Egunon Urdazubi tik !! Sagar basak noiz eta nola erein... Milesker. Segi bixkor.

Sagar basa edo sagar makatzak bildutakoan jarri zabal-zabal eginda lehirtzen eta usteltzen, kanpoan. Gero haziak zailduta egongo dira eta orduan haziak atera eta hondarretan geruzatuta jarri: ontzi batean hondar geruza bat eta gainean haziak zabalduta eta gainean hondarra. Ontzia kanpoan eduki, haziek negua sentitu dezaten eta euriak bustitzen duela. Euri gutxi bada ureztatu. Otsaileko ilgoran haziak atera eta mintegian erein lur harroan ez da sakon sartu behar, zentimetro erdi bat nahikoa da. Gainean lur arinarekin estali, zanpatu, lurrak hazia ondo ukitu dezan eta ureztatu. Lehen udaberri-udan ureztaketa zaindu.

Kaixo, noiz jaso behar dira kiwiak Hauek Irañetan bizi dira Mila esker

Kiwia gure lurretan ez da arbolean bertan heltzen edo umatzen. Arbolean utziz gero hotz handiak hastean biguintzen hasiko litzateke, baina denak batera, eta konturatzerako usteltzen ere bai. Kiwia jasotzeko edo gordetzeko nahi baduzu ahal den helduena baina izotzak harrapatu gabe batu behar da. Jeneralean urriaren amaieran edo azaroaren erdia aldera. Eta iraupen luzeagoa izan dezaten ilbeheran. Izotzik ez bada geroago ere jaso ditzakezu.

Batutakoan toki ilun, fresko-hotz eta egurastu batean zabal-zabal eginda jarri. Garrantzitsuena hori da: argirik ez hartzea, tenperatura ahal den eta baxuena eta airea berritzea. Gero heldu arazi nahi dituzunean, helduta dagoen beste frutaren batekin (sagar, banana...) ontzi edo poltsa hermetiko batean itxita jarri.

Egunon: gure etxeko sagastitxoa betidanik osabak zaindu izan du, eta gu ez gara asko hurbildu, bere hitzetan, "ez genekielako". Ados, halaxe zen. Guk biltzen laguntzen genion eta bere nahietara aritzen ginen. Baina osaba orain falta zaigu eta sagastitxoa kontu gehiegi hartu gabe daukagu. Nire ustez, zuhaitzen bat edo beste oso altuak daude, seguraski adarrak moztu beharrean egongo gara, ez dakit... Errezil sagarra daukagu, eta beste pinudi baten alboan, sagar gorria ere bai. Agian zeozer orokorra esan diezadakezu, edo, agian argazkiren bat bidaltzea nahiago duzu... dana dala ere, eskarrik asko, Jakoba! ARan, Ataun

Oraintxe da sagarrondoak inausteko sasoia. Beti gogoan izan, martxoan eta ahal izanez gero ilbeheran. Gehiegi baino gutxixeago inaustea hobe da beti. Elkar ukitzen duten adarrak, muturra ihartua dutenak, enborrean ateratzen diren altsumak eta mihurak, horiek denak kendu. Altuegiak direla eta ez moztu adarrak, hurrengo urtean altuagoak emango dizkizu. Garrantzitsuagoa da ongarriketa ondo zaintzea: urtero simaurra eman. 2 kilo/m², eta bi urtetik behin karea, 150 gr/m².

Egun on. Erantzunetako baten hau irakurrita: "Hurrengo urteetarako, eta sagardotegi industrialetako ontzi erraldoirik ez baduzu edota hotzetan eduki ez baduzu eguberrietako ilbeheran botilaratu; alde ederreko sagardoa edango duzu urte guztian…" Galdera: Noiz egin dugun aintzat izan gabe botilaratu dezakegu eguberrietako ilbeheran? Ez al da azkar xamar Urrin eginda? Eskerrik asko aldez aurretik.

