Kaixo Jakoba, Badira hilabete batzuk laranja zuhaitzeko hostoak horitzen joan direla. Lore gutxi izan zituen eta fruituak ere txikiak zirela erortzen joan ziren, orain gutxi ditu. Aurreko jabeak ongarri kimiko ugari botatzen ziola esan zigun eta guk azken 5 urte hotan ez diogu ezer bota. Ongarririk beharko ote du? zein ongarri litzake egokiena?

Zuhaitza Errenterian dago, etxe aurreko baratza txiki batean. Bere ondoan bidea, bizilagunekin muga egiteko landarea eta baratza ditu (patata izan dugu bertan). Ez da oso haundia (laranjak eskuz hartzeko modukoa), orain arte beti berde berdea egon da eta laranja ugari eman ditu. Oraingoan, beti bezala ederra zegoen eta loreak ere hasi ziren baina gutxi garatu ziren (asko erori zitzaizkion), fruituak ere piskanaka erortzen joan ziren zuhaitza horitzen zihoan heinean. Berde berde izatetik itxura trixtea ematera pasa da. 

Azken aldian hostoren bat kiribilduta ikusi dugu eta beste baten batek gainkaldean "zikin beltz" modukoa du eltxo txuriekin. 

Mila esker!!

Bi gauza ikusten ditut argazki horietan. Batetik inausita dago. Inausketarik ez dute behar garrazkiek. Inausiz gero zauriak egiten dira eta ahultzeaz gain gaitzak sartzeko bidea erraztu. Bestetik esaten duzun eran hosto gainean azaltzen den zikin beltz hori onddo bat da, “negrilla” esaten zaiona. Eltxo zuriak ere izurrite txarra da. Zorria, euli txuria edo kotxinilla baldin badago haien hondakinetan garatzen da negrilla. Proposamena: ongarri organikoa eman, luarra edo simaurra. Urtero udazken-neguan, karretilakada bat inguruan, zabalduta, ez soilik enborraren ondoan. Bestetik gaitza eta izurritea kentzeko tratamendua hasi: bacillus thuringiensis eta xaboi potasikoa, hosto kiribilak eta zikin beltza amaitzen diren arte 8-10 egunetik behin. Eta noski, inausteko guraizea saldu.

Kaixo Jakoba, zure azken publikazioan kuiei lurra kentzeko diozu, gaitzuik gabe haz daitezen. Baina ez dakit nola egin. Kartoi edo harri batzuk jarrita azpian, adibidez? Ala egur batzuekin egitura bat egiteko edo diozu? Mila esker!

Edozein material erabili dezakezu, baina kartoia, belarra eta horrelakoekin kontuz. Horiek ere urari eusten diote eta usteldu daitezke kuiari ere kalte eginez. Erabili, zurezko paletak, ohol zatiak, kaxak, ontziak… lurra ukitzen ez duela eusteko gai izango den edozer gauza.

Noiz eta nola jaso daiteke berbena?

Sendabelar guztiak bezala berbena ere loraldiaren hasieran bildu behar da. Orduan du energia gehien zuztarrean eta hostoetan, Gero loreetara, fruituetara eta hazietara bideratuko du. Guri hostoak eta zuztarrak komeni zaizkigu, horiek erabiltzen baitira. Beraz lehen loreak irekitzera doazela edo irekitakoan bildu. Onena ilgora da eta ilgoraren barruan hosto eguna. Zenbaitek landareari tira eta sustrai eta guzti biltzen dute. Onena moztea litzateke, berritzeko aukera izan dezan. Lehortzeko egokiena toki ilun eta lehor batean jarri, zintzilik edo paper baten gainean. Ondo ohartu denean ontzi itxi batean jaso daiteke. Bide horretaz informazio zabala duzu Garbiñe Larrea Iturralderen “Sendabelarren dakitena” liburu mardulean.

