Tomate landarak ditut estalita eta oso ondo etorri dira, baina orain, lehen fruituak jasotzen hasi geranian, hostoak lehortzen hasi dira eta goiko aldeko lorak erortzen . Argazkiak bidaltzen dizkizut zer izan daitekeen ote dakizun. Aurtengoa galdutzat joten dot baina ea datorren urterako zerbait esaten didazun. Eskerrik asko.

Uraren eta hezetasunaren erabilera desegokiaren ondorio dela iruditzen zait. Ur falta: bero handiegia izatearen ondorioz (haizeberritze eskasa…), landareak ezin nahikoa ura eraman hostoetara eta loreetara eta biak ihartzea. Ur gehiegi: batzuetan lehor eta hurrengoan ur gehiegi bada lurreko onddoek erasotzea gerta daiteke, Phytophtora adibidez. Zeuk jakingo duzu ondoen falta edo gehiegia den. Onddoarengatik bada ondo ondo garbitu landare arrasto guztiak eta erre. Orokorrean: berotegia beti irekita eduki, eta ureztaketa gutxitan baina oparoa, sakon bustitzeko lurra.

Gordetzeko urteko patata jasotzeko egunik onenak jakin nahi nituzke, landarea ilartuta daukagu jada, beraz hilabete honetan ateratzea komeni delakoan nago. Eskerrik asko

Patata bildu, jaso eta ahalik eta luzeen ondo irauteko ilbeheran atera behar da, eta ahal bada sustrai egunean. Uztaileko ilbehera 16, 11:00etatik eta 30 artekoa izango da; sustrai egunak 23 eta 24 egun osoak eta 26 eguerdi artea. Ahal baduzu egun horietako batean atera, lur gainean ondo lehortzen utzi, gero lur hondarrak kendu eta toki lehor, ilun eta ondo haizeberritzen den batean jaso. Baldintza horiek garrantzitsuak dira.

Alde batetik, tomateei dagokienean, azken asteko euriak pasata azpiak egin dizkiet duela egun pare bat moztutako belarrarekin (sekatzen hasia). Ez dakit ideia ona den... pentsatzen dut honek hezetasunari helduko diola eta gainera deskonposatzen hasiko da.
Bestetik, gorriña eta zuriñaren prebentzio moduan hurrengo nahasketa egitea pentsatu dut: azeri buztanaren irakiña, propoleoa eta esnea %10ean. Zer iruditzen zaizu? edo bestela, nola hobetuko zenuke?

Tomateari azpiak egitea Euskal Herri atlantiarrean ez da idea ona. Hezetasuna da tomatearen arerio nagusia eta azpiak horixe dakar hezetasun gehiago. Kendu ahalik eta azkarren. Azpiak toki edo sasoi oso lehorretan erabiltzea gomendatzen da. Aipatzen duzun gaitzen aurkako tratamendu horri nik itsasoko ura (%10) eta xaboi potasiko pittin bat erantsiko nioke. Gaitza indarrean bada baita kobrea eta sufre pittin bat ere.

Kaixo Jakoba. Lagun baten tomateak horrela daude, eta ez dakigu zerk eragin duen. Ondorioz, ezta nola jarri erremedioa, baldin badago.

Nire ustez txori edo hegaztiren batek jaten ditu; mokokadaren arrastoa ageri dela dirudi. Oiloak, zozoak, mikak, beleak… Beraiek ez inguratzeko zerbait jartzea komeni, onena eta errazena sarea.

Negutegian tomate landarak dauzkagu. Horko tomate haziak balio du datorren urtean landatzeko? Edo kanpoko ortuko tomateen hazia bakarrik balio du?

Negutegikoak kanpokoak bezalaxe balio du, berdin berdin. Tomate alea sortu bada loretik ernaldu dela esan nahi du eta haziak sortu. Hazi horiek ondo heltzea komeni da. Hazitarako jaso nahi dituzun aleak ondo heltzen utzi eta gero kanpokoen bide berdinetik haziak jaso.

Zer iruditzen zaizu piparrak eta tomatiak landatzia, zulotxoan berakatz zati txikiekin? Lagun baten trikimailua da baiña ez naiz fidatzen. Ez al dio kalte egongo berakatz txikituak piper eta tomate sustraieri?

