08:35
17:37
11:36
22:02
Ilgora Abe. 20 Urt. 2
Ilberri Abe. 20 Urt. 3
0:00 - 20:00 Sustraia
20:00 - 24:00 Lorea
Bigarren ilarraldia erein, baita baba handia eta baratxuria ere
Aste osoa ILGORA.
Aste osoa ILBERRI.
Bigarren ilarraldia erein, baita baba handia eta baratxuria ere. Ereintza sasoia da ilgora hau, udazkenean lehen eginda badituzu bigarren aldiz erein, edo bestela lehenengo aldiz egin horien haziak.
Baratzerako ereintza: porrua, berdetarako eta burutarako baratxuria, udaberriko aza, uraza, txikoria, kukulua, baba eta ilarra. Berotegirako ereintza: porrua, tipula gorria, berdetarako baratxuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, baba, ilarra, ziazerba eta patata.
Baratzean landatzea: tipulina. Berotegian landatzea: tipulina, azalorea, brokolia, uraza, kukulua, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Berdetarako eta burutarako baratxuria ereitea. Neguko landaketetarako zuloak prestatzea. Hostoa galdu duten landareak landatzea. Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatzea. Garoaren eta orbelaren lanak egitea.
Beldarrak agertu daitezke (porrua, aza…) Neem eta Bacillus erabili tratatzeko, beti xaboi potasikoarekin lagunduta.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoi nagusia etorri da. Hemendik eta abenduaren erdia aldera arte simaurtze edo luartze garai aproposa da. Belardiak, sagastiak, mahastiak, soro eta baratzeetako sail libreak orain ongarritu, gero gutxienez hilabete bat geroago behar izanez gero karea eman.
Ongarri berdea erein.
Loreontzietan ditugun loreak eta landare ahulak babestu. Noiznahi etorriko da gau hotzen bat.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Garrazkiak edo zitrikoak, ahuakateondoa eta abar babestu: enborra bendatu, txapela jarri eta inguruan simaur edo luar berriarekin pilatxoa egin enborra ukitu gabe.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Geruzatuta dauzkagun hazien ontzia kanpoan eduki, negua sentitu dezaten, eta giro lehorra bada ureztatu.
Belardia edo soropila sortu edota lehendik dagoena saretuta badago osatzeko orain erein; urteko azken aukera da.
Jaso edo gordetzeko fruituak eta aleak bildu. Eguzkitan ondo lehortu eta azala zailtzen eduki. Ondoren toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso.
Garo lanak egiteko sasoia da. Baita orbela bildu eta jasotzekoa ere.
Hurritza makiletarako zenbaitek abenduko ilgoran ere mozten dute.
Hostoa galdu duten landareak landatzen hasi daiteke. Kontuz izotz egunekin. Horrelakorik bada, lasai itxaron horiek gabeko egun batera.
Haginaren ipurdian txakur batek pixa egiten badu, denak hor izango dira errenkadan bata bestearen atzetik pixa-eginean. Haginak asko sufrituko du eta hostaje berde iluna argitu eta gorritu egingo da. Ingurua itxi eta txakur uxatzaileren batekin (gasoila…) babestu, bestela jai izango du.
Erlazionatutako landarea: Hagina
Eguberri lorea ere esaten zaio, izan ere orain urte sasoi horretako diru aparretan saltzen da batik bat landare hau. Hosto berdeen gaineko loreen braktea gorriak juxtu ordurako ireki ditzan teknika zorrotza erabiltzen da.
Pazko lorea erosterakoan ondo miatu behar da. Behealdeko hostoak falta baditu, hosto zimelak baditu edota batez ere braktea gorrien artean dauden lore txiki hori-berdexkak zabalduta baditu, ez erosi! Braktea edo hosto gorrien arteko loretxoak itxi-itxiak dituen landarea hartu, sasoialdia hilabete luzeagoa izanen du-eta.
Aire-korronteetatik urruti ipini. Argitasun faltak eta tenperatura gora-beherek hostoak erortzea eragiten dute. Loreak inguratzen dituzten braktea gorriak dituenean 12 °C-tik behera ez eduki. Hosto berdeak besterik ez dituenean tenperatura freskoxeagotan bizi daiteke.
Inguru hezea behar du. Hostoak maiz lainoztatu.
Sasoi aktiboan, loraldia barne, argi asko behar du, batez ere braktea gorriak ireki ondoren. Atsedenaldian eta hurrengo sasoiko hosto berrien sorreran itzalean egon behar du.
Izerdia latexaren antzekoa du eta toxikoa da. Kontuz. Begietara edo zaurietara ez hurbildu.
Argazkia: Dani Blanco.
Zuhaitz ertain bat tokiz mugitzeko: neguan enborretik metro erdira bueltan zanga bat ireki, 20 cm zabal eta 50 cm sakon, sustraiak moztuz, eta ongarri onduz bete.
Hurrengo neguan zuloaren kanpotik berriz ireki eta sustraiak bildu eta bizitoki berrira eraman.
Lur azala altuera berean utzi.
