08:06
17:38
23:10
13:29
Ilbehera Aza. 18 Abe. 2
Ilzahar Aza. 15 Abe. 1
0:00 - 24:00 Hostoa
Jasotzeko fruituak bildu: sagar, mizpira, kiwi, kuia
Azaroaren 18 11:19 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA.
Aste osoa ILZAHAR.
Jasotzeko fruituak bildu: sagar, mizpira, kiwi, kuia. Haizeberritzen den toki fresko, lehor eta ilunean jarri.
Baratzean ereiteko: porrua, tipulina, baratxuri freskoa eta burutarakoa, uraza, kukulua, udaberriko aza, ziazerba, baba beltz txikia, baba handia eta ilarra. Berotegiaren babespean erein: porrua, baratxuri freskoa, tipula gorria, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, kukulua, baba handia eta ilarra.
Baratzean landatzeko: marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzeko: porrua, tipulina, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, zerba, erremolatxa eta ziazerba
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Urteko ongarriketa lan nagusiak egin. Inaurkinak egin. Tipulina eta tipula landatu. Baratxuria freskotarako eta burutarako erein/landatu.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoia da. Luarra edo simaurra eman sail libreetan, belardian, sagastian, mahastian, zainzuridian, marrubidian…
Soro eta sail garbietan ongarri berdea erein.
Laboreak ereiteko garaia da. Baita arbi tartean ere.
Marrubidia landatzeko sasoia da. Lehengoa osatzeko edota hiruzpalau urte baditu berria egiteko.
Udaberrian loratuko diren erraboilak (idi-bihotza edo tulipa, lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, azpelarra…) landatu.
Haziak bildu eta jaso. Behar izanez gero geruzatu hondarretan.
Harrak azaltzen badira tratatu: Bacillus thuringiensis, Neem olioa edo aterakina eta xaboi potasikoa nahastuta. Erabili porruan, azatan…
Garrazkiak, ahuakateondoak eta abar 2-3 urte badituzte orain babestu, hotza errazago eraman dezaten. Toki hotzetan, urtero egin. Enborra bildu, estalki-txapela bat jarri eta inguruan simaur berri-berria jarri.
Toki hotzetan, loreontzietako loreak babesera eraman edo bertan babesa antolatu.
Fruituak biltzerakoan usteldutakoa ez utzi arbolan edo bere azpian. Bildu eta ahal bada erre.
Gordetzeko sagar, udare, kiwi eta abar aukeratu eta toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Fruitu bilketa amaitutakoan ongarriketa egin, ongarri helduarekin.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Geroko landaketetarako zuloak prestatzen hasi.
Lur aberatsa seinale izaten da landareetan, adar berri mardulak ikusiko dira. Hori, batez ere nitrogenoari zor zaio. Nitrogenoa ongarrietan ematen diogu lurrari, eta behar bezala ondua ez badago edo behar baino gehiago ematen badiogu, landareak asko luzatuko dira. Luzatu bai baina ahul, zaildu gabe.
Hau izan ohi da zorriak azaltzearen arrazoia. Adarrak ahulak baina guri-guriak, izerdi gozoa dute. Zorriak ez dio landareari kosk egiten, eztena sartu eta izerdia zurrupatu baizik.
Sagastian, baratzean edo lore-landareetan ohi baino zorri gehiago azaldu badira, lehenengo gauza emandako ongarrian pentsatu. Eta hurrengoan tamainan erabili...
Lurraren giroak edo azaroak laguntzen badu, lehen tipulin saila landatu. Jeneralean geroxeago jartzeko ohitura dago, baina zergatik ez aurreratu? Izugarrizko hotzak etortzen ez badira, neguaren amaieran bertan jango dituzu eta aho sabaiak eskertuko du.
Ez jarri udaberri osorako jartzekoak dituzun ale guztiak, baina batzuekin saioa egin.
Deskuidatzeko arrisku handirik gabe, tipulin horiek denen ahotan ibiliko dira... Batzuek bekaizkeriaz aipatuko dituzte; beste aho batzuk gozatuko.
Lurrak hiru osagai ditu: lurpeko oinarrizko minerala, gainetik datorkion materia organikoa (orbel, azal, hildako intsektu eta abar, luar, simaur...) eta lurrean bizi diren mikoorganismo eta zomorro guztiak.
Lurrean zenbat eta bizidun hauetako gehiago, orduan eta biziagoa izango da lurra. Lurra zenbat eta biziago, orduan eta errazago eta hobeto elikatuko da landarea.
Ongarriketa organikoak lurrari bizitza ematen dio, mikoorganismoen ugalketa dakar batez ere. Ez da hau, ordea, egiten duen lan bakarra. Ongarri organikoek janariak ematen dizkiote lurrari, batik bat nitrogenoa, baina baita beste batzuk ere. Era berean, lurraren egitura hobetzen dute lur harroegiak bilduz eta lur ito motelak askatuz.
Orain da urteko ongarriketa nagusia egiteko garaia. Ongarria lurrera sartu eta bertan ontzen amaitu eta desegingo da. Orduan bere osagaiak landareentzako pronto izango dira. Landareek udaberriko sasoi berrirako beharko dute ongarria sustraien eskura. Horrela indarrez eta ondo elikatuta ekingo diote izerdialdi berriari.
Simaurra edo luarra, aukeran duzuna, eman orain lurrari, berak emateko gero fruitu arbolei, barazkiei, loreei, hesiei, belardiei eta abar.
Etxeko landareek sasoi aktiboan tenperatura epelak behar dituzte: egunez 25 °C ingurukoak eta gauez 10 °C ingurukoak. Beren jatorrizko lekuetan landareak tenperatura handiagoetan bizitzera ohituta daude, baina hemen ez ditugu tenperatura horiekin batera izaten diren hango hezetasuna eta argitasuna.