Inoiz ez dut entzun horrelakorik. Ea zer emaitza izaten duen. Asuna bai, asuna zuloan jartzen da gero usteldu ahala landareari gorrinari aurre egiten laguntzen diolako. Baratxuri ura gaitzari aurre egiteko landarea bustitzeko erabiltzen da. Buru bat txikitu eta litro bete uretan infusioa eginda; edo txikitu eta uretan 10 egunez eduki ondoren. Nire ustez sustraiei ez die kalterik egingo; agian jaleren bat uxatzeko mesedea bai. Gustura jakingo nuke zure lagun horren saioaren emaitzaren berri.

Kaixo Jagoba. Negutegian dauzkagun tomate batzuk azpitik belzten hasi zaizkigu. Hosto batzuk ere horitzen hasi dira. Gorrina edo zein gaitz dela iruditzen zaizu? Nola trata dezakegu? Orain arte osin urarekin ureztatu besterik ez ditugu egin. Eskerrik asko.

Ipurdi beltza esaten zaio gaitz horri. Gaitza baino gabezia bat adierazten du. Kaltzioa falta zaio landareari. Bi arrazoi izan daitezke: lurrean kaltzioa falta da eta beraz ongarriketan kontutan izan behar da emateko(karea, dolomita, errautsa…). Beste arrazoia uraren gorabeherak izan daitezke; lurrean kaltzioa badago baina tarte batzuetan ur eskasiagatik landareak ezin du behar adina hartu. Nire ustez ur falda tude; oasin ura oso ona da, baina negutegian ur asko behar du… Ureztatu gutxitan, baina oso sakon, ur asko emanez.

Gabon Jakin nahi nuke saltsa bordelesa eta kuprea fruitua dagoenean bota al leiken. Milesker aldez aurretik

Bai bota daiteke. Gauza bakar bat izan behar duzu kontutan, salda bordelesa edo kobredun beste produkturen baten ontziaren etiketak garbi adieraziko dizu zein den segurtasun epea, hau da tratamendua egin eta bustitako landarearen edozein atal jan aretan errespetatu behar dena. 10 eguneko epea jartzen badu ezin duzu jan hamar egun igaro arte.

Kaixo Jakoba! Aurreko asteko eguraldiak eta bota zituen kazkabarrak gure tomate landareak jipoitu ditu (negutegirik ez dugu). Ondorioz, ditugun landare guztiei mildiu delako onddoak eraso die zurtoinean, hostoetan eta ale batzuetan. Hainbeste landare eta gehienak etxean hazitik ateratzen ditugunak dira, mimo guztiekin. Orain ordea, zer egin dezakegu? Nola gelditu onddoa? Nola lagundu landareei? Mantxa marroiak dituzten hosto eta landareak kentzea komeni da? Sekulako pena... Eskerrik asko!

Toki askotan dagoenerako atzera bueltarik egoeran daude tomate sailak. Goiz antzera jarri eta udaberri amaiera petral honek harrapatu. Nik uste dut egokiena litzatekeela tratamendu gogor bati ekitea: salda bordelesa, asun ura, sufre ttantta bat eta itsasoko ura. Adibidez 15 litroko motxilakada prestatzeko 3-5 litro asun ura, litro bat itsasoko ura, sufre goilarakada txiki bat eta salda berak jartzen duen proportzioan. Salda bordelesa erabili beharrean kobrea beste forma batzuetan ere erabili daiteke, glukonatoa, adibidez; Glucosei eta beste izen batzuekin topatuko duzu. Hala ere landare batzuk oso jota eta gaitzak erabat harrapatuta baditu kentzea litzateke onena, besteak salbatze aldera… Hurrengorako gogoan izan tomateari txapela gustatzen zaio, makil puntatik makil puntara zabaldutako plastiko gardena, goia bakarrik estaltzen duena. Horrelako eguraldi kaskarretatik babesten du (txingor, euri jasa, udako ihintza handiak…) eta batere maite ez duen hezetasun handiena kentzen dio.

Azken eurite hauen ondoren tomate aleak lehertuta bezala dauzkat. Zergatik? Ur gehiegi agian? Eskerrikasko

Ur gorabeherak eragiten du azala lehertzea. Ur gutxi, ur asko, aldaketa horrek fruitua handitzea dakar eta azalak nahikoa ematen ez badu lehertu egiten da. Lurpean patatari ere antzeko zerbait gertatzen zaio.

Zerben hostoetan zuloak ateratzen hasi dira. Zergatik? Nola tratatu?