Kaixo Jakoba! Anbotoko mendilerroaren magal bateko larre batean (Larranon) amaren oroigarria den gorostia daukagu duela 24 urte txiki-txikia zela landatuta, eta denbora tarte oso laburrean orri gehienak jausita agertu dira. Ez dakigu zer gertatu den, baina gizakiren bat ibili izanaren arrastoak aurkitu ditugu, gorostia babesten duen sarearen (hesiaren) zatitxo bat ebakita eta adar gutxi batzuk apurtuta. Zalantza pare bat argitu nahiko genituzke eta horretarako orain hilabeteko argazkiak eta oraingoak erantsiko dizkizut: - Orrien erortzea naturala edo gizakiak eragindakoa (pozoiren bat botata edo) izan ote da? - Bizirauteko aukerarik ote du? * Argazki bakarra eransten uzten duela uste dudanez, ondoko loturan guztiak ikusi eta alderatzeko aukera: https://drive.google.com/drive/folders/15P0bItySCHiMY2ElUTRBZaJLSE9G5HOo?usp=sharing Beharbada ez dira galdera errazak, baina ez dakigu norengana jo, eta aldez aurretik eskerrik asko. Endika

Nire ustez itxitura ireki denean animaliaren bat sartu da eta hostoak jan ditu. Nabarmena da garaiera jakin batera iritsi dela eta hortik gorako hostoak ezin izan dituela jan. Edade hori izanik sustraije handia izango du, oso handia eta horrek bermatuko dio egoera horri buelta eman eta birsortzea. Goiko hostoetako adar horiek lehenago luzatuko dira orain, indarberrituta bezala. Soildutako adarrak ez moztu, agian bateren batek kimu biziren bat izango du eta hosto berriak eman. Denborarekin, gutxienez urtebete pasatakoan, hostorik eman ez duten adarrak moztu ditzakezue.

Kaixo. Atzo zume negartia horitzen ari dela eta kontsulta egin ondoren eta jasotako erantzuna ikusita, enborrean zauri moduko zartadura batzuk dituela ikusi dut, hauts moduko bat pilatuz bertan. Lehorturiko pikuondoak ere baduela ohartu gara. Gaitz bat izan daiteke? Era ba al du erremediorik? Mila esker

Sahatsa negartia, euskaraz ez da sahatsa, zumea baizik; zume negartia beraz. Zumeak oso urzaleak dira. Maiz ikusiko dituzu erreka, ibai, urmael, urtegi eta horrelakoen bazterretan. Eman ura erruz eta ea hobetzen den. Bestetik gaitz edo izurriteren bat ere izan daiteke. Horiek ikusteko ondo-ondo miatu hostopea, adarren punttak eta enbor ipurdia, lurrarekin muga egiten duen azpiko aldea.
Pikondoa lehortu dela-eta, ez zen bada bi zuhaitz horien inguruan lur mugimendu edo antzekorik egingo? Nibelatzea, lur zorua aldatzea edo horrelakoren bat

Argazkiak ikusi ondoren nik uste dut enborra zulatzen ari den izurrite bat duzula. Pikondoa ere zerrautsez zikindua egon bada berdin, hura ere zulatuta janda barrutik. Bilatu enborrean izango dituen zuloak eta bertatik alanbrea sartu, topea aurkitu arte, han ariko da harra egurra jaten, Alanbreari aurrera-atzera eragin harra hil arte, alanbrea atera eta bere arrastoak izan behar ditu muturrean.

Kaixo Jakoba, Galderatxo bat dugu zuretzako: Tomate landareak gorriña dauka baina buruak (tomateak berak) ez. Balioko luke hazitarako? Eskerrik asko, lan ederra egiten duzu! Ana

Bai, lasai asko jaso dezakezu bere hazia. Landareak gaitzak jota egon daiteke baina tomate alea ederki ekarri heldutasuneraino. Haziak orduan izango dira ernetzeko gai.

Kaixo Baserri aurreah Sahatsa negartia bat dugu, urte batzuk badituena. Orain, uztail bukaeran hostoak botatzen hasi da eta horitua dago. Gertu, pikuondoa lehortu zaigu. Normala al da hann garaiz lehortzea eta zer egin dezakegu hobetzeko. Estimatua dugu eta ez gendune lehortzea nahi. Mila esker aurrez. Marta

Sahatsa negartia, euskaraz ez da sahatsa, zumea baizik; zume negartia beraz. Zumeak oso urzaleak dira. Maiz ikusiko dituzu erreka, ibai, urmael, urtegi eta horrelakoen bazterretan. Eman ura erruz eta ea hobetzen den. Bestetik gaitz edo izurriteren bat ere izan daiteke. Horiek ikusteko ondo-ondo miatu hostopea, adarren punttak eta enbor ipurdia, lurrarekin muga egiten duen azpiko aldea.