Landare bakoitzaren zikloa ezagutzea oso garrantzitsua da, negua zein tenperaturatan igaro behar duen jakiteko batik bat. Orokorrean lorea eman behar duten landareek tenperatura desberdina izango duten bi sasoi izatea eskatzen dute. Hotzaldi baten ondorego epelaldiak loreak ematea sustatuko du.
- Badira negu partean hotza (10 °C-tik behera) behar duten landareak: klibia, azalea, eta abar.
- Badira neguan bizirik irauteko 13 °C-tik gorako tenperatura behar dutenak: etxeko poza, gardenia, eta abar.
Landareen arerio nagusia tenperaturaren gora-behera azkarra da. Egunetik gauerako tenperatura-aldaketa 8 gradutik gorakoa denean, ondorio latzak jasan ditzakete.
Argi askorik gabe ere bizi ohi bada ere, argitasunak eta zuzeneko eguzkiak mesede egiten diote.
Bero handiegia baino freskura nahiago du, eta gustoena tenperatura epeletan bizi da, 10-16 °C inguruan. Toki beroegietan (22 °C-tik gora) hezetasun handia behar du inguruan, bestela hostoak zimeldu egiten zaizkio.
Sekula ez da gehiegi ureztatu behar. Negu partean lurra ia ez da busti behar, ondo lehortutakoan. Udan astean bitan nahikoa da.
Hostoak tarteka garbitu, ur epela eta belaki gozo batekin.
Noizean behin kimatu, beti hosto baten gainetik. Horrela zabaldu egingo da. Izerdia latex antzekoa du eta toxikoa da. Kimatutakoan izerdi-galera mozteko oihal hezea jarri.
Informazio hori eta gehiago: Etxeko landareak liburuan
Erlazionatutako landarea: Biolin pikondoa
Argazkia: Dani Blanco.
Marrubi saila txukundu eta berritzeko sasoia da. Landare zaharrak aukeratu behar dira: tinko helduta daudenak utzi, erdipurdi helduta, lur gainean dantzan daudenak, gupidarik gabe kendu. Herrestadarren muturretan hazi diren landare berri gazteak ere atera.
Geratzen diren landareen artean lurra ongarritu eta marrubidian geratu diren hutsuneetan landare gazte berriak landatu. Nahi izatera, toki oso hotza bada, lastoa, belarra, garoa, orbela edo antzeko zerbaitekin ia landare osoa estaltzerainoko azpiak egin eta babestu.
Hiru-lau urtetik behin marrubidia tokiz aldatu behar da. Honela marrubi landarearen gaitz eta izurrite bereziak atzeratu egingo dira. Baita marrubiak beraiek ere, alde ederreko indarrarekin etorriko dira.
Erlazionatutako landarea: Marrubia
Neguaren hotzenaren aurretik hostaiari eusten dioten landareak landatzeko sasoi aproposa da. Oraindik lurra hoztu gabe dago eta sustrai berriak eman eta itsasteko denbora izango dute.
Toki hotzean lehenago egin edo martxoaren amaierarako utzi.
Laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Libre dauden sailetan ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Batez ere hurrengo urtean janari asko eskatzen duten landareak jarriko ditugun taulenetan.
Ongarri berdea erein beharrean, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Marrubi saila txukundu eta landare gazteekin berritzeko sasoia da.
Orburuak, karduak eta abar lurrez edo lastoz edo belar onduz edo... babestu.
Kuia, babarruna eta artoa haizeberritzen den toki fresko, ilun eta lehorrera jaso.
Uztaren amaiera. Jasotzekoak edo gordetzekoak aukeratu: hur, intxaur, gorde-sagar, mizpira, kiwi... Toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Elorri beltzaren basaranak edota gurbitzak ere onenak orain izango dira.
Hazitarako jaso nahi ditugun aleak bereizi. Mamitsuak diren fruituak usteltzen utzi eta gero hazia bereizi. Haziak erreka-hondarretan geruzatuta jarri, eta kanpoan eduki. Fruitu lehorrak erori ordurako geruzatuta jarri.
Arbolak eta zuhaixkak landatu: zitrikoak eta pikondoak, edo ontzian datorren edozein: hurritz, ahabia, mahatsondo, mugurdiondo, andere-mahatsondo... Geroagokoentzako zuloak egin.
Zitrikoak, ahuakateondoa, pikondoa edo hotzak kalte egin diezaiokeen edozein fruitu landare babestu.
Ilgoran, makiletarako hurritza moztu.
Su-egurretarako pagoa ere ilgoran bota.
Hostailak ihartzerainoko eguraldia izan bada, su-egurretarako edo materialetarako beste zuhaitzak bota daitezke.
Hostoa galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke. Hostajea galtzen dutenak ere hemendik atzera nahi denean, soildu ondoren beti ere.
Gero landatuko ditugunentzako zuloak egin.
Orbeletarako sasoia da.
Hotz handia den tokietan lurpeko erraboilak atera, lehortu eta jaso: daliak, gladioloak...
Lorontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzarekin sentiberak diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra...
Zuhaitz, zuhaixka eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak, batez ere: gorostia, basaerramua, ezpela, koniferoak, huntza, banbua, kamelia... Baita arrosondoa ere.
Soropilari azken moztualdia eman, goi samarretik. Soropila areatu: belar artean pilatutako kondarrak harrotu eta lurrazala ebaki. Ondoren luar edo simaur ondu pixka bat banatu. Lan honek belarrari errotzen lagunduko dio.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
