Kaixo, oraindik kiwiek batzuk arbolan daude. Noiz arte batzea posible da?
Gaur arte erantzundakoak (146 galdera-erantzun)
Ahalik eta azkarren geruzatu. Geruzatzearen teknika oso ona da hazien ernetzeko gaitasunari eusteko. Honela adierazten du 2019 urterako arfgitaratua dugun LANDAREAK LANTZEN agendan:
HAZIAK GERUZATZEA
Hazia heltzetik ernatu arte tarte bat igarotzen da. Zuhaitz, fruitu arbola eta zuhaixken haziak jasotzeko era da geruzatzea.
Bietan fruitua heldu denean eskuratzen ditugu haziak. Hauek sortu ahala, geruzatu egin behar dira. Errekako hondarra behar dugu, zulatutako ontzi batean hondar geruza bat jarri eta gainean hazi geruza bat, gainean hondarra, gainean haziak... Hondar geruza batekin bukatu. Ontzi hau kanpoan jarriko dugu negu guztia han igaro dezan. Beti heze egon behar du, baina ito gabe.
Haziak neguko hotza sentituko du eta udaberrian erraz ernatuko da, hondarrak ebaki txikiak egingo dizkio azala leuna badu eta hezetasunean hazia puztu eta ernatzeko prestatuko da. Neguan otsailean edo martxoan haziak atera eta erein, edo hondarretan bertan kimuak atera arte itxaron eta orduan landaretxoak landatu.
Onena haziak geruzatzea da. Begira 2019ko LANDAREAK LANTZEN agendan nola adierazten dudan:
HAZIAK GERUZATZEA
Hazia heltzetik ernatu arte tarte bat igarotzen da. Zuhaitz, fruitu arbola eta zuhaixken haziak jasotzeko era da geruzatzea.
Bietan fruitua heldu denean eskuratzen ditugu haziak. Hauek sortu ahala, geruzatu egin behar dira. Errekako hondarra behar dugu, zulatutako ontzi batean hondar geruza bat jarri eta gainean hazi geruza bat, gainean hondarra, gainean haziak... Hondar geruza batekin bukatu. Ontzi hau kanpoan jarriko dugu negu guztia han igaro dezan. Beti heze egon behar du, baina ito gabe.
Haziak neguko hotza sentituko du eta udaberrian erraz ernatuko da, hondarrak ebaki txikiak egingo dizkio azala leuna badu eta hezetasunean hazia puztu eta ernatzeko prestatuko da. Neguan otsailean edo martxoan haziak atera eta erein, edo hondarretan bertan kimuak atera arte itxaron eta orduan landaretxoak landatu.
Adarrak mozteko garai onena izerdi berria hasi aurrekoa da. Aipatzen dituzun horietan otsaileko ilbehera.
Ez dago ez horrelakorik, nire ustetan behintzat. Egin beharko genuke!
Neroni ibiltzen naiz batean eta bestean ikastaroak ematen, etxean nola egin biak, baina ez dut ezer idazteko tarterik izan.
Kaixo Elena,
Esaidazu zein baldintza izango dituen: itzala, erdi itzala, goizez, arratsaldez, lurrean biziko da edo ontzian, jardinera handi bat egiteko aukerarik baldin badago eta abar.
Horrekin aukeraketa errazago egingo dugu.
Mila esker
Laister arte
Jakoba
Kaixo Jakoba.
Nik esango nuke Hegomendebaleko orientazioa duela. Negu partían arratsaldeko eguzkia du eta udan berriz bete betean.
Ustez, ontzi handi bat jarri ahalko genuke, beti ere kontutan edukita, gelen gaineko terraza dela.
Terraza, nahiko handia da.
Hara hor, iaz ateratako argazkiak. 4 urtekoak.
Mila esker zure arretatik.
Ondo izan
Elena
Proposamen bikoitza egingo dizut. Limoiondoa eta kumkuata. Biak zitrikoak dira. Limoiondoa ondo ezagutzen dugu eta bere fruituaren erabileraak ere bai. Kumkuata, aldiz berria da lurralde hauetan, baina ikastetxe baterako ezaugarri egokiak ditu: fruitu arbola txikia da, zitrikoa denez fruitu ikusgarriak ditu, fruitu txikiak haurekin ikastetxean bertan gozatzeko. Izan ere fruitua arboletik hartu eta zuzenean jaten da, azala kentzeko zuritu beharrik gabe, azal mehe eta guzti. Gozoa da, ez da limoia bezala bizia.