Pikondoa lehortu dela-eta, ez zen bada bi zuhaitz horien inguruan lur mugimendu edo antzekorik egingo? Nibelatzea, lur zorua aldatzea edo horrelakoren bat

Argazkiak ikusi ondoren nik uste dut enborra zulatzen ari den izurrite bat duzula. Pikondoa ere zerrautsez zikindua egon bada berdin, hura ere zulatuta janda barrutik. Bilatu enborrean izango dituen zuloak eta bertatik alanbrea sartu, topea aurkitu arte, han ariko da harra egurra jaten, Alanbreari aurrera-atzera eragin harra hil arte, alanbrea atera eta bere arrastoak izan behar ditu muturrean.

Kaixo Jakoba. Negutegian Aretxabaletako 10 tomate landara eta Jack izeneko 5 landara ditut. Aretxabaletako tomateen hazia datorren urtean ereiteko gorde nahi nuke baina ez Jack landareana . Zalantza: Jack klaseak polinizatu ote dau Aretxabaletakoa? Edo Aretxabaletako klasea mantentzeko arazorik ez nuke izango bere hazia apartatuz gero? Eskerrik asko!!!

Normalena ez nahastea da, tomatea landare autopolinizantea da, bere burua polinizatzen du. Baina polinizazio bidezko nahasketa gertatu daiteke. Aretxabaleta klasea ekarriko duten haziak izango dituzula ziurtatzeko landare horien lore batzuk isolatu behar dituzu: ireki aurretik paperezko poltsatxoekin bildu; gero ireki direnean bere beste lore bat hartu eta igurtzi, bere polena emateko, eta itxi berriro; fruitua hazten ari dela ikusten duzunean poltsa kendu daiteke. Tomate ale horren haziak klase horretakoak izango dira.

Ez nabil tomateak ureztatzen ezta ongarritzen bakarrik jorratu, ondo egiten nabil?

Tomateak ureztatu gabe badituzu kalitate handiko fruituak jango dituzu. Lagundu nahi badiezu oso noizean behin asun urarekin ureztatu.

Galtzue jartzea orduko landare guztien inguruan ondo dago ala salbuespenak egin behar?

Gurea bezalako eguraldia dagoen tokietan galtzuak mesede adina kalte egin dezake. Aurtengoa bezalako hezetasun iraunkorrarekin oso txarra da. Bero handiak eta lehoreta denean bai, ona da. Orain ez.

Kupre sulfatoa tomateetan zuzenean galtzerdi batekin bota dezaket? Zenbatero?

Kobrea sekula ez bota hautsetan. Beti urarekin nahastuta eta berak esaten duen dosia errespetatuz. Kobrea metal astuna da eta landareetan, guk jaten dugun tomatean eta lurrean kutsatzailea izan daiteke.

Katuen populazioa goraka doan heinean nire ortue be inbadituten hasi dire ta nozepiñean katuen kakak topetan dodaz bertan. Interneten sartu nez ta honin inguruko ideia kontrajarriak topau dodaz. Beraz... katuen kaka ongarri ona da ortureko edo hobe ikusi bezain pronto kendutea?

Zeuk esaten duzun eran denetatik entzun izan dut katu eta txakurren kaken inguruan. Ez dut inoiz topatu gai horren inguruko taxuzko ikerketarik edo saiorik. Katuak kaka egiteko lur gozo eta harroen bila ibiltzen dira, eta zer hobe baratzeetakoa edo loreontzietakoa baino… Inola ere, nik nahiago nuke nire baratzean horrelakorik ez topatzea…

Tomateak negutegian ditut, baina ale batzuen hostoak aleka zimeltzen doaz, Ikusi ala kendu egiten dizkiete ebakita. Zer da? Ondo egiten al dut?

