi ez dituenak: erromeroa, izpilikua, ziapea, salbia, kaputxina, begonia eta geranioa.
Batetik eta bestetik izan zure baratzean.
Ongarri onak erabili, naturalak, lurra osatzeko eta landarea egoki elikatzeko.
Bertako baldintzetara erraz egokituko diren landareak aukeratu.
Gaixotutako landareak edo zatiak azkar kendu eta bertan erre, ez bazterrera eraman eta bertan utzi. Laster zabalduko dira bestela.
Kanpotik dakargun landarea ongi miatu: harrak, arrautzak, intsektuak, onddoak, edozein eratako apopilo desatseginen bat ekar dezake.
Etxean sortutakoetatik ere, sano eta sendo daudenak erabili.
Udaberrian eta udaren amaieran egiten dira aldaxka gehienak. Landarea izerditan egotea da egokiena zati hori moztu eta kendu ondoren lurrean sartu eta ahalik eta azkarren eta ondoen itsasteko.
Lur hartze horretan laguntzeko hormona naturalak prestatu ditzakegu:
Hartu edozein sahatsaren edo zumeren adar gazteak eta txiki-txiki egin. Zati horiek uretan eduki 20-30 egunez. Aldaxkak ebakitakoan ur horretan bustitzen eduki, ondoren landatu.
Itsasten laguntzeko, ureztatzeko ere ur bera erabili.
Udaberriko laboreak: Baita baba handia, baba beltz txikia, ilar motza eta lekatarakoa, alberjinia, arbi zuria, azenarioa, borraja, apioa, apio-arbia, baratxuria berdetarako, bruselaza, azalorea, erromaneskua, goizeko patata, erremolatxa edo beterraba, errukula, kertxuna edo berroa, getozka, kukulua, kuia, kuiatxoa, pastinaka, perrexila, piper berdea eta gorria, mendaroa, perraitza edo apoperrexila, porrua, sabia, sendapokia, tomatea, terebuza, txikoria, udako brokolia, ziazerba, Zeelanda Berriko ziazerba eta udaberriko uraza.
Berotegirako alberjinia, ardi-mihia, azenarioa, errefaua, leka altua, kuiatxoa, luzokerra, neguko uraza, kukulua, eskarola, piper berdea eta gorria eta tomatea.
Orburua, marrubia, apioa, arabarba, tipulina, tipulatxa, tipula zuria eta gorria, borraja, mihilua, zainzuria, zerba, ziazerba, topinanbua edo frantses patata, udaberriko aza eta porrua. Babesean erramolatxa edo betarraba, borraja, zerba, orburua, tomatea, piper berdea, kukulua, tipulina, tipula zuria eta gorria, udaberriko porrua eta udaberriko uraza.
Usaindunak erein eta banatu eta landatzeko sasoia da.
Sail libreetan errautsa edo karea eman. Udazkenean ereindako ongarri berdea ebaki eta lurrari eman. Zopizartuta garbitutako sailetako belarrak lur ustel pilara eraman, luartzean zabaltzeko.
Loraldi ikusgarriak hasiko dira: muxika, arbendolondoa...
Beharrezkoa bada, lore begiak ireki aurreko tratamenduak egiten hasi: muxika, mahatsondoa, abrikotondoa...
Hostaia galtzen ez duten arbolak jartzen hasi: mizpira japoniarra, ahuakateondoa, zitrikoak, gurbitza, olibondoa, feijoa... Lurra ez bada berotu, gerorako utzi.
Ongarritu. Simaurketa nagusia egiteko azken aukera. Karetzeko sasoia.
Inausteko garai onena. Arbol batetik bestera igarotzerakoan lanabesak (guraizea, zerrotea, labana...) desinfektatu, lixiba 1 + ura 2 proportzioa duen nahasketan bustita. Moztutako adarrak txikitu eta luartokira. Gaitza izan duten arbolak salda bordelesarekin tratatu eta inausitako adarrak zuzenean sutara.
Berandu mugituko diren fruitu arbolak txertatu (sagarrondoa, udareondoa, gereziondoa, mizpira...), txotxeko txertua egiten da orain.
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatu: mugurdia, ahabia, arakatza...
Toki hotzetan hostajea galtzen duten landareak. Gainontzekoetan galtzen ez dutenak landatzen hasteko garaia da: koniferoak, artea, gorostia, artelatza...
Toki epeletan hostoari eusten diotenak landatzen hasi: konifero, gorosti, erramu, ezpel...
Giroa epeldu ahala landareak babesetik atera. Inausi eta ongarritu edo luberritu: hortentsi, geranio, fuxia, arrosondo, peonia, igokariak...
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak babesean erein.
Belardia eta soropila karetu. Hauek sortzeko hazia ereiteko urte sasoi onena da. Soropila areatzeko garaia; lur gainean belar artean pilatutako belar kondarrak harrotu eta lur azala ebakiko da, honela belarrak sustrai berriak eman eta indarrean errotuko da. Belardia jantzi egingo da, belarra trinkoagoa, beteagoa etorriko da udaberrian.
Toki gozoenetan soropila mozten hasi beharko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
