07:40
20:27
14:02
23:02
Ilbehera Abu. 28 Ira. 12
Ilberri Ira. 3 Ira. 18
0:00 - 16:00 Lorea
16:00 - 24:00 Hostoa
Garoa edo iratzea mozteko hilabetea, garoila edo iraila
Irailaren 12 03:00 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Aste osoa ILBERRI.
Garoa edo iratzea mozteko hilabetea, garoila edo iraila. Aziendaren edo landareen azpitarako inaurkina, luarra edo simaurra luartzeko, eta abarretarako
Baratzean ereiteko: tipula zuria eta gorria, Daikon arbi zuria, errukula, eskarola, kukulua, ziazerba eta borraja. Berotegiaren babespean erein: tipulina, tipula gorria, Daikon arbi zuria, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, errefautxoa, errukula, borraja, azenarioa, arbi-apioa, leka luzea, baba handia, ilarra, kuiatxoa eta luzokerra.
Baratzean landatzeko: porrua, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, eskarola, txikoria, orburua, erremolatxa, ziazerba eta borraja. Berotegian landatzeko: tipula gorria, azalorea, brokolia, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, apioa, mihilua eta arbi-apioa.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Porrua landatu. Iraila edo garoila hasi denez inaurkinak egiten hasi. Haziak jaso. Aza jendea landatu. Orburua landatu. Pagoa bota.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Kuiak hazi ahala, altxa lurra ez ukitzeko.
Kuiak lore eme gehiago eman dezaten adarren muturrak moztu.
Arta-babarrun sailetan arbia erein, baita soro garbietan ere.
Hortentsien, izpilikuen eta arrosondoen aldaxkak egin; baita usaindunenak ere: erromeroa, izpilikua, ezkaia, salbia, azitraia….
Arrosondoak eta abar txertatzeko sasoia da.
Neguaren amaieran eta udaberrian loratzeko sasoiko landareak erein: sanjose loreak, bitxiloreak, bioletak…
Hortentsia loreak lehortuta jaso nahi izanez gero ilbehera hau baliatu: moztu eta paper batean bildu argiak jo ez ditzan eta buruz behera zintzilikatuta lehortu.
Arrosondoen loreak ihartu ahala koxkorra kendu; lore gehiago emango du.
Udaberrian loratu ziren erraboilak (idi-bihotza edo tulipa, lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, azpelarra…) hostoak ihartuta egongo dira. Atera lurpetik, erraboila berriak banatu eta lehortuta jaso edo berriro landatu.
Haziak bildu eta jaso.
Harrak azaltzen badira tratatu: bacillus thuringiensis, Neem olioa edo aterakina eta xaboi potasikoa nahastuta. Erabili tomatean, porruan, azatan…
Kala, irisa, doronicuma, zitori arrunta eta antzekoak, udaberrian loratzen diren landareak eta sustrai lodiak, errizomak edo erraboilak dituztenak hostajea gainbehera izango dute; ugaltzeko atera, lurpeko organoak banatu eta birlandatu.
Belardiak eta soropilak osatzeko hazia erein tartean.
Belarrak moztu eta jatenetarako edo silorako edo ontzeko garaia.
Fruta arboletan izerdi berriaren kolpearekin enborrean sortzen diren altsumak kendu.
Mahastietan, sagastietan eta abarretan, beharrezkoa bada, tratamenduak egiteko sasoia da.
Udako begiko txertaketak egiteko azken aukera. Hezetasun handia denean azala erraz harrotzen dela baliatu. Hala ez bada sakon ureztatu txertatu aurretik.
Abuztuko ilgoran bezala irailekoan ere pagoa moztu eta botatzen da.
Mota-belarrak usain berezia du eta intsektu askok ezin eraman dute, eta ingurutik uxatzen ditu. Irailean da bere onenean. Bildu eta lehortu.
Loreen ura erabiltzen da.
Freskotan 300 gr. eta lehorrak 30 gr. litro betean beratzen utzi 24 orduz, eta 30 minutuz egosi eta hozten utzi.