Zein sagardo mota duzu gustuko? Hori da galdera gakoa. Nire iritziz, sagardo industrialak alde batera utzita, botilan egiten bukatu eta osatzen den sagardoa da onena. Horregatik hartzidurak erebat amaitu gabe daudenean botilaratzea da egokiena. Sagardotegi handietan dentsitatea 1000 gr/l baino beherago dagooenean botilaratzen dute. Ni 1001-1002 tartean sartzekoaren aldekoa naiz, pittin hori botilan egin dadin. Gero, botila etzanda eta geldirik, toki ilun eta fresko batean edukita sagardoa egingo da. Horrek bere txinparta eta gustu guztiak ekarriko ditu. Ontziak egurrezkoak baldin badira zer esanik ez! Askoz ere garrantzitsuagoa da hori. Gure etxean, adibidez, muztioa 40-50 egun egoten da ontzian eta gero botilara. Zein tenperaturatan dagoen ere garrantzitsua da; kontuz giro beroekin. Aurten azaro beroa datorrela dirudi eta adi!

Kaixo Jakoba. Errautsa fruta arbolei nola bota azaldu zenidanean, zalantza bat suertatu zitzaidan. Errautsak lurra lehorrzen duela irakurri dut zure azalpenean. Gure sagarrondoak udan oso lehorra den eremu batean bizi dira, neguan ur nahikoa, asko, baina uda guztian ez du euririk egiten, eta bero handia. Komeni da errautsa botatzea? Ez dugu gehiegi lehortuko? Esjerrik asko zure lan txukunagatik

Errautsa neguan zabaldu behar da. Orduan komeni da bere lana egitea, baita udaberrian ere. Bestetik fruitu arbolak sustraiak oso sakonak dituzte eta asko zabalduak. Lehorte larria bada sufrituko dute, baina gainontzean erraz eramango dute lehorte arrunta bat.

Kaixo Jakoba. Tximiniako errautsa pilatuta dugu, eta fruta arbolei botatzea ona dela entzun dut. Noiz da garai egokia? Zein onura dakar? Eskerrik asko

Errautsak kaltzioa du osagai nagusia, baina kareak ez bezala, beste mineral batzuk ere baditu. Bere lan garrantzitsuenak hauek dira: lurra harrotu eta lehortu egiten du, lurraren egoera kimikoa neurtzen duen pHa igotzen du lurraren azidotasuna apalduz eta mineral batzuen mugimendua erraztuz (landareak ere errazago hartzen dituelarik) eta kaltzioa erantsita landareak eskuera edukiko du elikagai garrantzitsu hori fruituak hobeak eta iraunkorragoak emateko. Ongarriketa garai nagusia udazken-negua da. Ongarri organikoa (simaurra, luarra…) eta errautsa edo karea ez dira batera eman behar. Batetik bestera ilargialdi bat izatea komeni da, hilabete bat gutxienez. Azaroa-abenduan simaurra eta urtarrila-otsailean errautsa, adibidez.

kaixo Jakoba. Aurten gure sagar uztak ar asko du, tratamenduren bat egitea komeni da, hurrengo urteko uztari begira? Eskerrik asko

Negu partean, hostoak ia erabat erorita daudenetik otsaila arte, olio tratamenduak egiten dira. Bere helburua negua arbolan igarotzen ari diren izurriteen eta gaitzen formak (esporak, arrautzak, harrak, beldarrak, intsektuak…) hiltzea da, hurrengo sasoia garbiago hasteko. Izurritea handia izan bada egiten da tratamendu hori. Gainontzean onena sasoian bertan tratatzea da. Horretarako tranpak jartzen dira eta kopuru jakin bat erortzen denean tranpan orduan izurriak tamaina handia hartzeko arriskua dagoenean tratatzen da. Tratamendu horiek maiatza amaieran eta ekainaren lehen hogei egunetan egiten dira. Produktu ekologikoak hauek erabiltzen dira: Madex, Bactur 2X edo Siena. Arjoaren bigarren erasoaldia izan daiteke uztaila-abuztuan. Orduan ere tranpen bidez jakiten da erasoaren neurria eta erabaki tratatu edo ez. Tranpen informazioa inguruko sagastietakoa izatea komeni da. Bestela fruituzale elkarteren batean edo administrazioan galdetu.

