Azken bi urteetan babarrun uzta nahiko eskasa jaso dugu. Leketan horban batzuek agertu zaizkie eta gero maspildu egiten dira. Zer izan daiteke? Datorren urtera begira zer egin dezakegu berdina ez gertatzeko. Mila esker

Azken bi urtetan soroan leku berdinean erein dut babarruna.  Babarruna bakarrik.  Artorik gabe. Landutako zati batetan aurreko urtetik ez da egon ezer ere ez.. Beste zati batetan aza jendea egon da. Soroa erreka ondoan dago. Eguzkiak jotzen du baina egunaren hasieran eta bukaeran eguzkia eskutuan da. Ez da hain leku eguzkitsua. Simaur piska bota nuen, baina asko ez. Karetu bai egin nuen. Egia da babarrun mota aldatu dudala. Aurretik pinta itxurako bat ereiten nuen urtero. Orain bi urte,  proba egin behar genuela eta beltzagoa den bat erein nuen. Aurten ere berdina. Agian hori da pekatua.Ea zer izan daitekeen pistarik ematen didazun. Gurean aitak beti eduki du ortua. Azken urteetan ni nabil buru belarri. Arra zeharo sartu jata  eta egia esan zure azalpenak oso lagungarri zaizkit.

Eskerrik asko benetan zuen azalpenen eta laguntzagaitik.

Agur bat

Aitzol Arriola

Argazkian ikusten dena onddo baten erasoa da. Gaitza agian lehendik ere hor zegoen baina egiten zenuen babarrun mota erresistenteagoa izan zitekeen. Edo babarrun berriarekin etorri da. Haziak berak ere ekar ditzake gaitzak berarekin. Tokiak ere ez du batere laguntzen. Erreka ondo ospela hezea izaten da eta horrek onddoak harrotu egiten ditu, gaitza indartuz. Babarruna eguzkizale amorratua da. Honetan ere barietateak eragin dezake. Nik ahal izanez gero beste tokiren bat bilatuko nuke. Eta ezin bada lehengo babarrunera bueltatu. Edo antzeko tokiren batetara ohitu den babarrun beltzen baten hazia eskuratu.

Udan baratzean eduki dugu plastiko beltza belarrak saihesteko. Neguan ez dugu ezer landatzeko asmorik. Plastiko hori utzi ala kentzea komeni da lurraren onerako? Mila esker

Lurraren onerako plastikoa kendu. Eta onena ongarri berdea ereitea: oloa, garagarra, pagotxam txirta,  zekalea, zalkea, ziapea, koltza… Lurra estalita egongoda eta aberasten. Udaberrian moztu eta azala landu. Moztutakoa bertan utzi daiteke, edo ganaduari eman, edo luartokira bota.

Pikondoa izorratu du gaurko haizea. Adar handi bat enborratik eroria. Zer egin zaurian ? Mila mila ezker !!!

Komeni da zauria garbitzea; zartadurak eta zauriaren alde zakarrenak labana zorrotz batekin garbitu eta ahalik eta zauri garbiena uztea komeni da. Ondoren salda bordelesarekin eta ur pittin batekin ore edo pasta lodi bat egin eta hura eman isipu edo brotxa batekin; ura beharrean azeribuztan ura bada hobe. Ez erabili merkatuan dauden orbaintzeko pastak, mesede baino kalte gehiago egiten dute.

Agendan eta egutegian irakurri dut, neguan zuhaitzak landatzeko oraindik zuloak egiten hasi ahal dela. Zer dela eta komeni da dagoeneko zuloak egitea? daukadan lursaila buztintsua eta ura metatzen da, leku batzutan bestetan baino gehiago. asmoa belardian fruta-arbolak eta sasiak kendutako lekuan basoko arbolak ipintzea da.