Biek bakoitzak bere ontzi HANDIA beharko du. Tamaina horren araberako uzta eta arbola izango dituzue. Hori bai, uda partean ere bateren batek ureztatu beharko ditu. Beste aukera ureztaketa sistema programatu bat jartzea da.
Ontzitik ontzira noiznahi landatu daiteke, sustraiak ez bai dituzu moztuko. Hala ere sasoi bereziki ona da izerdia mugitzera doanekoa. Hostoa galtzen ez duten landareetan martxoa amaiera aldeko ilbehera.
Barrutik mami gorria duten sagarrak hiru izenez ezagutzen ditut: Azalain, Santio sagarra eta tomate sagarra. Santio sagarra da niretzat ezagunena. Hura, ordea, luze antzerakoa da, zure argazkikoa borobil samarra dela iruditzen zait.
Mixurka fruitu arbola desberdinei deitzeko erabiltzen da: albertxikoa, melokotoia, mizpira...
Denek, hala ere ezaugarri garrantzitsuena bera dute, ziklo berdintsua, alegia. Hostajea galtzen dute neguan eta sasoi hori baliatuko dugu landaketa egiteko. Beraz abendua-urtarrila alde hori izango da onena. Izotz egunetan ez landatu.
Ongarria organikoa (simaurra, luarra, zizare-lurra...) jarri inguruan erruz, landarea bera ukitzen ez duela. Udaberria iristerako desegiten hasia egongo da, eta ederki aprobetxatuko du.
Hori egiteko sasoi onena martxoa da. Izerdi berria laister etorriko da eta egindako zauriak ixten lagunduko du. Ilbeheran egiteko lana da kimaketa.
Ahal izanez gero intxaurrondoa ez da inausi behar. Zura ahula du eta zaurietatik hezetasuna sartzen zaio, barruko egurra ustelduz. Inausi behar izanez gero adarrak txikiak direnean egin, zauri tzikiak eginez. Onena martxoa aldera inaustea da, izerdi berria laister etorriko zaio eta hark zauria itxiko du. Ilbeheran inausi eta ebakia adarrak goian eta behean dirtuen orbanak edo marrak errespetatuz egin, ahalik eta ondoen ixteko.
Itxura guztien arabera lepoko gaitza da, Phytophtora generoko onddoren bat, Gipuzkoan jeneralean Phytophtora cactorum izaten da. Lur hezeetan, drenaje zailekoetan ugaltzen da. Mentuoinek erresistentzia maila desberdina dute onddoaren erasoarekiko: MM106 asko sufritzen du; M26 eta makatzak sentikortasun ertaina dute; M7 eta M9-k sentikortasun txikia dute. Arazoa larritzen da, baita ere, txertua lurraren mailan baldin badago, hortik eraso baidezake onddoak. Ezinezkoa da tratatzea. Sagarrondoaren lepo aldean orbain gorri-marroiak ikusten hasi ordurako, inguruko lurra kendu, eta aireratu, horrek hezetasuna kentzen dio. Kontuz zauriak egitearekin, belarra moztean, adibidez.
Xehetasun gehiagorako ikusi:
https://www.gipuzkoa.eus/eu/web/sagarrondoak/-/lepo-usteldura
Argazkian ikusten denez, arbolaren eta fruituen arteko proportziorik ez dago. Hosto gutxi eta fruitu asko. Nire iritziz nahitaez janari gehiago behar du arbolak. Ongarri organikoa eman erruz. Hostaje mardulagoa beharko du izan hainbeste fruitu ekartzea nahi baduzu. Hori horrela bada ere lehen urteetan fruitu guztiak ez utzi. Fruitu koxkorrak ikusi ordurako aleak bakandu. Utzi lehenengo arbolari bere egitura egiten. Gero emango du. Baina hartzeko zeuk ere eman berari.
Neguan egindako zauriak ezin itxi izaten ditu gereziondoak. Inausketa izerdia duenean egin behar da. Bi inausketa sasoi bereizi ditzakegu: martxoa aldera, izerdia abiatua dagoenean, eta udaberrian, ekaina aldera.