Kaixo. Avilan errege sagarronfoak ditugu. Eremu oso lehorra da udaran , eta beroa eta haizea dela eta erortzen ari zaizkigu. Orain horitzen hasi dira, baina ez daude guztiz gozoak ere. Hemengo jendeak esaten digu jasotzeko, eta etxean lurrean zabaldu ezkero hobtzen jarraituko dutela. Hau horrela da? Ilargi egutegian, egun hauek fruta jasotzeko egokiak direla dio, zer iruditzen zaizu? Eskerrik asko zure lanagatik, asko estimatzen dugu

Errege sagar horiek, baldintza arruntetan, noiz heltzeko ohitura duten jakin beharko litzateke. Dagoenerako horitzen hasi badira erortzeko bideari ekin diotela esan nahi du. Horitzea agian lehorteagatik gertatzen da. Horrek, baina, ez du esan nahi sagarrak helduta daudenik, eta gutxiago gozatuta. Zalantza baduzu, eta uzta galtzeko arriskua ikusten baduzu hobe da arboletik bertatik jasotzea lurretik baino. Beraz erortzen jarraitzen badute bildu eta toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso, zabal-zabal eginda. Sagarrak irautea nahi baduzu onena ilbeheran jasotzea da eta fruitu egunetan.

Egun on. 10 bat kiwi landara daukate lagun batzuk itsasondoan eta on dala 4 bat urte, bazter bateko bi landara , horitzen hasi ziren. Frutua be horijo eta barrua zurizka ikusten da, aparte, gusto gitxi dauko. Ondoko landarak primeran dagoz. Zer izan leiken? Eskerrik asko

Nire ustez bi landare horiek dira egurra jasotzen ari direnak: haizea, itsasoko kresala… Eta hurrengoan babesten dituzte eta haiek ondo. Beste aukera bat ongarri edo tratamendu desegokiren bat hartu izana… Gehiegizko ongarriketa izan daiteke baita arazoa. Bestetik, inguruan berak edo besteren batek herbizidarik edo erabili baldin badu, agian haren arrastoren bat izan daiteke.

Atsaldeon! Duela 8 bat urte eje zentralean landatutako sagarrondo sail bat azkenengo urteetan kasurik egin gabe daukagu. Zuhaitz gehienek ez dute sagar bakar bat. Gainera, ardiek enbor askoren azala jan dute… Honek ba al du soluziorik? Nola? Ongarri faltagatik izan daiteke?. Bestetik, ardiek egindako miñak soluziorik bai?. Eskerrik asko!

Sagarrondoak ezagutu beharko genituzke, lehenik. Zein mentuoinaren gainean txertatuta daude, zein barietate dira eta erdiko ardatza izanik ere zein gobernu mota dute: era askean hazteko, sarean edo alanbrean hesi bezala hazteko… Horretan inausketa gakoa da, ez egiteko edo behar beharrekoa izan daiteke… Bestetik ardiak ibiltzea berez ona da; sagastian zenbat denbora bazkatzen direnaren arabera ongarriketa nahikoa emango dute. Baina ongarriketa hori desegokia izan daiteke, lurraren arabera: agian nitrogeno gehiegi pilatzen da lurrean eta horrek adar eta hosto asko ekartzen du, baina lore eta fruitu gutxi. Horrela balitz ardien bazkatzea urritu beharko litzateke eta karea dantzatu, batez ere lurra buztintsua bada. Zenbat urte da karerik ez duzula eman? Edo ematen baduzu zenbatsuko dosia erabiltzen duzu? Ardiek sagarrondoen azala jatearena beste sagardotegiko barrikotea da. Ardiak, batik bat, belarra jan ohi du, baina gogorretik ere behar du. Bazka sailean zuhaixkak eta arbolak behar ditu, hortza hazi egiten zaizkio eta horiek higatzeko edo gastatzeko zerbait gogorra hozkatu behar du. Zuhaixka edo zuhaitzik ez badu fruta arbolari helduko dio. Konpontzeko zuhaixkak edo zuhaitzak landatu ertzetan edo bazkalekua zabaldu eta barruan sartu inguruan dagoen zuhaixka-zuhaitz multzoren bat. Zauriak sendatzeko, labana zorrotz batekin zauri printzatsuak garbitu eta denean salda bordelesa eman isipu batekin. Salda bordelesa hautsa poto batean jarri eta ura pixkanaka erantsi ondo nahasiz; ore bat egindakoan hori zabaldu zaurietan.

