Lur sakona behar du azenarioak, eta harroa, beraz buztin lurrik ez. Azenarioa erein behar dugun tokia ondo ongarritu, simaur zaharrarekin eta karea edo errautsa erruz eman. Beroa gustatzen zaionez, eguteran egin. Martxoan hasi eta uztaila erdira arte erein. Hazia ttikia da eta ez da ia lurrean sartu behar, lur gainean zabaldu eta hondar edo lur fin pixka batekin soilik estali.

Landare ttikiak direnean tarteko belarrak kendu, gero beraiek gaina hartuko diete.

Kontra egiteko asmotan izango zarela iruditzen zait... Horretarako moztean ahalik eta indarrik handiena kendu behar diogu lurrean geratzen den sustrai-erreserba zatiari. Horretarako egokienak udaberri-udako ilgorak dira. 2017an hauek: maiatzaren 15-27, ekainaren 11-24 eta uztailaren 9-21.

Lasai, motel, jagon dezute bai, ebste ezer txarrik ez bada tartean. Ahal izanez gero, hobe da simaurra eman eta karea eman artean ilargi bat izatea, hilabete bat, gutxi gorabehera. Simaurrak lurra azidotu egiten du, pH-a jeitsi, eta pH-a igo eta lurra basikotu. Bi lan hauei bere tartea ematea ona da. Hala ere simaurra zaharra bada eragin hori sortzeko kemena ahuldua du. Nik uste dut ez duzula arazorik izango. Esango diguzu, hala ere.

Bestetik aipatzen dituzun arazo horiek lepoko gaitzak dira, onddoek sortutakoak. Onddoak hezetasuna nahitaezkoa du hazteko, beraz hezetasun hori kentzeko bidea hartu: lurra harotzeko lanak egin (hondarra, errautsa, karea, ongarri organikoa etab nahasi), iparra-hegoa norabidean jarri landareak, tarte handia eman eguzkiak landare osoa eta lurra bera ere berotu ditzan, tontorrak egin landatu aurretik...

Oraintxe da tomatea landatzeko sasoi ona. Ahal duzun azkarren egin. Nire erantzun hau zertxobait atzeratu egin da, eta egun honenak beti lore eta fruitu egunak dira eta maiatzaren ilgorakoak. Hauek pasa dorenez eta oraindik landaket egin gabea baduzu, ondorengo egun hauetakoren bat baliatu: ekainak 6, 7, 8 (arratsaldea), 10, 11 eta 12.

Argazkiko ezpelak (Buxus sempervirens) harra dauka. Harra hori (Cydalima perspectalis) oso txarra da, hostoak jaten ditu eta gero adarren azala. Hosto batzuetan harizko habitxoak bezala topatuko dituzu. Ahal duzun azkarren tratamendua egiten hasi: astero-astero egin behar da, “Bacilus thuringiensis” izena duen botika bat erabili behar da. Harraren beraren gaizta bat da eta ez landareei ez guri ez lurrari ez dio kalterik egiten. Nekazaritza ekologikoan erabiltzen da. Xaboiarekin nahastuta bota behar da, ahal izanez gero xaboi potasikoa. Eta ez ahaztu, astero-astero.

Argazkiko landarea Pittosporum tenuifolium “Variegatum” dela esango nuke.

Nik ez nuke oraingoz aldatuko. Zeuk esaten duzun bezala, ongarritu eta ondo zaindu eta nik uste bere onera etorriko dela eta beste urte askotarako landarea duzula.

Zalantzarik gabe, BAI.

Landareak ontzietan jartzen ditugunean ontzi horiek beti zulatuta.

Soberan den urak alde egitea oso garrantzitsua da, bestela lurra urasetu, sustraiak ito eta landarea hil egingo da.

Ardiak eta aziendak ibiltzen diren tokietan, bide, landa, larre eta abarretan ohikoa da asuna bezala batana edo menda azaltzea. Zeuk ondo esaten duzun bezala aziendaren gorotza eta txizen ondorio da. Hondakin hauek nitrogeno asko dute eta pilatzen den tokietan erruz etortzen dira, indarrean, bi landare hauek.
Landare hauek galtzeko azienda kendu beharko litzateke, baina hau zaila izaten denez landareak moztu eta moztu beste aukerarik ez duzu. Biek lurpean sustrai sendoak dituzte eta hauek hustu behar dira. Moztu eta moztu, indarra kendu eta pixkanaka akabatzeko. Mozteko lan hau, kalte handiena egiteko ilgora denean egin.