Egurra edo su egurra egiteko zuhaitz gehienak neguan botatzen dira. Neguan eta ilbeheran. Bi baldintza horiekin bilatzen dena egurra trinkoa eta lehorra izatea da. Izerdirik gabe egurra askoz ere itxiagoa izango da, erretzen zailagoa. Garra txikiagoa emango badu ere txingarra iraunkorragoa izango da. Egur gogorretarako zuhaitzak botatzeko garaia da, beraz: lizarra, artea, ametza, gaztainondoa, zumarra, elorri zuria, sagarrondoa, olibondoa, udareondoa, platanoa, ezkia, sasiakazia, haritza eta antzekoak otsaila bitartean ipurditik moztu eta bota, ahal baduzu ilbeheran.
Egur lanean edo egurgintzan ari bazara, indarrean zaren seinale. Ahulari badakizu zer dagokion: iausi din ezkurra oroen su egur. Eta moztutako egurra ez utzi zahartzen: egur zaharra, su txarra.
Etxe barruko landare hau oihan tropikaletatik dator.
Erdi itzalean egotea komeni zaio. Eguzkitan koloreak ahuldu egiten zaizkio. Neguan eguzkiak zuzenean joko ez duen gela argitsu batean eduki.
Epeleko landarea da. Gora-behera nabarmenek landarea zapuztu eta hondatu egiten dute. Gutxienez 15 °C behar ditu. Aire-korronteetatik urrutiratu.
Lurrari beti heze eusteko moduan ugari ureztatu, baina lurra ez dadila urez ase. Aire hezea maite du. Beraz, ugari lainoztatu. Euri ur epela erabili.
Hostoak tarteka oihal heze batez igurtziz garbitu.
Bi urtetik behin loreontzia aldatu. Orduan landarea ebaki eta zatitu. Hosto pare bateko aldaxkak, inguru heze eta beroan erraz sustraitzen dira.
Azalpen guztiak: Etxeko landareak liburuan
Zuhaitza edo arbola bota duzu eta hor geratu da motzondoa edo ipurdia lurrean.
Ederra izan daiteke, bioaniztasunarentzako ezin hobea, baina kendu behar duzula bururatu zaizu.
Nola kendu, ez da erraza. Epson gatza izan daiteke irtenbide egokia. Zulatu motzondoa, egin zulo ugari eta Epson gatzarekin bete. Gatzak ura erakartzen du eta motzondoa askoz ere azkarrago usteldu eta desegingo da.
Neguan baratzearen, soroaren eta fruitu baratzearen emana bere okerrenean dago. Etxean, edo etxe inguruan izaten dugu, ordea, etorria. Uzta sasoian jasotako barazki eta fruituek gozatuko digute urte sasoi ilunena.
Lehortutako babarrun, arto, labore, kui, belar, patata, tipula, baratxuri eta abar toki fresko, ilun eta haizeberritzen den batean jaso. Sagarrak, mizpirak, intxaurrak, hurrak eta antzekoak ere berdin.
Gaur egun eraldatu eta pototan sartutako barazkiak, muztio edo zuku, marmelada, konfitura, erreximenta eta dultze edo izozkailuan jasotako barazki eta abarrak, gure dietaren osagarri ederrak izango dira.
Aparteko gutiziak ere izango dira urrutira gabe: gatzatutako gaztak, hartzitutako sagardo, ardo, garagardo eta udareardo eta gradu dezente gehiagoko patxaran, sagardoz, belar-uxualak eta abar.
Azaroan egin ez baduzu, laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, udaberriko aza, kertxuna edo berroa, getozka, perrexila eta udaberriko porrua.
Babespean ardi-mihia, azalorea, azenarioa, errefaua, errukula, ziazerba eta neguko uraza eta eskarola.
Marrubia, tipulina eta tipulatxa.
Babesean eskarola, ziazerba, udaberriko aza, neguko uraza eta arabarba.
Orburuak eta karduak babestu lurrez, lastoz, belar onduz...
Sail libreetan, berandu baino lehen, ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Bestela, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Zitrikoen emana: limoiondoa, laranjondoa, mandarinondoa, arabisagar arbola edo pomelondoa... Baita kakiondoarena ere.
Zitriko hauen eta babesa behar duten arbolen babesa zaindu.
Hostaia galtzen duten fruitu arbolak eta zuhaixkak landatu. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Fruitu arboladiak ongarritu. Iaz gaitzen erasoa izan bada, neguko olio tratamendua egin. Baita enbor eta adar nagusiak karesnez edo kisu-gesalaz zuritu ere.
lgoran, makiletarako hurritza moztu. Batzuek abenduan mozten dute, zenbaitek urte amaierako egun jakinetan.
Ilbeheran materialetarako zuhaitzak eta su-egurretarako egur gogorrak bota.
Zuhaitzak landatzeko garaia. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Orbeletarako sasoia.
Ontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzaren beldur bizi diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra, izarbelar hezea...
Zuhaitz, zuhaixka, igokari eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak ezik, hauek udaberrian landatuko dira.
Soropilaren ongarritze nagusia egin. Baita orokorrean lore baratze guztiarena ere: lore multzoak, zuhaizpeak eta zuhaixkapeak eta abar.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