Irtenbidea, beraz, ongarriketa zehaztu behar du edo ez, karetu, ardien sartu-etera kontrolatu, arbolak haien hortzetatik babestu eta zuhaitz-zuhaixkak eskuera jarri, eta zauriak sendatu. Lan horiek zehatzago azaltzeko agian profesionalen baten laguntza jasotzea ez legoke gaizki…  

Noiz txertatu aguakateak ilgoran ala ilbeheran?

Ikuspegi biodinamikotik ilgoran txertatzea gomendatzen da.

Ahuakate landare bat daukat, gutxi gorabehera 1,60 cm altuerakoa. Non landatu beharko nuke, kontuan hartuta Bilbotik 20 kmtara bizi naizela, barrualderantz eta 400 metroko altueran. Eskerrik asko

Kotutan izan beharreko gaiak asko dira. Ahuakateondoa fruta arbola handia da, oso handia; beraz hazteko tokia izan behar du inguruan 5-6 metrotara ezer handirik ez. Ura asko gustatzen zaio, beraz udazken lehorra denerako (fruitua ematen hasten den sasoia) badaezpada ureztatzeko aukera dagoen tokia. Altuera horretan toki beroena aukeratu, hego aldera begirako eguzki begia. Ongarria maite du, urtero eman. Lehen urtetan neguan babesa jarri: enborra bendatu, txapela antzeko plastiko bat jarri gainean eta lurgainean, bere inguruan simaur berria. Eta datorren urteko apirila arte ez landatu, orduan da garai onena.

Ahuakateondo bat daukat, izugarri hazi dena, bai zabaleran bai luzeran. Haize asko jotzen duen lekuan dago eta asko hazten ari da gora. Noiz da sasoia podatzeko?

Inausi aurretik aztertu ea luzatzen den adarra okertu eta makurtu arazi daitekeen lotuaz. Ezin bada inausi, baina jakin ezazu horrek joera hori indartu besterik ez duela egingo, eta era berean fruituak emateko grina apaldu. Inausketa edo apirilean edo orain, uztailean egin; biak ala biak ilbeheran.

Guk hazitako limoiondoa daukagu.Iparrera begira lorontzi handi baten Udaletxeak emana. Nola egin fruitua emateko, injertua egin beharko dogu...Nola egin. Mila esker, Amaia

Hazitik sortutako landareek ere lorea eta fruitua ematen dituzte, baina txertatutakoak baino denbora gehiago behar dute. Bestetik iparrera begira egoteak ez du batere laguntzen. Loreontzian bizi delarik ahalik eta baldintza onenak beharko lituzke, eta orientazio horrek ez du batere laguntzen. Beraz: ahal bada orientazio egoki batera eramanhego-ekialdea edo hego-mendebaldea; ezin bada lurrean landatzeko toki bat topatu, orientazio horietako bat duena; txertatzeko gustuko duzun klase bat hautatu eta begiko txertua egin orain uztaila-abuztuan edo adarreko edo txotxeko txertua udaberrian, martxoa aldera.

Kaixo Jakoba, gaur sagarrak nola zihoazen ikusten ari nintzela "txoisagar" baten hostoak zimurtzen eta belzten ari direla konturatu naiz. Interneten begira ibili naiz eta ez dut ezaugarri horiek betetzen dituen gaitzik aurkitu. Hemen uzten dizut argazki bat. Ze gaitz den eta tratamendurik ba ote duen jakin nahiko nuke. Eskerrik asko.

