07:49
17:50
20:06
11:42
Ilbehera Aza. 8 Aza. 22
Ilzahar Aza. 5 Aza. 20
0:00 - 16:00 Sustraia
16:00 - 24:00 Lorea
Hurritz makilak mozteko sasoia da: udazkena eta ilgora
Azaroaren 8, 12:29 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA
Azaroaren 5, 14:19ean ILARGI BETEA, bitartean ILBERRI, ondoren ILZAHAR
Hurritz makilak mozteko sasoia da: udazkena eta ilgora. Hurritzaren altsumak esku-makiletarako, arbatarako edo pardatarako, akuilutarako eta abarretarako udazkeneko ilgoratan mozten da. Ezagunena eta sonatuena azaroko ilgora da. Esaera bat ere bada dioena: urrian hasten den ilgoran moztu hurritza. Azarokoa ere ez da txarra eta zenbaitek abenduan ere mozten dute.
Baratzerako ereintza: porrua, tipulina, berdetarako eta burutarako baratxuria, uraza, txikoria, kukulua, baba eta ilarra. Berotegirako ereintza: porrua, tipula gorria, berdetarako baratxuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, baba, ilarra eta ziazerba.
Berotegian landatzea: tipulina, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, kukulua, zerba, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Baba eta ilarra erein. Berdetarako baratxuria erein. Neguko landaketetarako zuloak prestatu. Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatu. Garo lanak egin.
Fruituetan beldarrak agertu daitezke (porrua, aza…) Neem eta Bacillus erabili tratatzeko, beti xaboi potasikoarekin lagunduta.
Haziak biltzeko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoi nagusia etorri da. Hemendik eta abenduaren erdia aldera arte simaurtze edo luartze garai aproposa da. Belardiak, sagastiak, mahastiak, soro eta baratzeetako sail libreak orain ongarritu, gero gutxienez hilabete bat geroago behar izanez gero karea eman.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Belardia edo soropila sortu edota lehendik dagoena saretuta badago osatzeko orain erein; urteko azken aukera da.
Peoniak ipurditik atera, banatu eta landatu.
Jaso edo gordetzeko fruituak eta aleak bildu. Eguzkitan ondo lehortu eta azala zailtzen eduki. Ondoren toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso.
Garo lanak egiteko sasoia da.
Marrubi landareak ugaltzeko estoloiak edo herrestadarrak luzatzen ditu; muturrean landaretxo berria sortuko du. Lur gainean utzita bertan errotuko da.
Marrubidia 3-4 urtero berritu eta tokiz aldatzeko landaretxoak uretan jarri.
Sustraiak haztean marrubidi berria landatu.
1.- Bildu hosto hezeak.
2.- Birrindu. Belarra mozteko makinarekin belarrarekin nahastuta bildu eta txikitu, hobe luartuko da.
3.- Sarezko kaiolan pilatu 20 cm-ko geruzatan: tartean hegazti zirin pixka bat zabaldu, baita hosto luar zaharra edo zolda-belar edo asun hostoak.
4.- Heze eta aireztatua jagon.
6 hilabetera irauli eta lehengo gai horiek nahasi.
Urtebetean erabilgarri egongo da eta 2-3 urtera hosto-luar jatorra izango da.
Etxe barruko eta kanpoko landare hau Afrika hegoaldekoa da.
Argitasun handia behar du baina ez da eguzki-galdatan eduki behar.
15-20ºC behar ditu: negu partean 10 °C-tik gora eta udan tenperatura altu (25 °C-tik gora) eta iraunkorra kalterako du.
Neguan ez beste guztitan hazkunde sasoian dago eta lurra heze mantentzea behar du. Noizbehinka loreontzia uretan sartu. Neguan gutxi ureztatu.
Hiruzpalau urtetik behin zatitu eta lur berria jarri.
Pujak zahartu eta horitzen direnean, ipurditik ebaki, kimu berriak gara daitezen.
Ugaltzeko: Lurpean sustrai tuberkulu urtsuak ditu eta pixkanaka loreontzi osoa hartzen dute, lurra ia desagerraraziz. Noiznahi lurretik atera eta zatitu. Bestela, udaberrian haziak erein.