Kaixo Juan.

Belar txarrak kentzeko egun onenak kalte handiena egiten dietenak izango dira. Egun hauek beti dira ilgorakoak eta hosto, lore ego fruitu egunak. Marraduten egunak ere landareari kalte egiteko ere ez dira txarrak. Honek esan nahi du landarea kendu edo mozten dugunean lurrean geratzen den zatia (sustraia, erraboila, errizoma…) ahulena orduan geratuko dela, berritzeko ahulago, alegia.

Otsaila joan zaigu, baina 2017ko martxoan 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30 onak dira lan txar honetarako.

Belar txarrak kentzeko egun onenak kalte handiena egiten dietenak izango dira. Egun hauek beti dira ilgorakoak eta hosto, lore ego fruitu egunak. Marraduten egunak ere landareari kalte egiteko ere ez dira txarrak. Honek esan nahi du landarea kendu edo mozten dugunean lurrean geratzen den zatia (sustraia, erraboila, errizoma…) ahulena orduan geratuko dela, berritzeko ahulago, alegia.
Otsaila joan zaigu, baina 2017ko martxoan 21, 22, 25, 26, 27, 28, 29, 30 onak dira lan txar honetarako.

Pagoak zuzenak izateko garrantzitsua da muturreko kimua izatea nagusia. Honek bi baldintza eskatzen ditu: goruntzako puja bakarra izatea eta honek nahikoa elikagai izatea indarrean hazteko. Lehenengorako zuzen goruntz soilik adar bat uztea komeni da eta parekorik balu (goruntz hura ere) hura moztu. Beste adarrak, bigarren mailakoak, enborraren bueltan datozenak, zabalera bai baina goruntz jotzen ez dutenak garrantzitsuak dira landareak janari asko sor dezan. Horregatik hauei eustea komeni da. Urtero urtero zuhaitza luzatu ahala, hauetako adar bat edo bi kendu daitezke. Piskanaka azpitik soilduko duzu, baina kolpetik adarrik eta janaria sortzen duten hostorik kendu gabe.

Lan hau apirila aldera egingo nuke nik, izerdia hazia duenean eta ilbeheran.

Lurra itoa bada, buztintsua izango da. Hau harrotzeko bideak hiru dira: ongarri organikoa ematea, hondarra ematea edo karea ematea. Organikoa nahi duzuna izan daiteke: simaurra ala luarra edo konposta. Hondarra beti errekakoa, sekula ez itsasokoa. Eta karea izan daiteke: harrobiko kareharri hautsa (kareharria edo dolomita), sutautsa edo errautsa, kare bizia ala kare hila.

Ongarri organikoa onena udazkenean ematea da, azaro aedo abendua aldera. Aspaldi ongarritu gabea bada asko eman, ASKO. Lurra ongarriz estalia ikusten dela utzi. Neguan, otsaila aldera karea. Negua bukatzen denerako lurrak dena bereganatua izango du. Ongarri zaharra edo ondo egina badaukazu neguan ere eman daiteke. Oraindik ez baduzu ongarritu simaur zaharra edo ondo egindako luarra eman. Eta gero sailka, hustu ahala urtean zehar ere ongarri gehiago eman.

Ongarri organikoa eta baratzean bertan sortzen den belar eta hondakin organikoak ondo erabiliz gero, lurra bera nola harrotzen ari den jabetuko zara eta gero eta iraultzeko behar eta gogo gutxiago izango duzu. Orduan emango du baratzeak bere onena. Honetarako ikusi galdera hau:

LURRA IRAULI EDO EZ

2016-11-04 05:56, Joxi

Lur zati bat eskuratu berri dut. Urte bete bat darama ezer landatu barik, baina oso lur askea da. Merezi al du iraultzea laiekin edo nahikoa da aitzurrarekin mugitzea?

