08:03
17:40
07:25
16:49
Ilbehera Aza. 8 Aza. 22
Ilzahar Aza. 5 Aza. 20
0:00 - 9:00 Ordu desegokiak
9:00 - 18:00 Hostoa
18:00 - 24:00 Lorea
Hotzarekin sufritzen duten landareak babestu: geranio, ahuakate, garrazki...
Azaroaren 22ko 18:59 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Azaroaren 20 07:47ean ILARGI BERRIA, bitartean ILZAHAR, ondoren ILBERRI.
Hotzarekin sufritzen duten landareak babestu. Loreontzietan bizi diren landareak batik bat. Baita aurten edo iaz landatutako ahuakateondo, garrazki edo zitriko eta abar.
Baratzerako ereintza: porrua, tipulina, berdetarako eta burutarako baratxuria, udaberriko aza, uraza, txikoria, kukulua, baba eta ilarra. Berotegirako ereintza: porrua, tipula gorria, berdetarako baratxuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, baba, ilarra eta ziazerba.
Berotegian landatzea: tipulina, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, kukulua, zerba, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Ongarriketa lan nagusiak egin. Berdetarako baratxuria landatu. Neguko landaketetarako zuloak prestatu. Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatu. Garoaren eta orbelaren lanak egin.
Beldarrak agertu daitezke (porrua, aza…) Neem eta Bacillus erabili tratatzeko, beti xaboi potasikoarekin lagunduta.
Haziak biltzeko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoi nagusia etorri da. Hemendik eta abenduaren erdia aldera arte simaurtze edo luartze garai aproposa da. Belardiak, sagastiak, mahastiak, soro eta baratzeetako sail libreak orain ongarritu, gero gutxienez hilabete bat geroago behar izanez gero karea eman.
Ongarri berdea erein.
Loreontzoietan ditugun loreak eta landare ahulak babestu. Noiznahi etorriko da gau hotzen bat.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Garrazkiak edo zitrikoak, ahuakateondoa eta abar babestu: enborra bendatu, txapela jarri eta inguruan simaur edo luar berriarekin pilatxoa egin enborra ukitu gabe.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Belardia edo soropila sortu edota lehendik dagoena saretuta badago osatzeko orain erein; urteko azken aukera da.
Jaso edo gordetzeko fruituak eta aleak bildu. Eguzkitan ondo lehortu eta azala zailtzen eduki. Ondoren toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso.
Garo lanak egiteko sasoia da. Baita orbela bildu eta jasotzekoa ere.
Belarra luzatua bada, soropilari azken moztualdia eman. Ez moztu behe-behetik, letorkeen hotzari eusteko.
Neguarekin sufritu dezaketenaren susmoa dugun landarerik baldin badugu, hasi babesten: enborra oihalez bildu, izotza kenduko dion txapela jarri eta lurrean sustraien inguruan ongarri berri bero-beroa jarri. Horrek babes handia emango die sustraiei eta bizirik eutsiko ditu.
Neguan zuhaitzak eta arbolak sustrai bistan landatzerakoan lokaztea komeni da.
Buztin lurra eta behi kaka nahasten dira erdibana eta ur pixka batekin lokatz bigunaren itxura hartu behar du.
Landatu aurretik egun betez edo landatzeko unean sustraiak lokatzetan blaituta landatu.
Errazago itsatsiko da eta alde ederreko indarrarekin etorriko da.
Nekazariaren lagun handia da trikua. Intsektujale amorratua da! Bareak eta barraskiloak gutizia ditu. Lorezainen laboreak erasotzen dituzten beste intsektu batzuk ere kontsumitzen ditu.
Egunean zehar lo egiten du eta arratsean aterako da ehizera.
Azarotik martxoa aldera arte hibernatzen du.
Trikua inguruan izatea ikaragarrizko adurra da. Bakean utzi eta bere lana ederki egingo du. Trikua etortzen bada aurreskua dantzatu!
Lur aberatsa seinale izaten da landareetan, adar berri mardulak ikusiko dira. Hori, batez ere nitrogenoari zor zaio. Nitrogenoa ongarrietan ematen diogu lurrari, eta behar bezala ondua ez badago edo behar baino gehiago ematen badiogu, landareak asko luzatuko dira. Luzatu bai baina ahul, zaildu gabe.
Hau izan ohi da zorriak azaltzearen arrazoia. Adarrak ahulak baina guri-guriak, izerdi gozoa dute. Zorriak ez dio landareari kosk egiten, eztena sartu eta izerdia zurrupatu baizik.
Sagastian, baratzean edo lore-landareetan ohi baino zorri gehiago azaldu badira, lehenengo gauza emandako ongarrian pentsatu. Eta hurrengoan tamainan erabili...
Lurraren giroak edo azaroak laguntzen badu, lehen tipulin saila landatu. Jeneralean geroxeago jartzeko ohitura dago, baina zergatik ez aurreratu? Izugarrizko hotzak etortzen ez badira, neguaren amaieran bertan jango dituzu eta aho sabaiak eskertuko du.
Ez jarri udaberri osorako jartzekoak dituzun ale guztiak, baina batzuekin saioa egin.
