07:49
20:11
03:57
18:53
Ilbehera Ira. 14 Ira. 29
Ilzahar Ira. 7 Ira. 21
0:00 - 24:00 Ordu desegokiak
Hortentsiak landatu, orain gustukoak erraz topatuko dituzu
Aste osoa ILBEHERA
Aste osoa ILZAHAR
Hortentsiak landatu, orain gustukoak erraz topatuko dituzu. Baldin eta loreontzian bizi badira, lurretik ateratakoak ez, horientzako sasoia neguaren amaiera izango da. Negua etortzerako erraz itsatsiko dira.
Baratzerako ereintza: tipulina, tipula txuria eta gorria, errefautxoa, errukula, txikoria, kukulua, ziazerba, babarrun motza eta leka luzea. Berotegirako ereintza: tipulina, Daikon arbi zuria, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, arbi-apioa eta leka luzea.
Baratzean landatzea: aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, orburua, erremolatxa, ziazerba eta borraja. Berotegian landatzea: brokulia, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, mihilua eta arbi-apioa.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatu. Garo lanak egin. Orburuak landatu, oraindik ez da berandu.
Kuiak handitu ahala altxa, lurra kendu eta zerbaiten gainean jarri.
Fruituetan beldarrak agertu daitezke (tomatea, porrua, aza…) Neemekin edo Bacillusarekin tratatu, beti xaboi potasikaorekin lagunduta.
Haziak biltzeko sasoia da.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Begiko edo udako txertaketa egiteko garaia da.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Sustrai lodiak edo errizomak dituzten lore landareak atera, banatu eta landatzeko sasoia da. Horrela ugaltzen dira kala, doronicuma, lirioa, zitoria eta abar
Lehortuta jaso nahi diren hortentsiak eta bestelako loreak orain moztu, buruz behera eta ilunpetan lehortu.
Sagarrondoetan eta udareondoetan arjoa azaltzeko arriskua. Behar bada tratatu.
Belarrak ondu eta jaso.
Hesien hazkundea apaltzen denean kimatu.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila osatu, berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein.
Soropila mozteko garaia etorri da. Behar badu ongarritu.
Baratxuria eta pipermina erabiliz intsektuak uxa ditzakegu. Bakoitzetik 50 gr. txiki-txiki egin eta 90º edo gehiagoko alkohol litro batean jarri, ilunpetan 7 egunez. Iragazi eta jaso. Ontzi hermetikoa erabili.
Zorriak, harrak, euli txuria eta abar uxatzeko 10ml ur litro batean nahasi eta astero ondo busti landarea. Usainak eta minak egingo dute bere lana.
Erlazionatutako landarea: Baratxuria
Hagin zuhaitz berriak sortzeko aldaxkak erabiliko ditugu, zuhaitz gazteenak hobe zaharrenak baino; 2 urteko adarretakoak.
10-12 cm-ko adar mutur sanoak aukeratu, hostoen bi herenak kendu, azpiko aldetik.
Adarraren ebakiaren aldea busti sostrautzeko hormona hautsetan.
Ongarri oso zaharra edo lur beltz harroa erdia eta beste erdia harea den nahasketa batean jarriko ditugu.
Ondo busti lurra eta plastiko batekin negutegi bat balitz bezala estali, hezetasunari eusteko.
Nahi izatera dilista edo sahats urarekin ureztatu, errotzen laguntzeko.
Neguan hotz handitik babestu.
Udaberrian lurrean landatu daiteke.
Erlazionatutako landarea: Hagina
Iraila da arrosa landare berriak sortzeko garaia. Era guztietako arrosak: nanoak, igokariak, zuhaixka erakoak...
Hartu indarrean den adar bat, 25-40 zentrimetro arteko zati bat, hostoak kendu edo moztu eta zatitxo bat besterik ez utzi.
Azpiko muturra hormonetan igurtzi edo busti (dilistekin edo sahats-zumeekin egindakoa) eta lur harroz betetako ontzi batean sartu, erdia edo gehixeago lurpean duela.
Lurrari heze eutsi behar zaio.
Hotzak hasten direnean babestutako toki batera eraman.
Otsaila-martxoa aldera giroak ontzen direnean toki berrian landatu.
Etxe barruko zein kanpoko landare honek argitasun asko behar du baina uda parteko eguerdi beroetako eguzki beroenetik urrundu. Kolore biziko landarea eduki nahi badugu, etxeko txoko argitsuenean jarri.
Beti epelean gustura biziko litzateke landare hau. 10 °C-tik behera sekula ez eduki.
Lurrari beti heze eutsi. Euri-ura erabili ur gogor edo karetsuak diren parajeetan. Udan eta sasoi beroetan egunero ureztatu.
Neguan ureztaketa urritu. Hostaila maiz lainoztatu urte osoan.
Apirila-iraila artean, hilean behin, ureztaketa-urari ongarri likidoa gehitu dosi txikian.
Ugaltzeko: otsaila-martxoan hazia erein, edo udaberrian edota udan zurtoin aldaxkak ebaki eta landatu; oso erraz itsasten da. Landare zaharrari eustea ez da erraza. Bai ordea urtero adartxoak ebaki eta aldaxka gisa landatuta, landare gazte, sendo eta berria izatea beti.
