08:17
17:33
21:08
12:14
Ilbehera Aza. 29 Abe. 14
Ilzahar Aza. 27 Abe. 13
0:00 - 14:00 Lorea
14:00 - 24:00 Hostoa
Marrubidia osatzeko edota berritzeko garaia da
Azaroaren 29 23:00 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA.
Azaroaren 27 10:16ean ILARGI BETEA, ordura arte ILBERRI, ordutik atzera ILZAHAR.
Marrubidia osatzeko edota berritzeko garaia da. Marrubi landareak ihartu badira edo kili-kolo lurrari helduta badaude kendu eta herrestadarren muturrean sortu dituen landaretxo berriekin osatu landare horien hutsuneak. 4 urtez behin marrubidi osoa berritu behar da. Kendu landare zaharrak eta landaretxoekin marrubidi berri bat landatu beste sail batean.
Baratzean ereiteko: porrua, tipulina, tipula zuria eta gorria, baratxuri freskoa, baratxuria, udaberriko aza, uraza, zainzuria, baba beltz txikia, baba handia eta ilarra. Berotegiaren babespean erein: porrua, tipulina, tipula gorria, baratxuri freskoa, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, zerba, ziazerba, azenarioa, baba beltz txikia, baba handia, ilarra eta patata.
Baratzean landatzeko: tipulina, uraza, orburua eta kardua. Berotegian landatzeko: porrua, tipulina, uraza, kukulua eta ziazerba.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Marrubidia osatu-berritu. Baba eta ilarra ereiteko garaia da. Porruari sarea jarri, ondo itxia, eulia sar ez dadin. Ongarriketa lanak egiteko sasoi onena da. Ongarri berdea erein.
Aza jendearen beldarra zaindu. Ikusiz gero errautsarekin zikindu landarea, edota eskuz edo tratatuz hil.
Negurako zuritu eta goxatu nahi ditugun landareak (apioa, kardua, mihilua eta abar) lurreztatuz edo paperarekin edo kartoiarekin bilduz estali. Eskarolaren eta urazaren hosto guztiak gora bildu, motots tankerako bat egin eta lotu gainean.
Simaur edo luar pilari buelta eman eta jiratu, hartzidurari laguntzeko.
Neguko loreak emango dituzten erraboilak landatu: idi-bihotza, hiazintoa, nartzisoa, irisa…
Haziak jasotzeko sasoia da. Txikiak lehortu eta jaso, handiak (hezurrak, hur, ezkur, intxaur, sagar eta horrelakoak) geruzatu hondar artean.
Ongarri berdea erein: oloa, zalkea edo txirta, ziapera eta abar.
Ongarriketa sasoi nagusia iritsi da: baratzean, lorategian, belazean, frutarboladian...
Irailean hasi zen garoak inaurkinetarako moztu eta biltzen hasteko garaia.
Esaerak dio hurritza makiletarako urrian hasten den ilgoran moztu behar dela, baina azarokoa ez da txarragoa.
Frutarboletan erori gabe eta lurrean geratu diren fruitu ustelak bildu eta erre, bestela gaitzei eusten diete hurrengo udaberria artean.
Frutarboletan gaitz larriren bat izan bada, hostoak erori aurretik tratatu, gaitzari bidea moztu eta hurrengo urtea inguru garbian hasi dezan arbolak.
Hotzarekin sufritzen duten arbolak eta landareak babestu: garrazkiak edo zitrikoak, ahuakateondoa eta antzekoak oihal gozoz enborra lotuz estali, simaur berri-berria jarri inguruan eta ahula bada txapela jarri estali eta izotzak kentzeko.
Frutarbolen enborra eta adar nagusiak karesnez edo kisu-gesalaz margotu.
1. Non jarri aukeratu. Lur motelak ez zaizkio gustatzen. Lur harroa eta beroa nahi du. Onenak dira aurretik garia, garagarra edo koltza izan dutenak. Tipula, tipulinak eta porruak, edo artoa, erremolatxa edo alpapa izan dutenak ez dira batere egokiak.
2. Lurra prestatu. Sakondu eta harrotu egin behar da, adarkatu gabeko sustraiak luza ditzan. Janari asko eskatzen du, sufrea, fosforoa eta potasioa behar ditu. Ongarri organikorik ez eman. Gose izango dela uste baduzu, luar pixka bat eman hasieran. Errautsa asko gustatzen zaio, eman hasieran eta beste behin edo bitan hazten ari denean.
3. Hazia aukeratu. Udazkenean zuriak eta moreak ereiten dira. Neguan arrosa kolorekoak. Denak ekainean-uztailean jasotzen dira, baina azkenekoek iraupen luzeagoa dute.
4. Noiz eta nola erein? Azaroatik martxoa aldera arte. Burutarako, errenkaden artean 25-30 cm eta aletik alera 10-12 cm. Berdetarako badira burua oso-osorik erein daiteke eta gero buruka-buruka atera eta jan.
5. Zaintza. Baratxuriari belarrik ez zaio gustatzen. Maiz maiz kendu, eskuz, aitzurrarekin ukituz gero gaitza sartu daiteke-eta. Errautsa ematea gogoratu.
6. Uzta. Hostajearen goiko herena horitu denean biltzeko moduan da. Kontuz atera, lanabesen batekin laguntzea onena. Ondo ihartzeraino sikatu eta toki lehorrean jaso.