Batetik lana errazten hastea da: landaketa egin behar denerako lan handiena aurreratua izatea. Bestetik ongarriketa ere erazten du: zuloa orain egin eta ateratako lurra ongarriarekin nahasi eta zuloa bete. Gero bertan landatzea errazagoa izango da. Lur buztintsua edo tupa denean zuloa bai urez bete daiteke, baita zuloa gero eginda ere. Toki horietan komeni da lur azaletik letorkiokeen ura zulora ez sartzeko nola desbideratu prestatzea. Eta landatzerakoan gogoan izan landarea sustrai bistan baldin badator sustraiak lokatzetan ondo busti; ura eta lurra nahasiz lokatz arina prestatu. Honek hobeto itsasten laguntzen du.

Gure indabek oso orritsu daude eta ondorioz, lekei lehortzea kosta egiten zaie. Zergatik hainbeste hosto? Badago zer egiterik? Eskerrik asko.

Hostajearen oparotasunak arrazoi asko izan ditzake. Hona batzuk: nitrogenodun ongarria, eguraldi egokia, babarrun barietatea edo hazia eta abar. Lasai hartu. Leka ez bada lehortzen barruko alea ez dago negua irauteko prestatua, beraz utzi lasai. Hosto asko egoteak janari ugaritasuna dakar eta helduko dira, agian sekula baino handiagoak edo trinkoagoak. Hostoa kentzen hastea behintzat ezta pentsatu ere.

Egunon Urdazubi tik !! Sagar basak noiz eta nola erein... Milesker. Segi bixkor.

Sagar basa edo sagar makatzak bildutakoan jarri zabal-zabal eginda lehirtzen eta usteltzen, kanpoan. Gero haziak zailduta egongo dira eta orduan haziak atera eta hondarretan geruzatuta jarri: ontzi batean hondar geruza bat eta gainean haziak zabalduta eta gainean hondarra. Ontzia kanpoan eduki, haziek negua sentitu dezaten eta euriak bustitzen duela. Euri gutxi bada ureztatu. Otsaileko ilgoran haziak atera eta mintegian erein lur harroan ez da sakon sartu behar, zentimetro erdi bat nahikoa da. Gainean lur arinarekin estali, zanpatu, lurrak hazia ondo ukitu dezan eta ureztatu. Lehen udaberri-udan ureztaketa zaindu.

Kaixo Jakoba, Gaztainondoak materialetarako noiz moztu beharko nituzke? Bakanketa bat egiteko. Eskerrik asko Oier

Materialetarako mozteko sasoi onena negu-negua da. Eta neguan izenrdi gutxien izango duenean: Ilbeheran. Eta Ilbeheraren barruan are eta gutxiago izango dute sustrai egunetan. Abenduan ilbehera 16tik 29ra izango da eta sustrai egunak 22, 23, 24 arratsaldea eta 25. Urtarrilekoak eta otsailekoak egutegi berriarekin jakingo ditugu. Laister. Abendua hasieran idatzi gogora arazteko edo Durangoko Azokara hurbildu eta hitz egingo dugu.

Kaixo, noiz jaso behar dira kiwiak Hauek Irañetan bizi dira Mila esker

Kiwia gure lurretan ez da arbolean bertan heltzen edo umatzen. Arbolean utziz gero hotz handiak hastean biguintzen hasiko litzateke, baina denak batera, eta konturatzerako usteltzen ere bai. Kiwia jasotzeko edo gordetzeko nahi baduzu ahal den helduena baina izotzak harrapatu gabe batu behar da. Jeneralean urriaren amaieran edo azaroaren erdia aldera. Eta iraupen luzeagoa izan dezaten ilbeheran. Izotzik ez bada geroago ere jaso ditzakezu.

Batutakoan toki ilun, fresko-hotz eta egurastu batean zabal-zabal eginda jarri. Garrantzitsuena hori da: argirik ez hartzea, tenperatura ahal den eta baxuena eta airea berritzea. Gero heldu arazi nahi dituzunean, helduta dagoen beste frutaren batekin (sagar, banana...) ontzi edo poltsa hermetiko batean itxita jarri.

Egun on, Irakurri dizut ongarri berdea ereiteko sasoia hasia dela, bestalde lurra ongarritzeko (satza) sasoia urri azaroa omen da. Datorren urtera begira zer litzateke aproposena ongarri berdea? satza? Biak egin daitezke sail berdinean? BAtzutan bat bestetan bestea? Eskerrik asko.