Arbola gazteetan normala da hori gartatzea. Iaz 7n ale eta aurten 200... Neurria hartu behar dio, tamaina, eta era berean hazi eta heldu landare gisa. Loraldia ona eta polinizazioa oparoa izanda ale asko hartu bai, baina gero janaria behar da horiei denei eusteko. Era berean gaztea izanik hazi eta handitu egin behar da landarea, eta bi horiek, indarrean haztea eta fruitu asko ematea bateraezinak dira. Lasai hartu. Zuk egin dezakezun gauza bakarra landarearen bizimodua erraztea da, hau da ondo elikatzeko baldintzak jartzea: eman ongarri organikoa erruz, eta urtero (simaurra, luarra, zizare lurra...)
Bai sagarrondo guztiak hermafroditak dira. Hau da, bi sexuak dituzte sagarrondo bakoitzak eta sagarrondo guztiek. Era berean bi sexuak lore bakoitzean agertzen dira. Beraz, sagarrondo lore bat ikusten duzutenean beti bi sexuak izango ditu. Badira hermafroditak izanagatik, hau da landareak bi sexuak izanagatik, sexu bakoitza lore bereizietan agertzen duten landareak: hurritza, intxaurrondoa, haritza... Baina sagarrondoak bi sexuak ditu landare bakoitzean eta lore bakoitzean.
Eztitu gabe ere fruitua emango dute. Ez dakiguna da bere ama eta bere aita nor diren, eta horregatik ez dakigu nolako fruitua emango duen. Fruitu mota jakin bat nahi baduzu orduan eztitu beharko duzu.
Marugatze horren itxura oso txarra du. Adarrak kimatu eta hautsita ditu. Horren ondorioz zauri izugarriak ditu. Hildako adar zatiak guraize zorrotz batzuekin zauri garbia eginez moztu. Eta egin dezakezun gauza bakarra landarea bakean uztea da. Inork ez dezala ukitu eta marugak biltzerakoan adarrak kontuz erabili. Hortik atzera, ongarria eman. Eman eta eman, ondo elikatuta egoerari buelta eman diezaion.
Teorian intxaurrondoak fruiturik ez emateko arrazoirik ez dago. Beste upeleko sagardoa da fruitua emateko baldintza jakin batzuk bete behar dituela. Hasteko heldutasunera iritsi behar du, batzuk lehenago beste batzuk geroxeago heltzen dira. Bestetik janaria nahikoa izan behar du eskuera, lorealdian eta fruitualdian xahutuko dituen erreserbak biltzeko. Eta azkenik, lan hori hartzeko gogoa izan behar du.
Orokorrean arbolaren itxurari begiratu: pujak indarrean ematen baditu, hostaje berri ugaria badu eta kolorez mardul ikusten bada, lasai hartu; oraindik gaztearen indarra eta kemena ditu eta heldutasuna gero etorriko zaio.
Hazteko, handitzeko indar ikusgarria eta fruitua ematea bateraezinak dira. Utzi lasai hazten eta hazkundea apaltzen denean ekingo dio fruitua emateari. Ez da harritzekoa lehen fruituak emateko 15 urte igaro behar izatea. Izan ere ehundaka urte bizitzeko asmotan baita intxaurrondoa...
Hasteko, zauriaren inguruko azalak hariak baldin baditu labana zorrotz batekin ebaki garbi bat eginez moztu. Zauriaren ertza zenbat eta garbiagoa, orduan eta errazago itxiko da. Labana alkoholarekin desinfektatu ondoren erabili. Gero zauria bakean utzi. Ez pintatu edo txertatzeko ore horiekin estali, laguntza baino kalte gehiago egiten dute. Amaitzeko aranondoari laguntza eman: uda partean ureztatu eta ongarria eman. Uztaila aurretik ongarritu, bere hostajearen itzalaren pareraino, gutxienez, simaurra edo luarra emanez. Ea buelta ematen dion...
Landarea melokotoia, muxika, brinoia edo horietakoa da. Albertxikua ez. Gaitza dauka. Muxika edo melokotoiaren lepra da gaitza. Taphrina deformans onddoak sortzen du. Oso zaila da bere aurka egitea orain. Gaitza ez hedatzeko kuprea erabili behar da, salda bordelesa. Azeribuztanaren ura eta xaboi pixka bat nahastuta eman. Gaitzari benetan aurre egiteko, hostoa erortzen hastean hostajea tratatu eta, batez ere, udaberrian lorea irekitzera doaneanbegiak puzten hasten direnean tratamentu pare bat egin, loreak erabat ireki aurretik, 4-8 eguneko tartearekin. Lehen esandako nahasketarekin. Lorearen ondoren ateratzen dira hostoak eta orduantxe kutsatzen da gaitza, iazko udazkenean geratutako arrastoetatik.