Nik uste dut hosto horiek hotza pasa dutela. Hosto zaharrenak daude zimurtuta, baina baita erredura antzeko zauri gorrizta-marroiak dituzte. Zauri horiek ez diote hostoari behar bezala zabaltzen uzten eta horrela kizkur itxura hartzen dute. Gorriune horiek hotzak, edo kazkabarrak sortua izango dela dirudi. Kimuaren muturreko hosto berriak, ordea, ondo datoz, sano eta ez gorriune eta ez kizkurrik gabe. Beraz, nik lasai hartuko nuke eta hosto berri horiei begiratu.

Kaixo Jakoba: Txingurri populazio ikaragarria daukagu . Belarra mozten dugunean nonahi agertzen dira (lursaila errekaren ondoan dago eta ura ez da falta). Haien eragina izan daiteke? Hona hemen aurten landatutako sagarrondo bat eta erremolatxa adibide gisa.

Sagarrondoan ikusten den hori zorriak eragiten duen kizkurtzea da. Izerdia zurrupatzen du eta zauriarekin hostoak ezin du behar bezala zabaldu eta forma hori hartzen du. Gehienetan adar muturretan bakarrik ikusiko duzu, hor bai daude hosto gurienak eta izerdiaren emana handiena dutenak. Zorriak txingurriek mugitzen dituzte eta gobernatzen. Zorrien zaurietako izerdi jarioa eta zorrien hondakinak baliatzen dituzte beretzako. Horregatik zorriak zaindu, mugitu eta zaintzen dituzte. Zorriak tratatu. Xaboi potasikoa nahikoa da, astero landarea ondo bustiz alde guztietatik. Garbitu arte.

Zitrikoetan (mandarinoa,laranjondoan) hostoak kizkurtuta ateratzen dira. Ez dakit zer izurrite izan daitekeen. Ematen du inurriak ikusten direla hostoetatik. Beste aldetik limoiondoaren hostoak horixkatzen ari direla dirudi. Zer egin?

Esaten dituzun ezaugarri horiek zorria dabilela adierazten dute. Inurriek zorriak zaintzen dituzte haien hondakinetatik elikatzen baitira. Zorrien ziztadek hostoak kizkurtzea dakarte. Eta ondoren horitu eta azkenean erori.

Zorrientako tratamendua egin: xaboi potasikoa eta Bacillus thuringiensis. Garrantzitsuena xaboia da. Astero eman itxura hobetu arte.

Kaixo galdera bat! Orain tenporada ona da mahatsa moarratzeko edo inausteko?

Berez inausketa martxoko ilbeheran egitea komeni da. Goiz mugitzen den barietate bat bada edota toki oso bero batean bizi bada otsailekoan. Orain ere inausi dezakezu, baina tratamenduak eginez, egiten dizkiozun zaurietatik gaitzik sar ez dadin.

Kaixo, Jakoba Limoindo txiki bat dut lorontzi batean. Limoitxo pila daukala ikusi dut. Gehiegi, agian. Zer egin beharko nuke: fruitutxo gehienak kendu, dagoen bezala utzi, adar batzuk moztu... Zeuk esango didazu nola jokatu. Argazkia doakizu.

Zalantzarik gabe kendu. Limoiondo txikia da, eta hazi egin behar du. Ahalik eta azkarren kendu, indarra kimu berrietara bideratu dadin. Nahi izatera aleren bat utzi, enbor nagusiaren ondoan, eusteko indarra izan dezan. Eta ahal baduzu ontzi handiago batean birlandatu, eskertuko dizu.

Aupa Jakoba! Aurten otsailean honako fruta arbolak landatu genituen: muxika, udareondoa, aranondoa eta gereziondoa. Kontua da muxika eta udarea jada fruitua ematen hasi direla eta ez dakit komenigarria ote den lehen urte honetako fruta kentzea indarra galdu ez dezan edo horrela uztea. Esker mila!

Zalantzarik gabe nik kendu egingo nituzke. Ondo dago nahi zen barietatea dela ziurtatzeko, baina kendu. Hobe da arbolak duen indar guztia ondo itsastera, sustraiak luzatzera, adarrak berritzera eta bizitoki berriko baldintzetara egokitzeko bideratzea. Arbola horiek jakin ezazu non bizi ziren, eta zeurera etorri dira. Egokitzea hobea izango da hazteko fruitu alerik ez badu.