Bere horretan erabili intsektuak dituen landarea ihinztatuta.
Bareak ere uxa daitezke horrela.
Soropila edo belardia baduzu, iraila sasoi berezia da bere zaintzan.
Belarra saretuta badago hazia erein.
Sakonunerik badago erein aurretik bete.
Areatzeko garaia ere bada, azaleko sustraiak moztu eta lurrazala harrotu egingo da.
Behar bada ertzak moztu.
Aza jendea erasotzen duen harra izurrite ezaguna da. Tximeleta zuri-larua da hostopean arrautza horiak multzoka jartzen dituena. Horietatik har saldoak sortzen dira ikaragarrizko triskantzak eraginez.
Borrokatzeko txoriak erakarri, aza txikien gainean intsektuen aurkako sarea zabaldu, tximeleta sumatu orduko uxatzeko ipuru esentziaz zipriztindu, harra bertan badago kriptomeria esentzia erabili eta eskuz akabatu.
Erlazionatutako landarea: Aza jendea
Neguan gustura hartzen dira errefau handiak. Txikiek 4-5 aste nahikoa dute erein eta jateko pronto egoteko, baina errefau handiek 3-4 hilabete behar dute.
Orain erein. Lurrazala arin arin harrotu eta barietate borobila bada zentimetro bat baino gutxiago estali. Barietate luze eta sakonak badira 2-3 cm estali.
Nahi izatera errenkadetan edo azalera osoan banatuta egin, baita beste barazki batzuen tartean ere.
Hazi ahala bakantzea komeni da, 10-15 cm-ko tartea utzi, hotz handiak etortzerako tamaina egokia izan dezaten.
Erlazionatutako landarea: Errefaua
[Argazkia: Dani Blanco]
Iraila eta urria dira porruarentzako hilabete zailak. Harrak erasotzen ditu. Harra tximeletarena edo euliarena izan daiteke. Orain ibiliko dira hostoetan arrautzak jartzen. Ondoren arrautza horietatik harrak jaioko dira eta porrua barrutik jango dute, euliaren kasuan udaberrian lehertzeraino.
Izurrite horiek eragozteko gakoa arrautzak jartzea galeraztea da. Sare sarri samar batekin porru saila estaltzen da. Porruaren aldamenean azenarioak ere ereiten dira, usainarekin tximeletak uxatzeko.
Hona beste trikimailu bat saioa egin nahi duenarentzat: izpilikua inausi eta bere zarbak porru tartean jarri. Emaitzaren berri gustura hartuko genuke.
Erlazionatutako landarea: Izpilikua
Begonia espezie eta barietate ugari dago, denak Australasia aldetik datoz. Etxe barruko landare honek sona handia du lorezaleen artean, izan ere bere hosto handiko multzoa nabarmena da eta kolore nahasketa desberdin askotakoak topa daitezke. Loratzen da, baina lorea ttikia da eta ez du, ezta gutxiagorik ere, hostajeak duen garrantzirik.
Argitasun handia atsegin du. Beraz, etxeko toki argitsuenean jarri, baina inolaz ere ez eguzkiak joko duen tokian, erre egingo litzateke-eta. Pixkanaka toki ilunxeagoetara ere ohitzen da. Hostoen kokapena orekatzeko, noizbehinka loreontzia biratu.
Toki bero eta lehorrak ez ditu atsegin. Lurra heze mantentzea garrantzitsua da. Udan lurrazala lehortu ahala ureztatu. Neguan ur gutxi behar du, baldin eta toki bero-beroan ez badago. Inguruko airea ihinztatu, baina hostoak zuzenean sekula ez, gaitzak segituan erasoko lioke-eta.
Udaberriro lurra berritu, bestela zeharo zarpaildu eta desitxuratzen da-eta.
Ingurua heze mantentzeko, lurrazalean goroldioa jarri ohi da. Hau ere urtero berritu.