Satsa baldin baduzu hori banatu eta kito. Ondoren bertan sortzen diren belarrak eta bertan utzi eta udaberrian edo behar duzunean bertan txikitu eta kitto. Nahiago baduzu orduan belar moztuak kendu eta usteltzen utzi. Lur pobrea baduzu, edota gogorra ongarri berdeak asko laguntzen du. Orain erein eta neguaren erdia aldera satsa eman; ondorengoa berdin.

Uzta bedarra kentzeko zer egin behar da? Gero eta ugariago dago gure landetan.

Uzta, uztaoa, lapaitza… izen asko du euskaraz. Sustrai eta guzti ateratzea da onena baina egingarria den aukera bakarra moztu eta moztu egitea besterik ez da. Simaurrarekin edo aziendaren larretzearekin ugaritzen da. Loretzen denean haziak zabaltzen ez utzi. Eta ahal izanez gero udaberri-udan hostajea ipurditik moztu, desbrozadora edo antzekoren batekin. Kalte handiena ilgoran moztuta egiten zaio. Ilgoraero mozten baduzu, laister desagertuko da. Ilgora onenak, beretzako kaltegarrienak maiatzekoa, ekainekoa eta uztailekoa dira

Egun on. Erantzunetako baten hau irakurrita: "Hurrengo urteetarako, eta sagardotegi industrialetako ontzi erraldoirik ez baduzu edota hotzetan eduki ez baduzu eguberrietako ilbeheran botilaratu; alde ederreko sagardoa edango duzu urte guztian…" Galdera: Noiz egin dugun aintzat izan gabe botilaratu dezakegu eguberrietako ilbeheran? Ez al da azkar xamar Urrin eginda? Eskerrik asko aldez aurretik.

Zein sagardo mota duzu gustuko? Hori da galdera gakoa. Nire iritziz, sagardo industrialak alde batera utzita, botilan egiten bukatu eta osatzen den sagardoa da onena. Horregatik hartzidurak erebat amaitu gabe daudenean botilaratzea da egokiena. Sagardotegi handietan dentsitatea 1000 gr/l baino beherago dagooenean botilaratzen dute. Ni 1001-1002 tartean sartzekoaren aldekoa naiz, pittin hori botilan egin dadin. Gero, botila etzanda eta geldirik, toki ilun eta fresko batean edukita sagardoa egingo da. Horrek bere txinparta eta gustu guztiak ekarriko ditu. Ontziak egurrezkoak baldin badira zer esanik ez! Askoz ere garrantzitsuagoa da hori. Gure etxean, adibidez, muztioa 40-50 egun egoten da ontzian eta gero botilara. Zein tenperaturatan dagoen ere garrantzitsua da; kontuz giro beroekin. Aurten azaro beroa datorrela dirudi eta adi!

Egun on,
mizpira arbola bat daukagu baratzean, eta fruituz bete-bete eginda dago.
Gure aita zenak jasotzen zituen eta lastotan usteltzen edukitzen zituen. Baina ez naiz gogoratzen noiz jasotzen zituen, lurrera erori ahala jasotzen zituen, zenbat denbora edukitzen zituen usteltzen...
Laguntzerik bai?
Aldez aurretik, mila esker.

Mizpira beti lurretik biltzen ikuzi dut. Ez dut gogoan inor arbolatik hartzen purikatzen edo usteltzen jartzeko. Lurrera erori ahala, bildu, ez utzi lur arrastorik edo zikinik hartzen. Bestetik, lastotan baino belar ondutan jartzen dira fruituak ontzen, mizpira bezala sagarrak, madariak eta abar. Itxiagoa eta beroagoa da belar ondua lastoa baino. Zenbat denbora eduki? Belarretan jarritako mizpirak egunero miatu eta purikatu ahala jan azkar.