Nik esango nuke ez dela gorrina edo antzeko gaitzen baten erasoa. Gehiago lotuko nuke negutegiko giroarekin. Badirudi hosto horiek lehortea jasan dutela, daukaten ura eta egiten duen beroaren arteko lana. Ez dakit nola aireberritzen duzun negutegia, baina nik sasoi honetan beti irekita edukiko nuke. Hostoak bertan uztea ere ez da txarra, zeuk erabaki. Kentzen dituzunean zauria sortzen da eta gaitza sartzeko arriskua areagotu. Tratamenduak egiten badituzu moztu, bestela bertan utzi, lasai asko. Itxuera ez da beti garrantzitsuena…

Orain dela gutxi, 50 urtez gutxi gorabehera landatuta egon berri den insignus pinadia bota dugu eremu batean. Eremu hau Nafarroa iparraldean kokatuta dago, mendiaren ipar isurialdean 350 metro inguruan. Jakin nahi genuke bertan bertako ze zuhaitz mota landatu dezakegun eta ea datorren neguan jadanik landatzeko lurra ongi egonen ote den ala lurrari deskantsua eman behar ote diogun. Esker mila

Patata atera baino zenbat egun lehenago kendu daiteke arba edo landarea? Eskerrikasko

Landarearen zarbaren egoera da gakoa. Zarba ihartu bada, lasai asko kendu eta egun batzuk egon daiteke patata lurpean. Garrantzitsuena zarba kentzerakoan ahalik eta patata gutxien azaleratzea da; kanpoan badago eguzkiak jo eta berdetuko da, txartuz.

Gure eskolako ezpel seto bat harrak di-da batean akabatu zuelako beste landare bat sartu zuten (Euonymus japonicus Thunb?). Orain ere harren bat lanean dabilela iruditzen zait. Landareak bere kabuz aurrera egiteko aukerarik izango al du ala derrigorrez tratatu beharko litzateke?

Ezpelak badu bai har bat, arerio gogorra. Har horrek, ordea, ebonimusa ez du erasotuko. Argazkian ikusten den hori har batek egina izan daiteke, baina baita bareak edota barraskiloak, edo denek batera… Horrek ez du inola ere, ezpelaren harraren erasoaren tamaina hartuko. Egin dezakezun onena da lagundu: lehen urte pare batean ureztatu udan eta urtero ongarria eman.

Kaixo Jakoba: Apirilean negutegian jarritako tomate barietate desberdinetako landare batzukloratu ondoren, zurtoin nagusia hustuta dutela ikusi dugu. Ez dakigu gaitza ote den edo lurrean zerbait ote dagoenn. Ez zaigu tomate landare guztietan gertatu, baina bai barietate desbrdinetan. Zer izan daiteke? Mila esker eta ondo izan Argiloa

Nire ustez zurtoinarena ez da arazo bat. Ez gaitz ez izurrite, berezkoa baizik. Deigarriagoa egin zait hosto horituarena. Hori bat gorrinaren hasiera izan daitekeela. Ikusi dut azpiak eginda dituela landareak, lurra zerbaitekin estalia, alegia. Azken aste hauetako euriaren eta hezetasunaren emanarekin kalte egingo dio azpi horrek. Kontuz gaitzarekin.

Tomate landarak ditut estalita eta oso ondo etorri dira, baina orain, lehen fruituak jasotzen hasi geranian, hostoak lehortzen hasi dira eta goiko aldeko lorak erortzen . Argazkiak bidaltzen dizkizut zer izan daitekeen ote dakizun. Aurtengoa galdutzat joten dot baina ea datorren urterako zerbait esaten didazun. Eskerrik asko.

Uraren eta hezetasunaren erabilera desegokiaren ondorio dela iruditzen zait. Ur falta: bero handiegia izatearen ondorioz (haizeberritze eskasa…), landareak ezin nahikoa ura eraman hostoetara eta loreetara eta biak ihartzea. Ur gehiegi: batzuetan lehor eta hurrengoan ur gehiegi bada lurreko onddoek erasotzea gerta daiteke, Phytophtora adibidez. Zeuk jakingo duzu ondoen falta edo gehiegia den. Onddoarengatik bada ondo ondo garbitu landare arrasto guztiak eta erre. Orokorrean: berotegia beti irekita eduki, eta ureztaketa gutxitan baina oparoa, sakon bustitzeko lurra.