Kaixo Limoi ondo hau Aurtengo Tolosako perian erosi eta Altzon jarrita daukat. Baina ez du itxura onik. Zer iruitzen zaizu?

Hostajeak ez du kolore txarrik. Nik uste dut garraioarekin edo zerbait ukituta hostoak zartatu egin direla. Agian haizeak eragina izan da. Babestutako toki batean jarri: egutera edo eguzki-begia, hego-hegora begira eta ahal izanez gero fatxada baten kontra.

Jakoba, ikus dezakezun moduan sagar ale honek kanpotik barruraino gune marroiak dauzka eta horrelako asko biltzen ditugu azkeneko urteetan, zerk eragiten diela esango zenuke eta nola zaindu sagardia hori gerta ez dadin? Eskerrik asko! Eta urta askotarako!

“Bitter Pit” esaten zaio arazo horri; “Orbain Mikatza” alegia. Kaltzio falta nabarmena da bere iturria. Sagarrak ez du behar adina kaltzio hartzen eta denborarekin orbain horiek azaltzen dira. Gordetzeko edo jasotzeko sagarretan arazo larria da. Kaltzio falta arrazoi ugarik eragin dezake: kaltzio falta lurrean, gehiegizko ongarriketa nitrogenatua, arbola gazteak izatea edota inausketa gogorregiak, besteak beste. Hasi karea ematetik. Kontuz ongarriketa nitrogenatuarekin, simaurra batez ere, edo ongarri kimikoak. Ongarri kimikorik ez erabili inola ere. Eta inausketa tamainan erabili.

Egun on, olibondo bat daukat Leitzako balkoi batean. Orain arte ureztatu bakarrik egin dut. Noiz kimatu eta nola mantendu beharko nuke. Atxikita, argazki bat bidaltzen dut... Eskerrik asko eta beste bat arte

Bi lan izango dituzu nagusiak ureztaketaz gain: ongarriketa eta inausketa. Tamaina horri eutsi nahi badiozu bi urtez behin loreontziko lur guztia berritu (baratzeko lurra eta ongarri zaharra erdibana nahastuta) eta ontzi pixka bat handiagoa jarri bi edo hiru aldaketaz behin. Inausketa adarrak luzatutakoan egin, ekaina aldera. Uda amaieran ere bigarren inausketa bat egin daiteke. Forma borobilari zorrotz eutsi nahi badiozu maizago inausi beharko duzu, ahal baduzu beti ilbeheran.

Iepa sagarrondoak noiz kimatu behar dira?

Izerdia mugitzen hasten denean kimatzea da egokiena. Datozen bi aste hauetako ilbehera oso ona izango da.

Gabon Jakoba. Zeanuriko eskolako jolastokian bi edo hiru fruta arbola ipini nahi dira haur txikienak ibiliko diren eremuan. Egia da berandutxo dela, negu neguan egin beharreko lana baita baina orain arte ezta posible izan eraberritze prozesuan egon baita eraikina eta ingurua. Beranduagorako utzi gabe, ilbehera datorrela aprobetxatuz landaketa egin nahi da beraz. Arbolak landatu nahiko litezkeen belarguneetako lurra berria dela esan daiteke baina sakonera gutxikoa. Leku eguzkitsua da oso (ekialde-hegoalde), beraz gerizpea ematea ere ondo legoke. Zein fruta arbola landatzea gomendatzen duzu? Eskerrik asko.

Uste dut egokienak direla urtean zehar aldaketak erakusten dituzten fruta arbolak: loraldia, fruitua, hostoak kolorea aldatzea, hostorik gabe izatea, hostoberritzea… Era berean mantentze lanik emango ez duena, hau da ez inausi, ez tratamendutik… Inor inausteko asmotan hurbiltzen bada ez utzi inolaz ere; batez ere zaurietatik alferrik galtzen direlako arbolak, eta arriskurik ez dugu nahi. Horretarako hona proposamenak, aukeratzea zuen esku: gereziondoa bat eta bestea hiru hauen artean: hurritza, madariondoa eta sagarrondoa.