Lurrean aldatzeko sasoi onena negua da, hostoa galtzen duten landareak aldatzeko garaia.
Hostoetako zimurrena muxika edo melokotoiaren lepra da, gaitza. Taphrina deformans onddoak sortzen du. Oso zaila da bere aurka egitea orain. Gaitza ez hedatzeko kuprea erabili behar da, salda bordelesa. Azeribuztanaren ura eta xaboi pixka bat nahastuta eman. Gaitzari benetan aurre egiteko, hostoa erortzen hastean hostajea tratatu eta, batez ere, udaberrian lorea irekitzera doaneanbegiak puzten hasten direnean tratamentu pare bat egin, loreak erabat ireki aurretik, 4-8 eguneko tartearekin. Lehen esandako nahasketarekin. Lorearen ondoren ateratzen dira hostoak eta orduantxe kutsatzen da gaitza, iazko udazkenean geratutako arrastoetatik.
Argazkian ez da oso ondo ikusten, baina Aranondoa ez dut oso gaizki ikusten. Nik esango nuke arazoa inguruan duela. Aranondoari ez zaio itzala gustatzen. Eta hezetasuna ere ez. Beraz onena bakarrik, inguruan beste arbola edo zuhaitzik izan gabe du. Argazkian zuhaitzez inguratua ikusten dut... Horietakoren bat kentzerik bai? Egin behar duzun guztiak bide honi jarraitu behar dio: eguzkia eta argitasuna eman eta hezetasuna kendu. Hezetasuna kentzeko lurrean ura bideratu, eguzkia lurreraino sar dadila, karea eman...
Lorontzia ikusi behar da arazoaz jabetzeko. Baina elikadura arazo bat aurrikusi daiteke. Aurrez, hala ere kotxinila edo antzeko izurriteren bat ez duela ziurtatu behar da. Hostoetan eta adar ttikietan lapa antzeko intsektu itsatsi batzuk dira kotxinilak. Bera dagoen tokian hostajea erori aurretik kraka beltz batek estaltzen du. Bestela elikadurari erreparatu: ontzia txikiegia eta landare handia mantendu behar. Hori gutxi balitz fruitu mordoxka. Hasteko, kendu fruituak. Nahi izatera erakusle izango den bakar bat utzi. Ontzi handiago batean jarri, ondo drainatzen duela ziurtatu, urak erraz alde egin behar du. Lur ona jarri, ahal duzun onena eta ureztaketa zaindu. Maiz ureztatu, baina esan bezala, soberan duen urak erraz alde egiteko moduan.
Muxika edo melokotoiaren lepra da gaitza. Taphrina deformans onddoak sortzen du. Oso zaila da bere aurka egitea orain. Gaitza ez hedatzeko kuprea erabili behar da, salda bordelesa. Azeribuztanaren ura eta xaboi pixka bat nahastuta eman. Gaitzari benetan aurre egiteko, hostoa erortzen hastean hostajea tratatu eta, batez ere, udaberrian lorea irekitzera doanean begiak puzten hasten direnean tratamentu pare bat egin, loreak erabat ireki aurretik, 4-8 eguneko tartearekin. Lehen esandako nahasketarekin. Lorearen ondoren ateratzen dira hostoak eta orduantxe kutsatzen da gaitza, iazko udazkenean geratutako arrastoetatik.
Landareen izerdia mugitzen ari da. Sustrai hutsean landatzeko agian berandutxo. Beste aukerarik ez baduzu egin, baina lurra ondo zanpatu eta ureztatuta zaindu. Hobe ontzietan datorrena, sustraiak osorik askoz ere gutxiago sufrituko du. Hurrengoan gogoan izan, hostoa galtzen duten landareak negu-neguan landatu behar dira.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
BIZI BARATZEAko edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitaratzeko libre zara, beti ere, gure egiletza direla aitortzen baduzu eta baldintza beretan egiten baduzu.