Deskuidatzeko arrisku handirik gabe, tipulin horiek denen ahotan ibiliko dira... Batzuek bekaizkeriaz aipatuko dituzte; beste aho batzuk gozatuko.
Etxe barruko landare honek bere azalean duen gai bati esker, miazkatu edo kosk eginez gero ahoa erretzen du, hortik izena: izan ere, denbora baterako ahotsa galtzeraino eragin dezake.
Argitasuna behar du, baina zuzeneko eguzkirik ez. Argi gutxi badu, hostoetako marrazkia ahuldu eta berde jarriko dira.
Beroa behar du. 22 °C inguru da onena, eta sekula ez 15 °C-tik behera. Aire-korronteak ditu areriorik kaltegarrienak. Neguan berogailuetatik urrundu, erre ez dadin.
Ur asko behar du (neguan gutxixeago). Lurrazala lehortzen denean ureztatu. Hostoak ugari lainoztatu uda osoan (eta neguan berogailua dagoen tokian bizi bada).
Ugaltzeko: Ipurdiko altsumak kendu eta landatu. Luzatu bada, inausi eta enbor zatiak aldaxka gisa landatu lur heze eta beroan.
Kontuz: Azalean pozoia duenez, eskularruak jantzi beti.
Azalpen guztiak: Etxeko landareak liburuan
Lurrak hiru osagai ditu: lurpeko oinarrizko minerala, gainetik datorkion materia organikoa (orbel, azal, hildako intsektu eta abar, luar, simaur...) eta lurrean bizi diren mikoorganismo eta zomorro guztiak.
Lurrean zenbat eta bizidun hauetako gehiago, orduan eta biziagoa izango da lurra. Lurra zenbat eta biziago, orduan eta errazago eta hobeto elikatuko da landarea.
Ongarriketa organikoak lurrari bizitza ematen dio, mikoorganismoen ugalketa dakar batez ere. Ez da hau, ordea, egiten duen lan bakarra. Ongarri organikoek janariak ematen dizkiote lurrari, batik bat nitrogenoa, baina baita beste batzuk ere. Era berean, lurraren egitura hobetzen dute lur harroegiak bilduz eta lur ito motelak askatuz.
Orain da urteko ongarriketa nagusia egiteko garaia. Ongarria lurrera sartu eta bertan ontzen amaitu eta desegingo da. Orduan bere osagaiak landareentzako pronto izango dira. Landareek udaberriko sasoi berrirako beharko dute ongarria sustraien eskura. Horrela indarrez eta ondo elikatuta ekingo diote izerdialdi berriari.
Simaurra edo luarra, aukeran duzuna, eman orain lurrari, berak emateko gero fruitu arbolei, barazkiei, loreei, hesiei, belardiei eta abar.
Laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Libre dauden sailetan ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Batez ere hurrengo urtean janari asko eskatzen duten landareak jarriko ditugun taulenetan.
Ongarri berdea erein beharrean, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Marrubi saila txukundu eta landare gazteekin berritzeko sasoia da.
Orburuak, karduak eta abar lurrez edo lastoz edo belar onduz edo... babestu.
Kuia, babarruna eta artoa haizeberritzen den toki fresko, ilun eta lehorrera jaso.
Uztaren amaiera. Jasotzekoak edo gordetzekoak aukeratu: hur, intxaur, gorde-sagar, mizpira, kiwi... Toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Elorri beltzaren basaranak edota gurbitzak ere onenak orain izango dira.
Hazitarako jaso nahi ditugun aleak bereizi. Mamitsuak diren fruituak usteltzen utzi eta gero hazia bereizi. Haziak erreka-hondarretan geruzatuta jarri, eta kanpoan eduki. Fruitu lehorrak erori ordurako geruzatuta jarri.
Arbolak eta zuhaixkak landatu: zitrikoak eta pikondoak, edo ontzian datorren edozein: hurritz, ahabia, mahatsondo, mugurdiondo, andere-mahatsondo... Geroagokoentzako zuloak egin.
Zitrikoak, ahuakateondoa, pikondoa edo hotzak kalte egin diezaiokeen edozein fruitu landare babestu.
Ilgoran, makiletarako hurritza moztu.
Su-egurretarako pagoa ere ilgoran bota.
Hostailak ihartzerainoko eguraldia izan bada, su-egurretarako edo materialetarako beste zuhaitzak bota daitezke.
Hostoa galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke. Hostajea galtzen dutenak ere hemendik atzera nahi denean, soildu ondoren beti ere.
Gero landatuko ditugunentzako zuloak egin.
Orbeletarako sasoia da.
Hotz handia den tokietan lurpeko erraboilak atera, lehortu eta jaso: daliak, gladioloak...
Lorontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzarekin sentiberak diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra...
Zuhaitz, zuhaixka eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak, batez ere: gorostia, basaerramua, ezpela, koniferoak, huntza, banbua, kamelia... Baita arrosondoa ere.
Soropilari azken moztualdia eman, goi samarretik. Soropila areatu: belar artean pilatutako kondarrak harrotu eta lurrazala ebaki. Ondoren luar edo simaur ondu pixka bat banatu. Lan honek belarrari errotzen lagunduko dio.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