Zein ilargirekin biltzen diren kalabazak

Kaixo Jakoba! Aurten, lehenengo aldiz, Jack barietate injertatu batzuk jarri ditut baratzean, proba gisan. Tomate landarea oso indartsu dago oraindik ere. Hasieran tomate asko eman ditu (3-4.loraldiak) baina ondorengo loraldietan, tomate asko jaio diren arren, tamaina oso txikia dutela, horitu eta zartatu egin dira. Abuztuan egin zuen bero handi hartantxe ohartu nintzen lehenengo aldiz, baina ondorengo aleetan ere berdina gertatzen ari da. Horitu, zartatu eta erori edo usteldu egiten dira. Ez zait inoiz gertatu eta jakin nahiko nuke honen arrazoia. Eskerrik asko!

Zerorrek ederki deskribatu duzu. Ikusi duzun horixe da arazoa. Bero latz haiek lurra sakoneraino lehortu zuten. Ondorioz aleak ezin hazi. Gero euria etorri eta ura sastraien erara, aleak hazi egin behar eta azala zailduegia izanik zartatu egin behar. Zartatuak zauriak dira eta ez nolanahikoak. Zauri horietatik gaitza sartu eta usteldu. Eta berriro lehortea eta berriro euri handiagoak…

Kaixo, Jakoba: Berastegitik idazten dizut. Azken bost urteetan zizare-luarra zabaldu izan dugu baratzean, baina aurten lagun batek honako hau eman digu eta ez dakigu zer egin: ORGANIA Humifuerza PELLET Con viventia. Hortaz, jakin nahiko genuke baratzerako zein fruta-arbolentzat ongarri egokia ote den eta hala balitz zer kantitatetan zabaldu beharko genukeen. Mila esker eta ongi izan!

Ez dut ongarri hori ezaguzten. Saiatu naiz informazio zehatza eskuratzen baina ez da erraza. Informazio garrantzitsuena ongarriaren jatorria da, Eta saltzaile batek honela dio: “ENMIENDA ORGÁNICA ECOLÓGICA CON EL ACTIVADOR RIZOSFÉRICO VIVENTIA Y CARBONO ORGÁNICO” eta “ENMIENDA ORGÁNICA HÚMICA ECOLÓGICA DE ORIGEN ANIMAL CON LEONARDITA”. Hori dena egia bada ez da txarra. Erabilera dosia gomendatutakoa hauxe da: landaketa berriak (fruta arbolak etab) 250-500 gr aleko. Lehengo landaketetan eta baratzeetan 50-75 gr/m².

Egin on Badakit gaur goizean perrejilari buruz haritu zarela. Erin behar da ilberan edo ilgoran. Esan dezun fetxan arabera, ilberan ulertzen dut, orrela da? Eskerrik asko

Ez dakit noiz aritu naizen perrexilaz, hainbeste gai eta errepikatuak, baina perrexila ereiteko egun onak ilgorakoak dira. Iraila honetan 24 arte. Urrian 9 eguerditik 21 arte. Eta onenak hosto egunak dira urriaren 15 16:00 arte eta 17 arratsaldea.

Kaixo Jakoba. Errautsa fruta arbolei nola bota azaldu zenidanean, zalantza bat suertatu zitzaidan. Errautsak lurra lehorrzen duela irakurri dut zure azalpenean. Gure sagarrondoak udan oso lehorra den eremu batean bizi dira, neguan ur nahikoa, asko, baina uda guztian ez du euririk egiten, eta bero handia. Komeni da errautsa botatzea? Ez dugu gehiegi lehortuko? Esjerrik asko zure lan txukunagatik

Errautsa neguan zabaldu behar da. Orduan komeni da bere lana egitea, baita udaberrian ere. Bestetik fruitu arbolak sustraiak oso sakonak dituzte eta asko zabalduak. Lehorte larria bada sufrituko dute, baina gainontzean erraz eramango dute lehorte arrunta bat.