Mugurdiondo amari 1 cm lodiko sustraia kendu; 10 cm-ko zatitan moztu, dituen sustrai txikiak mantenduz.
Lur harrotan, ontzi batean 3 cm sartu horizontalki eta estali.
Ugari ureztatu eta toki babesean eduki hurrengo udaberrira arte.
Maiatzean ontzian edo lurrean landatu.
Barazki hazkurritsuak lur aberatsetik datoz. Baratzeko lurra behar bezala ez ongarritzeak uzta murrizten du eta barazkien kalitatea urritzen.
Eman luar edo simaur egokia lurrari behar den unean: ondua eta 0-3 kg/m2.
Landare bakan batzuek berria ere onartzen dute.
Neguan edertzen da kamelia eta loraldiari ekingo dio udaberriko beroak arte.
Elurrak estaltzen badu kendu, kimuak eta hostoak erre ez daitezen.
Enborraren inguruan ongarri organikoarekin azpiak egin, landarea bera baino zabalago jarri, lurra ondo azidotu dezan.
Karerik ez eman.
Lurra ez jorratu.
Lore ihartuak kendu.
Luhartza lurpean bizi den kilker antzeko handi eta gorrizta da. Haginak ditu galeriak egiteko eta landareen sustraiak mozten ditu. Lur fresko eta harroak maite ditu.
Luhartza harrapatzeko, udazkenean lurrean zuloak egin, aitzurkada pare baten tamainakoak, behor-simaur berriz bete eta estali (ontzi baten tapa, teilak...).
Hotz den artean, tarteka miatu eta bertan topatuko ditugu simaurraren epelean luhartzak eta bere kumeak.
Laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Libre dauden sailetan ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Batez ere hurrengo urtean janari asko eskatzen duten landareak jarriko ditugun taulenetan.
Ongarri berdea erein beharrean, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Marrubi saila txukundu eta landare gazteekin berritzeko sasoia da.
Orburuak, karduak eta abar lurrez edo lastoz edo belar onduz edo... babestu.
Kuia, babarruna eta artoa haizeberritzen den toki fresko, ilun eta lehorrera jaso.
Uztaren amaiera. Jasotzekoak edo gordetzekoak aukeratu: hur, intxaur, gorde-sagar, mizpira, kiwi... Toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Elorri beltzaren basaranak edota gurbitzak ere onenak orain izango dira.
Hazitarako jaso nahi ditugun aleak bereizi. Mamitsuak diren fruituak usteltzen utzi eta gero hazia bereizi. Haziak erreka-hondarretan geruzatuta jarri, eta kanpoan eduki. Fruitu lehorrak erori ordurako geruzatuta jarri.
Arbolak eta zuhaixkak landatu: zitrikoak eta pikondoak, edo ontzian datorren edozein: hurritz, ahabia, mahatsondo, mugurdiondo, andere-mahatsondo... Geroagokoentzako zuloak egin.
Zitrikoak, ahuakateondoa, pikondoa edo hotzak kalte egin diezaiokeen edozein fruitu landare babestu.
Ilgoran, makiletarako hurritza moztu.
Su-egurretarako pagoa ere ilgoran bota.
Hostailak ihartzerainoko eguraldia izan bada, su-egurretarako edo materialetarako beste zuhaitzak bota daitezke.
Hostoa galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke. Hostajea galtzen dutenak ere hemendik atzera nahi denean, soildu ondoren beti ere.
Gero landatuko ditugunentzako zuloak egin.
Orbeletarako sasoia da.
Hotz handia den tokietan lurpeko erraboilak atera, lehortu eta jaso: daliak, gladioloak...
Lorontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzarekin sentiberak diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra...
Zuhaitz, zuhaixka eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak, batez ere: gorostia, basaerramua, ezpela, koniferoak, huntza, banbua, kamelia... Baita arrosondoa ere.
Soropilari azken moztualdia eman, goi samarretik. Soropila areatu: belar artean pilatutako kondarrak harrotu eta lurrazala ebaki. Ondoren luar edo simaur ondu pixka bat banatu. Lan honek belarrari errotzen lagunduko dio.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