Zerbetan azaltzen den gaitz hori Cercospora da. Onddo batek eragiten du eta giro epel eta hezea denean agertzen da. Nahi baduzu tomatearen gorrinaren aurkako tratamendu bera egin: salda bordelesa eta asun ura. Gainontzean landareak berak gainditzen du, giroak laguntzen badu…

Arratsalde on, Aspaldiko partez ortua lantzen dudala eta urtero duda bera sortzen zaidala Ortu osoan zehar ateratzen den hirusta kentzea komeni da? Ortu batzuetan uzten dituztela ikusi dut, beste batzuetan, aldiz, guztiz garbi egoten dira Konprobatu dudan gauza bakarra zera da, hirusta kendu barik utzi dudanean lurrak hezetasuna hobeto gordetzen duela, honek eguzkitik babesten duelako. Aldiz, ez dakit honek landareei indarra edo elikagaiak kentzen dioten... Zer egin beharko nuke? Eta kentzekotan, ba al dago banan-banan kentzea ez den beste modurik? Agian beste landare batzuk erabiliz, likidoren bat sortu eta lurrean botaz? Eskerrik asko.

Barrabasa (Oxalis acetosella) hori da berez gehien daukaguna, naiz eta bestekoa ere zerbait badagoen, baina apenas. Aurreko urtean uda hain beroa izan zen ezen ez zen ezta hirusta hazi, baina aurten badirudi dexente aterako dela, edo behintzat dexente ateratzen dabil. Ortua Algortan daukagu, lursail eguzkitsua da eta lurra batez ere buztintsua dela esango nuke. Aurten froga bat egingo nuen karea botatzen idien ongarriaz gain, urtero botatzen dudana, baina azkenean "yeso agrónomo" deritzona bota diogu, batez ere tomateentzako. Ez dakit horrek gehiago ateratzen lagundu duen...

Eskerrik asko!

Hasteko Barrabas-belarra ez da hirusta. Hirustak Trifolium generokoak dira eta barrabasa ondo diozun eran Oxalis acetosella da. Barrabasa ahaztu. Gutxi, ale bakan batzuk baldin badituzu merezi du lurpean duen tipulatxo eta guzti atera eta akabatzen saiatzea, gainontzean hasi baino lehenago galdutako guda da. Nik ez ikusiarena egiten dut eta bertan utzi. Aukera bakarra landareen azpian lurgaina estaliz zerbait jartzea da: lastoa, belarra, orbela, kartoia… Ez ateratzeko. Hezetasuna mantentzen duela egia da, eta uda beroetan mesedegarria da. Beraz zeuk aukeratu.

Egunon Jakoba! Ander nai Eibarkua. Juen zan astian patata barrixa lurretik etara neban, eskuz lurra kendu, otarrian sartu ta ganbarara iyoz. Ta oiñ konturatzen hasitxa nao mordo bat baltzunaz usteltzen darela. Zer dala ta gertatzen jakue hori? Eskarrikasko Jakoba!

Oin beltza esaten zaio gaitz horri. Bakterio batek sortzen du, Pectobacterium generokoren batek. Hazitarako erabilitako patatak ekartzen du edo soroan bertan egon daiteke aurreko urtetik. Aterata dituzula usteldura arrastoa ikusi ahala kendu eta erre, edo bazter batean pilatu, plastikoz estali eta erabat deskonposatzen utzi. Ez erabili nolanahiko tuberkulurik hazitarako. Aurtengo horietatik bat bera ere ez eta zertifikatutakoak soilik erabili. 3 urte gutxienez utzi aurten egindako sorora patatarekin itzultzeko. Kontuz patata lantzean, jorratzerakoa, biltzerakoan eta abar aleak ez zauritzeko. Kontuz hezetasunarekin; lur hezea, biltegi hezea, ondo garbitu edo ondo lehortu gabeko patatarik ez jaso. Jasotzeko tokian aireztapena nahitaezkoa da. Oin beltza esaten zaio gaitzari patata landarearen oina kaltetzen duelako; soroan bertan kendu eta erre, osasuntsuak ez kaltetzeko. Kaltetutako landareak eta patatak bazter batean pilatu eta estali ondo deskonposatu arte.

Egun on, Jakoba: Maiatzaren lehenengo hamabostaldian landatu genituen piperrak. Ondorengo egunetan hotzak harrapatu zituen, eta harrezkero, kolore horixka dute. Badago ezer egiterik berdetu daitezen? Eskerrik asko.

Zalantzarik gabe eguraldia izango da arrazoi nagusia. Hala ere lasai hartu. Beroak badatoz eta piper berdeegia, luzeegia ez da komeni bestela asko luzatu eta lorea eta fruta geroago hasi. Hobe da indar gutxixeagorekin haztea, zabalagoa behetik. Nik uste dut orain buelta emango diola… argazkirik baduzu bidali eta jarraipena egin dezakegu.