Rukula itxura duen belar "txar" bat dut baratzan. Zein landare izan daiteke? Jangarria da? Eskerrik asko

Onena kosk egitea, errukula ederki ezagutuko duzu. Bestea loratzen uztea da, orduan errazagoa da identifikazioa. Informazio gehiago bilatzeko edo beste zerbaitetarako balio badizu hosto borobileko errukula Eruca vesicaria da. Bestea, hosto zorrotzekoa Diplotaxis tenuifolia

Kaixo Jakoba, Getariako eskolan baratza txukuntzen gabiltza eta bankalak egiteko asmoa dugu. Baliabide ekonomiko gutxi dugunez, gu saiatuko gara paleekin eraikitzen. Kontua da, ondoren zerrekin bete ez dakigula, lur zakuak erosten hasi ezkero garestiegia egingo baitzaigu. Bideoren batean ikusi dugu kartoi zatiak, adaxka lehorrak, belarra eta lurrez bete dituztela, baina ez daukagu argi. Agian, koko zuntza ere erabil dezakegu... Eskerrik asko!

Koko zuntza ahaztu. Material oso arriskutsua da; urzale amorrataua izanik. Lehorte txikiena sentitzen duenean landareei sustraietatik barrena ura kentzeko gai da. Pentsatu edozein material organiko ona dela. Azpian adar lodiak jar daitezke, gero meheagoak eta azkenik ttikiak. Horien gainean orbela, kartoia osorik edo txikitua, paper birrindua, baratzeko hondakin berdeak, arto zuztarrak, antxoa buruak, ebaki berria den belarra, belar ondua, garoa, itsasokoa ez den hondarra, lurra, simaurra, luarra… Gainean lurra edo ondo ondutako luarra jarri. Gero lurra irauli gabe bertan lan egin. Eta urtero, etengabe luarra edo simaur ondua eman beharko diozu.

Kaixo Jakoba. Askotan irakurri dizut gaitzen aurka neem, bacilus eta xaboi potasikoa erabilera gomendatzen dezula. Nik aurten Axun ura gehitu diot nahasketa horeri. Gauza da irakurri dudala bacilus-a ezin dela beste erremediorekin nahastu, efektua anulatzen delako. Ez Dakit argitzerik daukazun Eskerrikasko

Bacillus thuringiensisa lasai asko nahasi dezakezu. Eta Neemarekin nahasita izugarrizko konbinazio eraginkorra da intsektuen izurriteen aurka. Horri xaboi potasikoa erantsiz gero tratamendua oso ona izango da, osoagoa eta landarean toki gehiagotara iritsiko denez hobea. Neem olioak intsektuen harren eta beldarren hazkundea eta garapena eragozten ditu eta Bacillusa intsektuentzako pozoi bat da. Baina esandakoa, lasai eman batera. Hori bai gaitzen aurka ez dute balio, izurriteen aurka lan egiten dute.

Kaixo Jakoba!. Nik jakin naiko nuke noiz ahal dudan laroza mazetas aldatu?. Orain dagoen lejuan apurtuta dagoez.

Lan hori berez neguaren amaieran egitekoa da, otsaila amaieran edo martxoa hasieran. Hala ere zure arrosondoaren ontzia puskatuta badago ahalik eta azkarren jarri berri batean. Handixeagoa izan ahal bada hobe, lur berri piska bat erantzi eta gainontzean sustraiak ahalik eta gutxien ukituaz, lehen dagoen era berean sartu.

Egun on Helda leka erein nuen udaberrian eta lendabiziko lekak onak eman zituen bainan gero leka ttiki gogor eta harizu bat ematen du. Zerbait? Zein leka motak dira bertakoak? Eskerrik asko

Berez Helda da Euskal Herri hezerako gomendatzen diren leka barietateetako bat. Leka lehor eta haritsua emateko hori arrazoi ikusten ditut. Hauetakoren bat edo konbinazioren bat. Tenperatura altuak, loreak abortatzea eta lekak deformatu eta zakartzea dakar. Lurrean kare gaindosia izatea. Lehortearen ondorioz lurra elkortu eta zakartzea. Ea horiekin asmatzen duzun arazoaren iturria. Beroa eta lehorra izan ditugu uda honetan. Bertoko barietateak eta ondo egokitzen direnak jagon eta jasotzeko sortu zen ALEKA elkarteak bost leka gomendatzen ditu: Helda, Bina, Buenos Aires, Contender eta Garrafal Oro. Ikusi hemen: https://aleka.eus/product-category/lekadunak/leka/