Zerorrek esan duzu dena: lur askea da. Honelakoetan hobe da ez iraultzea eta lurra bere horretan uztea. Egin behar dugun lana errazteko adina landu, ahal den eta arinen eta nahikoa da. Askoz ere emankorragoa izango da lurra irauli gabe.

Honela diot nire “BIZI BARATZEA” liburuaren 38. orrialdean: “Gaur egun, hala ere, lurra irauli gabe lantzeko joera hedatzen ari da. Lurrak berezko egitura du, mailaka eta geruzaka antolatua. Maila bakoitzak berezko bizitza du eta mailak iruliz gero bizitza hori zaildu eta eragotzi daiteke.”

Beraz aitzurrarekin axal-axalean mugitu eta nahikoa izango duzu. Lantze honen neurria urte sasoiaren eta eguraldiaren araberakoa izango da. Zeuk hartuko diozu tamaina.

Zolda-belarra laguntzaile oso ona da eta mesede asko dakartza bera dagoen inguruko landare jende guztiari. Tomatearen kasuan bi lan bereziki sustatuko lituzke: loretik fruitua emateko erlastarrak eta erleak erlarriko ditu, batetik, eta bestetik, lurra aberasteko erabili dezakezu. ARGIAn argitaratu nuen artikulu honetan ikusi dezakezu nola egin: http://www.argia.eus/argia-astekaria/2494/fruitua-nahi-zolda-belarra-jarri.

Zolda-belarra bi lan hauetarako hobe legoke berotegian barruan kanpoan baino, nahiz eta kanpoan ere lagundu. Lurrari laguntzeko, hala ere, berdetan moztu eta lurrari ematea litzateke onena.

Kaixo Jakoba.
Izpilikuaren gaineko erreportaia idazten ari naiz, baina zoratzear nago. Kontua da, ez dudala inon euskaraz dagoen ganorazko dokumenturik edo entziklopediarik aurkitzen. Nire asmoa da, Izpiliku fina, Astaizpilikua eta Labandin landareen morfologia ( osagai aktiboak eta abar) eta bakoitzak dauzkan ezaugarriak/ gaitasunak azaltzea. Ez dakit zuk horren inguruan idatziren bat izango duzun, edo jakingo duzun horri buruzko entziklopedia edo kontsulta-liburuak non aurki ditzakedan. Dagoeneko, liburutegira, Euskaltzaindiara eta hainbat liburundendatan bilatu dut, baina alferrik. Euskaraz ez dago halakorik.
Eskerrik asko aldez aurretik, zure erantzunaren zain.
Ondo izan.

Arrazoi faltarik ez duzu. Nik ere ez dut izpilikuei  buruzko ganorazko informazioa euskaraz duen dokumenturik ezagutzen. Egin beharra dago hori ere… Nik argia astekarian idatzi izan dut sendi horri buruz, hona: http://www.argia.eus/argia-astekaria/2464/pesia-eta-zirimola, http://www.argia.eus/argia-astekaria/2235/3000, http://www.argia.eus/argia-astekaria/2514/euliskea, baina zuk eskatzen duzunerako ez dizute asko lagunduko.

Ea bada zeuk sortzen duzun eta denontzako onura hori ekartzen…

Arrosaondo edo arrosa landare mota asko dago: igokariak, lorealdi luzekoak, urtean behin besterik loratzen ez direnak… Lorontzian baduzu, arrosaondo motza eta lorealdi luzekoa izango dela pentsatzen dut. Hauek martxoan inausteko esaten dut, baina esateko era bat da. Garrantzitsuena kimu berriak azaltzen direnean egitea da. Honek izerdi berria mugitu dela adierazten du. Izerdi honek di-da batean itxiko ditu inausketan egingo dizkiozun zauriak.

Inausketa egitea komeni da arrosaondoa lahar-edo igokaria delako (kiwia, mahatsa, etab. bezala). Arrosaondo motz hauek jeneralean txertua izaten dute oinean. Txertu horren gainetik 2-4 adar indartsu izatea komeni da. Hauek mozten dira, motz, asko jota arrabete luze utzita. Honela arrosaondoa beti gaztea, berrituta, indarrean izango da, eta loreak ere sendoagoak izango dira.