Ugalketa: Hosto zatiekin aldaxka edo eskejeak egin, maiatzean edo ekainean. Uretan edo lurrean jarri, erraz itsasten da.
Udaren hasieran jaten ditugu uztapikoak eta amaieran pikuak. Piku mota asko dago, kolore, forma, dasta eta abar desberdinetakoak. Zein duzu gustuko? Aukeratu. Piku hori ematen duen arbolatik zeure arbola sortzea oso erraza da.
Arbola aukeratu eta neguan, hostajea galdu duenean, adarra moztu eta landatu behar da. Adarretik ekarriko dugu arbola. Bi era daude:
Aldaxka txikia: hartu 20-40 cm luze den adarra, urtekoa edo behean bi urteko zatia duena, behean begi baten azpitik eta goian begi baten gainetik moztua. Azpiko aldean labanarekin azal pixka bat kendu, azkazal baten itxurakoa, errotzen lagunduko dio. Ontzi batean edo zuzenean lurrean sartu, 10-15 cm bistan utziz.
Aldaxka handia: metro bete luzeko adarra moztu, aitzurrarekin zanga luzea egin eta bertan luzetara sartu, hiru edo lau begirekin muturra bistan utziz.
Edozein eratara ere, aldaxka hauek lehen urtean maiz ureztatu, erraz errotu daitezen.
Baba, ilarra, errefaua, errukula, eskarola, ziazerba, erremolatxa, perrexila, perraitza edo apoperrexila, ardi-mihia, kertxuna edo berroa, martorria, mendaroa, azenarioa, tipulina eta tipula zuria eta gorria.
Berotegirako: tipulina, arbi zuria, errefaua, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, azenarioa eta apio-arbia
Porrua, aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, eskarola, txikoria, orburua, kardua, erremolatxa, mihilua, apioa, apio-arbia, zerba, ziazerba, borraja eta toki hotzetan marrubia.
Berotegian: uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, mihilua, apioa eta apio-arbia.
Ongarri berdea erein: oloa, zekalea, zalkea edo txilarra edo txirta...
Belar finak eta usaindunak ugaltzeko zatitu edo aldaxkak egin: porru-tipula, arraixka, oreganoa, erromeroa, salbia, ezkaia, azitraia, izpilikua...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren gorrina...
Udako edo begiko txertoak egin, bereziki gereziondoarentzako sasoi egokia da.
Usteldu diren fruituak arbolpetik bildu eta, batez ere, gaitzak jotakoak badira, luarraren edo simaurraren pilara ez bota. Onena erretzea.
Haziak jaso eta hondarretan geruzatu edo estratifikatu.
Iraila edo garoila, izenak dio sasoiaren berri, azpitarako inaurkinarena: garoa, ira, iratzea, iriztorra, inistorra...
Udazkenean landatuko ditugun zuhaitzentzako zuloak egin.
Su-egurretarako pagoa bota.
Hilaren hasieran lizar adarrak moztu eta zatukak deitzen diren sortatan jaso, hosto iharra neguan aziendari emateko.
Belardia sortzeko, edo saretutakoa osatzeko hazia ereiteko sasoia.
Sustraiak lodiak edo errizomak dituzten landareak (kala, iris, nartziso, aster, doronicum, zitori arrunta...) atera, banatu eta landatu.
Neguko loreen erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, nartzisoa, irisa, fresia...
Aldaxkak egin eta landareak ugaritu: arrosa, hortentsia, geranioa, fuksia...
Hostaia ihartutakoan peoniak ipurditik atera, banatu eta landatu. Hotz handia izango bada lurreztatu, eta udaberrian lur hori kendu.
Txertu sasoia da: arrosondoak eta abar.
Hostoa galtzen duten hesiak kimatu.
Haziak bildu eta lehortu ondoren argirik sartzen ez den ontzi batean jaso.
Hostaiari eusten dioten landareak landatzeko sasoia hasiko da hilaren bukaera aldera: koniferoak, ezpela, gorostia... Baita igokari guztiak ere.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