Kaixo Jakoba. Tximiniako errautsa pilatuta dugu, eta fruta arbolei botatzea ona dela entzun dut. Noiz da garai egokia? Zein onura dakar? Eskerrik asko

Errautsak kaltzioa du osagai nagusia, baina kareak ez bezala, beste mineral batzuk ere baditu. Bere lan garrantzitsuenak hauek dira: lurra harrotu eta lehortu egiten du, lurraren egoera kimikoa neurtzen duen pHa igotzen du lurraren azidotasuna apalduz eta mineral batzuen mugimendua erraztuz (landareak ere errazago hartzen dituelarik) eta kaltzioa erantsita landareak eskuera edukiko du elikagai garrantzitsu hori fruituak hobeak eta iraunkorragoak emateko. Ongarriketa garai nagusia udazken-negua da. Ongarri organikoa (simaurra, luarra…) eta errautsa edo karea ez dira batera eman behar. Batetik bestera ilargialdi bat izatea komeni da, hilabete bat gutxienez. Azaroa-abenduan simaurra eta urtarrila-otsailean errautsa, adibidez.

kaixo Jakoba. Aurten gure sagar uztak ar asko du, tratamenduren bat egitea komeni da, hurrengo urteko uztari begira? Eskerrik asko

Negu partean, hostoak ia erabat erorita daudenetik otsaila arte, olio tratamenduak egiten dira. Bere helburua negua arbolan igarotzen ari diren izurriteen eta gaitzen formak (esporak, arrautzak, harrak, beldarrak, intsektuak…) hiltzea da, hurrengo sasoia garbiago hasteko. Izurritea handia izan bada egiten da tratamendu hori. Gainontzean onena sasoian bertan tratatzea da. Horretarako tranpak jartzen dira eta kopuru jakin bat erortzen denean tranpan orduan izurriak tamaina handia hartzeko arriskua dagoenean tratatzen da. Tratamendu horiek maiatza amaieran eta ekainaren lehen hogei egunetan egiten dira. Produktu ekologikoak hauek erabiltzen dira: Madex, Bactur 2X edo Siena. Arjoaren bigarren erasoaldia izan daiteke uztaila-abuztuan. Orduan ere tranpen bidez jakiten da erasoaren neurria eta erabaki tratatu edo ez. Tranpen informazioa inguruko sagastietakoa izatea komeni da. Bestela fruituzale elkarteren batean edo administrazioan galdetu.

Kaixo Jakoba, nere anturio honek zilar kolorezko orban hauek ditu hostoetan. Zerena izango ote den eta nola sendatu? Bestalde hostoa eta hostoa ateratzen du baina lore oso gutxi, agian arazo biak lotuta daude?

Buztan loreak edo Anturioak behar ditu: argi asko-asko, baina eguzki errainu zuzenik ez; hostoetan hezetasuna eta lurra lehor antzera; beroa. Etxe barruetan bero faltarik ez dugu izaten. Eta hezetasunarena asmatu duzula dirudi, hostoak eman eta eman ari bada. Nik uste dut ongarri falta izango duela. Badira ongarri likido bereziak ureztatzeko urari nahasten zaizkionak. Loretarako ongarria izan behar du (besteak hostotarakoak dira). Ongarri hori lurra ureztatzen duzunero urari nahasi. Ontziak gomendatzen duen dosia baino gutxiago erabili, erdia adibidez, baina ureztatzen duzun oro nahasita eman. Eta ureztatze batetik hurrengora lurrari pittin bat lehortzen utzi. Hostoak bai, hostoak maiz ihinztatu. Loreontziaren azpian platera edo tankerako ontzi batean harri txintxarrak jarri eta beti ura eduki haien artean, ontzia gainean jarriz. Horren inguru hezea bermatuko dio beti.  

Orbanena agian izurrite bat da: tripsa. Ez da erraza kentzen. Probatu xaboi potasikoarekin. Ihinztatze urari nahasi 10 litroko 150 gr proportzioan eta eman maiz, hostajea goi eta behe, ezker eta eskubi alde guztietatik ondo blaituaz.