Lan hau bezain garrantzitsua da ongarritzea. Loraldi oparoa nahi baduzu, eman jaten. Eman eta eman. Ongarri organikoa onena: simaurra, luarra edo konposta. Eta ongarriketa udaberrian eta udan errepikatu.

Kaixo Jakoba,

Atzo, Otsagabian, landareei musikak egiten dien eraginaren gakoa "harmoniak" direla erran zenuen. Nere zalantza zera da: harmonia (musika sortzean erabiltzen diren soinuen konbinazioa eta egiturak) edo harmonikoak (soinu bat entzuten dugunean, batera entzuten ari diren bertze soinuak) dira landareei eragiteko gakoa?


Esker mila

Gai honen inguruan saio eta esperimento mordoa egin izan da eta egiten ari da. Ni ez naiz jakitun, baina batetik eta bestetik iritsi izan zait harreman honen eraginaren berri. Iruditzen zait nik esango nizukeen edozer baino gauza interesgarriagorik erraz topatuko duzula. Eta zeure iritzia moldatzen duzunean gu denoi irakasteko eskatuko nizuke, jakinmin handia dago eta. Mila esker!!

Zuzenean baratzean erein behar dira. Egia da ilarrak arazoak ditu batetik bestera aldatzerako garaian. Ahal duzun azkarren erein. Ilarrentzako sasoi onena ilgora da.

Hasteko kontuz erligioarekin hain lotutako esaerekin. Hortik dator, baita ere, “ilbeherako ostirala ilgora da eta ilgorako ostirala ilbehera” delako esaera. Aingeru horri mirariren bat egin arazi nahi zaio urtero… Hotzean pentsatuta martxoak bat sasoi berriaren hasiera gisa har daiteke: egun argia asko luzatu da, udaberria laister dator eta neguari lotutako hotza, iluntasuna eta abar atzera uzten ari garenaren irudipena dugu. Era berean udako landareetan pentsatzeko sasoia ere bada eta aipatzen dituzun ereintza horiek egitekoa ere bai. Ilgora izan edo ilbehera izan ereitearen hori, aspaldiko esaera batek ederki laburbiltzen du: “izan ilzahar, izan ilberri, emaiozu hazia eguraldi onari”. Ilargiak badakigu eragina baduela, baina miraririk ez du egingo. Lana ondo egitea da garrantzitsuena.

Honoko testu hau idatzi nuen behin martxoko ilargiari buruz. Lurrari begira daudenen gogoak biziberritzen dituen bezala, baita itsasora begira daudenena ere:

MARTXOAN ARRAINETA

Garai batean, negu partean, errioan eta itsasbazterrean arrantzatzen zen batik bat. Orain ere, errioko angularen arrantza urriko ilargi berria baino astebete lehenagotik hurrengo martxoko ilargi berriaren ondorengo astebetera arte burutu daiteke.

Martxoan, behin neguko itsasoaren zakarrena pasata, urrutiragoko arrantzara ateratzen ziren. Arraineta konstelazioan gaude eta giro aldaketak arrain migratzaileak dakartza. Martxoan berdela, eta gero antxua, hegaluzea etab.

Garrantzitsua da martxoko ilargia. Ilargi berrialdiaren lehen egunetan, untzi itxura du, adarrak goruntz... Untzietara! Dei egiten duela dirudi.

Isis jainkosaren ohorezko jaia, Egipton lehenik, gero greko eta erromatarrek beregatanua, itsasoratzeko sasoi honi ekiteko deia zen. Martxoaren 5ean jainkosa itsasora karreatzen zuten “Carrus navalis” deiturikoan. Itxuraz “karnabal” hitzaren jatorria horixe da. Kristauen Ama Birjina da Isis.

Zenbat Isis-Ama Birjin ote daude gure untzi, portu eta itsasgizon eta emakumeen otoitzetan?

