06:32
21:48
14:05
01:23
Ilbehera Eka. 25 Uzt. 9
Ilberri Eka. 25 Uzt. 10
0:00 - 24:00 Sustraia
Fruitu arboletako ongarriketa egiteko azken aukera
Aste osoa ILBEHERA
Aste osoa ILBERRI
Fruitu arboletako ongarriketa egiteko azken aukera. Ilbehera honetan egin, baldin eta behar badute. Ez utzi gerorako. Berandu eginez gero udazkenean kimuen hazkuntza luzatuko da eta kaltegarria izan daiteke.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, apioa, arbi-apioa, babarrun motza, leka luzea eta leka motza. Berotegirako ereintza: porrua, zerba, erremolatxa, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa eta leka luzea.
Baratzean landatzea: porrua, aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, kukulua, orburua, kardua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, kuiatxoa, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: erremolatxa, zerba, erremolatxa, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Tipula hostoak makurtuta eta azala zailduta badago atera, lehortu eta jaso. Baratxurien hostoak korapilatu. Fruta arboletan udako inausketa egin. Tomate, piper eta alberjinia landareen artean letxugak eta tajeteak landatu. Fruitu arboletan ongarriketa osagarririk egin behar izanez gero ilbehera hau baliatu.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Baba eta ilar landareak kentzerakoan tirata ez atera, ipurditik moztu eta sustraiak lurrean utzi, nitrogenoz beteta bai daude. Zarbak ere luar pilan nahasi, oso onak dira.
Gorrina azaltzeko sasoi nagusia da. Zaindu eta behar bada tratatu.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Baratzeko landare laguntzaileak erein eta banatu eta landatu: ilena, kaputxina, asentsio-belarra, bortusaina, tajetea,
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Sagarrondoetan eta udareondoetan arjoa azaltzeko arriskua. Behar bada tratatu.
Udako berdetako inausketa egiten da fruitu arboletan, eta baita basokoetan ere.
Belarrak ondu eta jaso.
Udan loratuko diren erraboilak landatu: dalia, kana, gladiolo, lilium, begonia…
Udan sasoiko loreak emango dituzten landareak landatu: geranio, petunia, surfinia eta abar.
Hesien hazkundea apaltzen denean kimatu.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila osatu, berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein. Lehen ez bada ongarritu orain egin.
Soropila mozteko garaia etorri da. Behar badu ongarritu.
Landare herrestari hau Asiako ekialdetik dator, Txina, Japonia eta Koreatik. Zintzilikari gisa dotorea da eta baldintza hauek zainduta pozik biziko zaizu etxean:
Aire-korronteetatik urrundu.
Argitasuna behar du, bestela hostaila zimeldu egingo zaio. Baina ez jarri sekula eguzkitan.
Lurra urtero berritzen bazaio, hostaila-mototsa mardul-mardula izango da.
Kontuz ureztaketarekin, lurra lehortzen utzi, bestela onddoen erasoa erraztu egingo duzu. Lurra lehortu ahala ureztatu, sekula ez urasetu. Bere ingurua lainoztatu, hostaila zuzenean ez.
Zuzeneko eguzkitan ez jarri, bestela hostaila erre egingo zaio.
Hostoak zimeldu orduko ebaki eta kendu.
Oso erraza da ugaltzea: herrestadar muturretan garatzen dituen landaretxoak ebaki eta landatu.
Egun luzeenen inguruan jasotzen da baratxuri burua. Horretarako neurri egoki bat ematen du hostoa goitik behera heren bat horitu edo ihartu denean.
Atera orduan baratxuri bat osorik eta ikusi ea beheko buruaren azala ondo osatua dagoen.
Hala bada denak atera, lehortu, lur hondarrak kendu eta zintzilikatu.
Tuta izena ezaguna egin da tomatea egiten duten baratzezainen artean. Tuta absoluta da izen osoa, duela urte gutxi Ameriketatik ekarritako intsektua da. Tomatearen sitsa esaten zaio. Bere harrak tomatearen hostoa, adarra eta alea zulatzen ditu.
Harra eta sitsa bera borrokatzeko tratamendua: neem olioa, bacillus thuringiensis eta xaboi potasikoa bi astetik behin. Sartua bada, astero eta izurritea bada, lau egunero.
Kuiak eta kuiatxoak eskuz polinizatzeko beharra izaten da, batez ere eguraldia kaskartzen den egunetan.
Eskuz egiteko lore arrarekin igurzten da lore emea.
Lore arra bertan uzteko polinizatzaile naturalek behar badute edo, polena pintzel batekin hartu eta ontzitxo batean izoztu. Polinizatzeko pixka bat lehenago atera.
Udaberrian edo udan loratu diren erraboilak (idi bihotza edo tulipa, nartzisoa, dalia, gladioloa eta abar) jasotzeko lurretik atera edo bertan utzi? Urteroko zalantza da.
Lurrean bertan utziz gero animaliaren batek jan edo behar baino hezetasun handiagoarekin usteldu egin daiteke. Arrisku horietakoren bat badago atera lurretik, lehortu eta toki fresko batean jaso.