Zein da babatxikiak lehortzeko modurik egokiena?

Babarruna bezala lehortzen da. Leka ondo ihartuta dagoenean bildu eta erabat lehortzeko eguzkitan jarri egun pare batez. Gauez bildu eta jaso ihintzak busti ez ditzan. Gero lekan bertan jaso dezakezu eta nahi ahala aletu edo denak batera aletu eta aletan jaso. Gurgurioa izan dezakeenaren susmoa baduzu (aurreko urtetan izan delako, adibidez) aleak ontzi hermetiko batean sartu eta izozkailuan eduki 2-3 egunez. Gero atera eta ontzia beti itxita mantendu.

Noiz landatu behar dut babarrona?? Ilargiak ze ikusi badu?? Eskerrik asko.

Pentsatzen dut babarron hazia noiz erein jakin nahiko duzula, ez landatu… Ilgoran erein behar da eta ahal izanez gero fruitu egunean, bestela lore egunean. Orain ilbeheran gaude ekainaren 6 arte. Nahi izatera saio polit bat egin dezakezu: orain ilbeheran fruitu egunean erein batzuk (gaur edo bihar) edo lore egunean (ekainaren 2)eta beste batzuk ilgorako fruitu egunetan (ekainaren 6 goizean edo 14 arratsaldean) edo lore egunetan (ekainaren 9 eta 10). Segurura jotzeko ekainaren 6 goiza eta 14 arratsaldea.

Kaixo Jakoba, Pentsatzen dut nahiko berandu gabiltzala baratzea lurra landu gabe jartzeko, baina hauxe da suertatu zaigun aukera. Urteetan landu ez den larretxo batean baratza jartzeko ideia daukagu, zeinak bere kasa atera zaion belarra duen. Nola jakin nutriente nahikoa duen landareal jarri ahal izateko?. Gure asmoa belarra moztu, lurra eskuzko erramintekin pixka bat harrotu eta bertan landatzea da. Lur horri zerbait bota beharko genioke? Landatu aurretik edo landatu ondoren?. Eskerrik asko aldez aurretik!!!! :) Egun ona izan :)

Idea berri bat emango dizuet: belarra motz-motz moztu eta gainean kartoia zabaldu, zirrikiturik utzi gabeertzetan lurrari atxikitzeko alanbreak edo antzeko zerbait erabili. Kartoia busti-busti egin eta biguindu eta lurraren contra geratuko da. Kartoiaren gainean ondo ondutako luarra edota simaurra jarri, 8-10 zentimetro lodi. Horren gainean lan egin: erein, landatu… Kartoia piskanaka usteltzen joango da, baina belarrari hazten ez dio utziko, eta gaineko materia organikoan ederki etorriko dira barazkiak. Uda lehorra bada ureztaketa zaindu beharko da, lehen urtean.

Kaixo, Aurten plastikoa jarri dut baratzean (eta goteoko instalazioa) lehenengo aldiz. Barraskilo pilo bat izaten dugu, zoritxarrez. Behin albahaka landare bi jarri nituen eta osorik jan zizkidaten. Duela aste pare bat piperrak landatu nituen eta atzo bertara gerturatu nintzenean zulo batzuetan landarerik ez zegoela konturatu nintzen. Euri pilo bat egin duenez, suposatu dut barraskiloek jan dituztela. Orain plastikoa dudanez, ezin diet plastikozko botilarik jarri mini inbernadero/babesleku moduan. Bola urdinak eta arrautza azalak ere bota izan ditut, baina ez dira nahikoa, baratza handi samarra baita. Zer egin dezaket?

Babeslekua jarri duzu bai, barraskiloena. Eta horiek gutxi balira, baita bareena ere. Hor egongo dira gustura asko plastikoaren itzalean eta lurraren hezetasunean. Biek jango zituzten zure piperrak. Ilundutakoan inguratu eta miatzea besterik ez duzu izango gertatzen ari denaz jabetzeko. Ikusitako bareak eta barraskiloak bildu eta hil edo beste bizilekuren batera eraman… Oso zaila izango duzu babestea, baina saiatu landaretxoak kabitzen diren botila estuak topatzen, gero plastikoaren zuloetan sartzeko. Plastikoaren zuloa irakitzeko ebaki bat egin eta gero handitutakoan kendu eta ebakia bildu.

Kaixo, maiatzeko ze egun lirateke onenak patata ereiteko? Eskerrik asko,

Patata ez da hazia, erreserbako tuberkulua baizik. Erein egiten duzula iruditzen bazaizu ilgora eta landatu egiten duzula uste baduzu ilbeheran. Beti sustrai egunean. Ilgoran 19, 20 eta 21 izango dira; ilbeheran, aldiz, 29, 30 eta 31.