Azalpen guztiak: Etxeko landareak liburuan
Etxe barruko eta kanpoko landare honek argi handia behar du. Beraz, etxeko leku argitsuenean jarri. Eguzki ahulean ordu batzuk igaro ditzake; galdatan ez ordea.
Zikloa udaberritik udazkenera garatzen duenez, garai horretako tenperaturak egokiak dira (15-25 ºC). Neguan, jarraitu nahi izanez gero, 13 °C-tik behera sekula ez eduki.
Bustialditik bustialdira lurra zertxobait lehortzen utzi. Lurpean tuberkulua duenez, ahal bada goitik sekula ez ureztatu, beti behetik, hura ustel ez dadin.
Inguru lehorrean kontuz, laster soilduko da-eta. Inguruko airea noizbehinka lainoztatu, baina hostoak sekula ez.
Ugaltzeko: tuberkulua landatu eta kimu berriak aldaxka gisa erabili. Tuberkuluak erosiz gero: martxoan, lur hezean landatu, 15-18 °C bitartean eduki eta kimuak 5-8 cm garatu direnean, loreontzi batera birlandatu. Loraldia amaitu eta hostaila zimeltzen denean hostoak ebaki, tuberkulua lurretik atera eta lur arin eta lehorrean jaso hurrengo martxora arte.
Fruta arbola batzuek fruitua oso goiz ematen dute, hilabete gutxitan fruituaren lanak eginak dituzte: loretik alera hiru edo lau hilabete eta kitto.
Beste arbola batzuek sei edo zazpi hilabete behar izaten dituzte fruitua heltzeko.
Fruta arbola horien adarrek ikaragarrizko lana egin beharko dute, fruitua duten guztietan, kilo mordoskari eusten. Azkenean adar guztiek makurtuta amaituko dute. Eutsi behar duten zama hainbesterainokoa da non zenbaitetan, krak, zartatu eta apurtu egiten diren. Hori arbolarentzako oso txarra da, buelta ematen urte asko kostako zaio, saio horretan galtzen ez bada. Horregatik, arbola fruitu askorekin zamatuta ikusiz gero, ahal den azkarren muturrean txardangoa duten hagekin heldu. Izan txardangoak beti eskuera.
Joannes Etcheberrik esan zuen 1627an: “Ezen nola beherera arbola burdatua / xardangoaz erortzetik baita sustengatua”.
Neguan loratu ziren erraboilak udan jaso ditugu eta orain loretan daudenak (daliak eta abar) gero jasoko ditugu. Ondo lehortu, lurra kendu eta toki fresko eta ilun batean jasotzen dira.
Horiek jateko tentazioa uxatzeko kanelatan igurtzi, ez da jalerik hurbilduko.
Baba, ilarra, errefaua, errukula, eskarola, ziazerba, erremolatxa, perrexila, perraitza edo apoperrexila, ardi-mihia, kertxuna edo berroa, martorria, mendaroa, azenarioa, tipulina eta tipula zuria eta gorria.
Berotegirako: tipulina, arbi zuria, errefaua, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, azenarioa eta apio-arbia
Porrua, aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, eskarola, txikoria, orburua, kardua, erremolatxa, mihilua, apioa, apio-arbia, zerba, ziazerba, borraja eta toki hotzetan marrubia.
Berotegian: uraza, eskarola, txikoria, kukulua, ziazerba, borraja, mihilua, apioa eta apio-arbia.
Ongarri berdea erein: oloa, zekalea, zalkea edo txilarra edo txirta...
Belar finak eta usaindunak ugaltzeko zatitu edo aldaxkak egin: porru-tipula, arraixka, oreganoa, erromeroa, salbia, ezkaia, azitraia, izpilikua...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren gorrina...
Udako edo begiko txertoak egin, bereziki gereziondoarentzako sasoi egokia da.
Usteldu diren fruituak arbolpetik bildu eta, batez ere, gaitzak jotakoak badira, luarraren edo simaurraren pilara ez bota. Onena erretzea.
Haziak jaso eta hondarretan geruzatu edo estratifikatu.
Iraila edo garoila, izenak dio sasoiaren berri, azpitarako inaurkinarena: garoa, ira, iratzea, iriztorra, inistorra...
Udazkenean landatuko ditugun zuhaitzentzako zuloak egin.
Su-egurretarako pagoa bota.
Hilaren hasieran lizar adarrak moztu eta zatukak deitzen diren sortatan jaso, hosto iharra neguan aziendari emateko.
Belardia sortzeko, edo saretutakoa osatzeko hazia ereiteko sasoia.
Sustraiak lodiak edo errizomak dituzten landareak (kala, iris, nartziso, aster, doronicum, zitori arrunta...) atera, banatu eta landatu.
Neguko loreen erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, nartzisoa, irisa, fresia...
Aldaxkak egin eta landareak ugaritu: arrosa, hortentsia, geranioa, fuksia...
Hostaia ihartutakoan peoniak ipurditik atera, banatu eta landatu. Hotz handia izango bada lurreztatu, eta udaberrian lur hori kendu.
Txertu sasoia da: arrosondoak eta abar.
Hostoa galtzen duten hesiak kimatu.
Haziak bildu eta lehortu ondoren argirik sartzen ez den ontzi batean jaso.
Hostaiari eusten dioten landareak landatzeko sasoia hasiko da hilaren bukaera aldera: koniferoak, ezpela, gorostia... Baita igokari guztiak ere.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