Atera aurretik hostoak denak ondo ihartu behar dira, erraboilak hurrengo urtean lore berria emateko nahikoa janari pilatu dezan.
Fruitutarako eta zuretarako, edo soilik zuretarako landatutako intxaurrondoak inaustea komeni da.
Landatu eta luzatu ahala, landarearen azpiko hirutik bateko adarrak moztu. Indartutakoan erdirainokoak.
Beti, mozteko adarraren pareko enborraren diametroa 10 cm baino txikiagoa den artean.
Inausketa ekainaren erditik uztailaren erdira egin.
Martxoan ere egin daiteke, zauria hobeto itxiko da, baina adar zurgatzaileak sor daitezke.
Sarea oso gutxi ikusten da gure baratzeetan eta fruitu arboladietan. Baina gero eta gehiago. Material garestia da eta zuloa behar den tamainakoa duena topatzen beti ez da erraza. Hala ere, izurriteak atzeratzeko oso egokia da. Lan dezentea ematen du hedatzeak eta biltzeak, baina merezi duela iruditzen zait. Izurriteari aurrea hartzen zaio, landarearengana iristen utzi gabe, tratatzeko lana eta dirua aurrezten dira eta ingurumena garbiago izango dugu.
Landareak erasotzen dituzten izurrite batzuk tximeleta, euli edo intsektu batek jarritako arrautzetatik sortutako harrak dira, eta zenbait oso gogaikarriak: porruaren harra, aza jendearen harra, azenarioaren eulia eta abar. Hauei aurre egiteko, landareak erein edo landatu orduko sarea hedatzea komeni da, horretarako jarritako uztai edo euskailuen gainean. Arretaz lurperatu ertzak, erasotzaileak zirrikitua erraz topatuko luke-eta.
Ohiturarik ez badugu ere ilarra erein; orain egindako ilarra udazkenean jango dugu. Baita aza, azalorea, romaneskua, brokolia, Daikon arbi zuria, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, erremolatxa gorria, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa, babarrun motza, leka motza eta luzea, getozka eta ardi-mihia.
Berotegirako: zerba, erremolatxa gorria, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa eta leka luzea.
Porrua, aza, lonbarda, bruselaza, azalorea, romaneskua, brokolia, uraza, eskarola, kardua, kukulua, zerba, erremolatxa gorria, borraja, mihilua, apioa, arbi-apioa, kuiatxoa, luzokerra eta kuia.
Berotegian: zerba, erremolatxa, apioa, luzokerra, tomatea eta piper berdeak.
Sasi edo igokari gisa hazten diren barazkiak kimatu egin behar dira, baldin eta loraldi indartsua eta tamaina koskorreko fruituak bildu nahi baditugu. Tomatea, alberjinia, luzokerra, angurria eta meloia kimatu egin behar dira. Tomateari hostoen galtzarbeetan sortzen zaizkion kimuak ikusi ahala kendu, hazten ez utzi. Alberjiniaren adarrak fruitu pare bat hartzen badu, baita ere puntta kimatu.
Neguko lanen emaitzak bildu eta urte guztirako jaso behar dira orain: baratxuria, tipula, patata... Giro bero eta lehorrak direnean lurretik atera eta bertan gainean utzi, ondo lehortu eta azala zailtzen. Orduan jaso.
Jasotzeko landareak (usainekoak, sukalderakoak, sendabelarrak...) bildu. Loratu aurretik bildu berezkoak dituzten ezaugarri guztiak izan ditzaten; lorea behar badugu alderantziz, erabat loratzen utzi beharko da.
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren gorrina, sagarrondoaren harjoa...
Udako berdetako inausketa: sagarrondoa, mahatsondoa...
Udako edo begiko lehen txertoak egin.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldekoak. Baita sustraietatik sortutako aldakaitzak ere.
Ongarriketa behar duenik bada, orain egin, azken aukera da.
Egitura bati helduta hazten diren fruitu arboletan adarrak lotu (sagarrondoa, kiwia, udareondoa, mahatsondoa...).
Belardia eta soropila moztu eta ongarritu.
Sustraiak lodiak edo errizomak dituzten landareak (kala, iris, nartziso, aster, doronicum, zitori arrunta...) atera, banatu eta landatu.
Urteko azken ongarriketa egiteko sasoia.
Udaberrian loratu ziren erraboilak (lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, idi-bihotza, azpelarra...) lurretik atera, erraboilatxo berriak sortu badira banatu eta lehortuta jaso edo zuzenean landatu.
Aldaxkak egin: hortentsia, arrosa...
Hesiak kimatu, udaberri honetan hazi diren kimuak behar den neurrira ebaki.
Loraldi iraunkorra duten arrosaondoetan, petaloak galdu orduko loreak kendu. Bestela fruitu pinportak hazten hasiko dira eta lore gutxiago emango dute.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka busti on bat eman.
Txartzat ditugun landareei aurre egiteko sasoia. Ilgoran moztu sasi, lahar, garo, menda, asun, mingarratz edo lapaitz... Urtetik urtera ederki ahulduko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