Erlazionatutako landarea: Baratxuria
Inguruan zuhaitzik edo zuhaixkarik baduzu udazkenean askatzen dituzten hostoen orbela biltzeko aukera ez alferrik galdu.
Erabilera anitz du baratzean: luarra ontzeko, landareen azpietarako, zuzenean lurrari nahasteko, lurpean jarri taulenak altxatzeko…
Itsas alga mikroskopikoak birrinduta sortzen den hauts zurixka da. Uretan % 5-8an nahasi eta horrekin landarea bustita lehorteari bezala ur gehiegiari aurre egingo dio.
Intsektizida ona da, kristal txikiz osatua baita, eta horiek intsektuak kaltetuko dituzte.
Lurrari ere ematen zaio, 100 gr/m2, intsektuen aurka eta ongarri gisa: kaltzioa, fosforoa, potasioa, magnesioa, manganesoa, zinka, burdina eta abar ditu.
Hesi biziak edo heskaiak esaten zaie bertoko landare desberdinekin osatutako itxiturei. Jakina da hesi biziek bere ingurura dakarten onura mordoa. Batez ere bioaniztasuna aberasten dute. Arrazoi horixe nahikoa litzateke hesi horiek jartzea sustatzeko.
Hesiak zenbat eta trinkoagoak orduan eta babes gehiago txorientzako, intsektuentzako, trikuentzako eta abar.
Hesi horiek trinkotzeko era erraz bat adarrak biratu, okertu eta kiribilduta elkarren artean lotzea da. Lan hori abendua eta urtarrilean egiten da.
Ureztaketa automatiko egiten duen lorontzia da (ikus argazkia). Ontzi hauek ur-erreserba handia dute azpian eta hura kapilaritatez lurra dagoen lekura igotzen da, ureztatze-lana erraztuz.
Lurrean ur gutxi behar duen landarerik (kaktusak, eta abar) sekula ez dugu honelako ontzian landatuko; sistema honek lurra beti heze mantentzen baitu.
Ureztaketan etenaldi edo atsedenaldi bat behar duten landareak hidroloreontzian mantentzea nekosoagoa da.
Aldiz, hostoen edertasunagatik landatzen diren landare gehienak ondo haziko dira eta ongarriketa oso erraza da, urari nahastea gehituz.
Hidroloreontzian, kapilaritatez, ureztaketa behetik gora gauzatzen denez, gatzak lurrazalean azaldu ohi dira, honen itxura asko itsusituz. Horrek konponbide erraza du: noizbehinka lurra jorratu eta ura, hornidura tututik sartu beharrean, zuzenean lur gainera bota.
Fruta arbolen enborra karesnez margotzen da negua bertan igarotzen duten izurriteei aurre egiteko.
Horretarako beste formula bat ere bada: tokian tokiko lurra hartu eta errautsarekin nahasi eta eskuila edo isipu batekin ondo igurtzi; intsektu arerioei ez zaie batere gustatzen.
Azaroan egin ez baduzu, laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, udaberriko aza, kertxuna edo berroa, getozka, perrexila eta udaberriko porrua.
Babespean: ardi-mihia, azalorea, azenarioa, errefaua, errukula, ziazerba eta neguko uraza eta eskarola.
Azaroan egin ez baduzu, laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, udaberriko aza, kertxuna edo berroa, getozka, perrexila eta udaberriko porrua.
Babespean ardi-mihia, azalorea, azenarioa, errefaua, errukula, ziazerba eta neguko uraza eta eskarola.
Marrubia, tipulina eta tipulatxa.
Babesean eskarola, ziazerba, udaberriko aza, neguko uraza eta arabarba.
Orburuak eta karduak babestu lurrez, lastoz, belar onduz...
Sail libreetan, berandu baino lehen, ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Bestela, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Zitrikoen emana: limoiondoa, laranjondoa, mandarinondoa, arabisagar arbola edo pomelondoa... Baita kakiondoarena ere.
Zitriko hauen eta babesa behar duten arbolen babesa zaindu.
Hostaia galtzen duten fruitu arbolak eta zuhaixkak landatu. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Fruitu arboladiak ongarritu. Iaz gaitzen erasoa izan bada, neguko olio tratamendua egin. Baita enbor eta adar nagusiak karesnez edo kisu-gesalaz zuritu ere.
lgoran, makiletarako hurritza moztu. Batzuek abenduan mozten dute, zenbaitek urte amaierako egun jakinetan.
Ilbeheran materialetarako zuhaitzak eta su-egurretarako egur gogorrak bota.
Zuhaitzak landatzeko garaia. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Orbeletarako sasoia.
Ontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzaren beldur bizi diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra, izarbelar hezea...
Zuhaitz, zuhaixka, igokari eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak ezik, hauek udaberrian landatuko dira.
Soropilaren ongarritze nagusia egin. Baita orokorrean lore baratze guztiarena ere: lore multzoak, zuhaizpeak eta zuhaixkapeak eta abar.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Ekonomia sozial eraldatzailearen sareko kide da ARGIA (Bizi Baratzea). Informazio burujabetza helburu, egunerokoan gauzak egiteko beste modu batean sinesten dugu.
BIZI BARATZEAko edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitaratzeko libre zara, beti ere, gure egiletza direla aitortzen baduzu eta baldintza beretan egiten baduzu.