Egunon! Tomate mota desberdinak inguruan jarri ezkero, fruitu ematean jasotako hazia ez da bakoitzaren motakoa izango, ezta?

Hurbil baldin badaude polinizazio gurutzatua gertatzeko aukera handitu egiten da. Tomateak berez badu bere burua polinizatzeko eta gurutzaketa apaltzeko joera; barietate batzuk besteek baino gehiago… Horri autopolinizazioa esaten zaio. Baino hazia nahastutakoa izateko aukera ez da baztertu behar. Gerezi tomateak eta saihets nabarmeneko barietateek, adibidez polinizazio gurutzatua izateko arriskua dute. Barietate nahasgabe edo garbiak jaso nahi izatera aukera seguru bakarra isolamendua da. Landare bat aukeratu edo lore multzo bakanak eta muselina finezko oihalarekin edo begi oso-oso txikiko sarearekin bildu eta itxi, erleak eta polinizatzaileak ez sartzeko moduan. Hor barruan sortu diren fruituek dituzten haziak autopolinizazioaren ondorio direnez barietate garbiari eutsiko diote.    

Apirila erdi aldera erein nituen kuia, kuiatxoa eta beste batzuk. Orain ari dira ernatzen. Haunditzen direnerako ez ote al da beranduxamar izango baratzean landatzeko? Martxoan erein nituen txikoria eta beste batzuk ez dira ernatu :(

Ez, ez. Lasai hartu landaketa sasoia hasia da, baina ekainaren amaiera arte landatu ditzakezu kuiatxoak, kuiak ahalik eta azkarren. Beste horiek ez ernetzearena zer ote da?

Hobe berandu ezer ez jasotzea baino. Kuia ekainaren bukaeran erein izan dut eta kuiak jaso ere(azaroan). Zuzenean lekuan hazia sartuta hobe, zaindu barraskilo eta bareak

Kuia haziak uretan ipini ondoren, ondoratu egin behar al dute sano badaude?

Batzuk ondoratuko dira eta beste batzuk, gehienak seguruenera ez. Onena ernatze saioa egitea da uretan busti ondoren heze dagoen paper edo batean edo lurrean erein eta egun gutxitan somatuko duzu sustraia sortzen duen edo ez.

Iratzeak ipurditik atera edo moztu? Ondoren anitz ongarritu?

Ipurditik ateratzen ez baduzu jai izango duzu. Iratzeak izugarrizko sustrai erreserbak izaten ditu. Horiak akabatu ezean berritu eta berritu egingo da. Nik uste dut aukera onena lurra irauli eta sustrai horiek azaleratu, ahalik eta gehienak bildu eta kendu. Iratzea egon den tokian lurra azidoa egongo da, beraz karetzek on egingo dio. Ongarria baino garrantzitsuagoa da karea. Landaketak egin aurretik denbora tartea izanez gero, biak egin ditzakezu, ongarritu eta karetu, baina ilargi bateko aldearekin.

Egunon Jakoba, Bertizaranatik ,Nafarroa. Kuia haziak ereiteko noiz da egun egokia? Esker mila aunitz!

Potimarron kuia, kuia guztiak bezala, hemendik atzera nahi duzunean erein. Onena gero bizi eta haziko den tokian bertan ereitea da. Ezin izanez gero ontziren batean erein eta gero landatu. Ereiteko egunak ilgorakoak dira. Ilgora maiatzaren 9 (15:00) eta 22 (21:00) artean izango da. Egun onenak, hala ere, fruitu egunak dira maiatzaren 9, 15:00etatik atzera, 10, 17:00 arte, eta 18 egun osoa. Gaur eta bihar ere ilgora da; biharkoa 13:00 arte ere ez da txarra.

Gabon. Joan den neguan oloa erein nuen ongarri modura oso buztintsua den lurrean. Moztu eta bertan utzi nuen gero. Orain, lurra landu dutenean (lauhortzeko txiki batekin) ikusi dut harroagoa dagoela, baina gehio harrotzeko karea zabaltzea pentsatu dut. Zer iruditzen, mesede egingo dio ala kalte agian? Gero, lekak jarri nahi ditut. MIla esker.

Nik uste dut mesede besterik ez diola egingo. Lurrari eman diozun materia organiko hori desegiten eta bertako mikroorganismoen eskuera jartzen lagunduko du, baita zuzenean lurra harrotzen ere. Lekak ere karezaleak dira, beraz…