Landare honen izena Euryops pectinatus da, bitxilore horia edo bitxilore grisa. Landare gogorra eta emankorra da. Lorontzian edo lurrean jarri dezakezu. Lorontzian bizi bada janaria ugari eman. Nahiz eta lehorteari aurre egiteko gai izan, lurrari erabat lehortzen ez uztea da onena, bestela loraldia zapuzteko arriskua izango da. Inausketa udazkenean egin behar da, forma trinkoari eta beteari eusteko. Orduan moztutako adarretatik aldaxkak kendu eta horiek erabiliko ditugu ugaltzeko. Muturreko 2-3 hosto txikienak utzi eta beste guztiak kendu ondoren lurretan sartu hostoetaraino edo uretan jarri, sustraiak emandakoan lurrean landatzeko.

Nik nahiago izaten dut lehenengo ongarritu eta ondoren karetu. Udazkenean ongarrituz gero neguan lurrera sartuko da. Gero neguan karetu, Kareak ongarria mugitzea dakar lurrean eta horretarako ongarria ondo asentatua izatea komeni da. Batetik bestera gutxienez ilargi bat utzi, hilabete bat, alegia. Gehiago bada ez da ezer gertatzen. Tartea laburragoa bada arazoak izan daitezke.

Egunon Jakoba,
ipini ahal ditzakezu berriro satorrak uxatzeko modu batzuk? Nik zepoak erabiltzen ditut baina... pazientzi askoz

Nahikoa lan ematen digu bai lurpeko lagun honek. Alde egin arazteko intsusa (Sanbucus nigra) edo tartikua (Euphorbia lathyris) irakinez egindako urak botatzen zaizkio zuloan, egin berria denean hobe. Bestetik, satorra uxatzeko era errazagoa bada: metro eta erdiko burdinezko hagatxoak behar dira. Erdia lurrean sartu eta beste erdia airean geratzen delarik. Kanpoko horren muturrean buruz behera plastikozko botila sartu buruz behera. Haizeak botila dantzatzen duenean honek dardara eragingo du eta lurpean ere bibrazioa sortuko da. Hau ez dute batere gustuko eta inguru horretatik alde egingo dute.

Ea bada honela lortzen duzun...

Zerorrek esan duzu dena: lur askea da. Honelakoetan hobe da ez iraultzea eta lurra bere horretan uztea. Egin behar dugun lana errazteko adina landu, ahal den eta arinen eta nahikoa da. Askoz ere emankorragoa izango da lurra irauli gabe.

Honela diot nire “BIZI BARATZEA” liburuaren 38. orrialdean: “Gaur egun, hala ere, lurra irauli gabe lantzeko joera hedatzen ari da. Lurrak berezko egitura du, mailaka eta geruzaka antolatua. Maila bakoitzak berezko bizitza du eta mailak iruliz gero bizitza hori zaildu eta eragotzi daiteke.”

Beraz aitzurrarekin axal-aalean mugitu eta nahikoa izango duzu. Lantze honen neurria urte sasoiaren eta eguraldiaren araberakoa izango da. Zeuk hartuko diozu tamaina.

Kiwia (Actinidia sinensis), gure lurretan ez da arbolean bertan heltzen edo umatzen. Arbolean utziz gero hotz handiak hastean biguintzen hasiko litzateke, baina denak batera, eta konturatzerako usteltzen ere bai. Kiwia jasotzeko edo gordetzeko nahi baduzu ahal den helduena baina izotzak harrapatu gabe batu behar da. Jeneralean urriaren amaieran edo azaroaren erdia aldera. Eta iraupen luzeagoa izan dezaten ilbeheran.

Batutakoan toki ilun, fresko-hotz eta egurastu batean zabal-zabal eginda jarri. Garrantzitsuena hori da: argirik ez hartzea, tenperatura ahal den eta baxuena eta airea berritzea. Gero heldu arazi nahi dituzunean, helduta dagoen beste frutaren batekin (sagar, banana...) ontzi edo poltsa hermetiko batean itxita jarri.

Nik ezin dizut galdera hori erantzun. Ni ez naiz landareek gure osasunean duten eraginaren gaietan jakitun. Hori sendagileren bati galdetu beharko diozu.

Hala ere maiz entzun eta irakurri izan dut landare askok badituztela osagai “antibiotikoak”: tipulak, kurkumak, baratxuriak, oreganoak eta abar.

Ea suertea dezuten eta proiektua ondo burutu dezakezuen.

Amaitzean idatzi mesedez eta guk emaitzak zabalduko ditugu.