Gordetzeko urteko patata jasotzeko egunik onenak jakin nahi nituzke, landarea ilartuta daukagu jada, beraz hilabete honetan ateratzea komeni delakoan nago. Eskerrik asko

Patata bildu, jaso eta ahalik eta luzeen ondo irauteko ilbeheran atera behar da, eta ahal bada sustrai egunean. Uztaileko ilbehera 16, 11:00etatik eta 30 artekoa izango da; sustrai egunak 23 eta 24 egun osoak eta 26 eguerdi artea. Ahal baduzu egun horietako batean atera, lur gainean ondo lehortzen utzi, gero lur hondarrak kendu eta toki lehor, ilun eta ondo haizeberritzen den batean jaso. Baldintza horiek garrantzitsuak dira.

Patataren inguruan lihoa jarrita nahikoa izango al da kakalardo marraduna uxatzeko?.
Eskerrik asko aldez aurretik!

Nire ustez ez. Onena alberjinia jartzea da, patataren familiakoa da eta hura nahiago izaten du. Alberjinian bilduta daudenean atera eta erre.

Aurten irasagarra ederki zetorren, fruitu dexenterekin eta azken asteko euriak eta gero hostoei gaitza sartu zaie, orban marroi ilunak... gorriña al da? Nola lagundu diezaioket?

Gorrinak dira. Irasagarrondoak sentsibilitate handia du gaitz horiek dakartzaten onddoekiko eta udaberri hezeetan nonahi eta noiznahi agertzen dira. Gaitzekiko erresintentzia garatua duten barietateak erabiltzea eta kobrea oinarri duten produktuak erabiltzea gomendatzen da.

Alde batetik, tomateei dagokienean, azken asteko euriak pasata azpiak egin dizkiet duela egun pare bat moztutako belarrarekin (sekatzen hasia). Ez dakit ideia ona den... pentsatzen dut honek hezetasunari helduko diola eta gainera deskonposatzen hasiko da.
Bestetik, gorriña eta zuriñaren prebentzio moduan hurrengo nahasketa egitea pentsatu dut: azeri buztanaren irakiña, propoleoa eta esnea %10ean. Zer iruditzen zaizu? edo bestela, nola hobetuko zenuke?

Tomateari azpiak egitea Euskal Herri atlantiarrean ez da idea ona. Hezetasuna da tomatearen arerio nagusia eta azpiak horixe dakar hezetasun gehiago. Kendu ahalik eta azkarren. Azpiak toki edo sasoi oso lehorretan erabiltzea gomendatzen da. Aipatzen duzun gaitzen aurkako tratamendu horri nik itsasoko ura (%10) eta xaboi potasiko pittin bat erantsiko nioke. Gaitza indarrean bada baita kobrea eta sufre pittin bat ere.

Kaixo Jakoba. Lagun baten tomateak horrela daude, eta ez dakigu zerk eragin duen. Ondorioz, ezta nola jarri erremedioa, baldin badago.

Nire ustez txori edo hegaztiren batek jaten ditu; mokokadaren arrastoa ageri dela dirudi. Oiloak, zozoak, mikak, beleak… Beraiek ez inguratzeko zerbait jartzea komeni, onena eta errazena sarea.

Kaixo. Lursaik malkartsu bat dugu Bidanian garbitu berri duguna (400m2] eta sasiak berriro har ez dezan zuhaitz edo zuhaixkak landatu nahi genituzke. Malkarra izateaz gain 60zmtara arkaitza du azpikaldean beraz zuhaitz handiak ezin dira izan. Zer landatu dezakegu??? Eskerrikasko

Pagoa ez da aukera txarra. Sakonera horretako lurrean ederki etorri daiteke. Gainontzean artea, gurbitza edota gartxua ere bai. Lur beroa, hego magala eta lur harrokoa bada baita ametza ere.

Kaixo. Lur zati malkartsu bat dugu bidanian eta sasiak har ez dezan garbitu eta zerbait lanfatu nahi genuke. Malkarra eta arkaitztsua da, 60zmtara arkaitza du azpikaldean beraz zuhaitz handiak ezin dira izan. Zer landatu dezakegu??? Eskerrikasko

Pagoa ez da aukera txarra. Sakonera horretako lurrean ederki etorri daiteke. Gainontzean artea, gurbitza edota gartxua ere bai. Lur beroa, hego magala eta lur harrokoa bada baita ametza ere.