06:43
21:22
08:01
Ilgora Mai. 15 Mai. 28
Ilzahar Mai. 12 Mai. 27
0:00 - 20:00 Hostoa
20:00 - 24:00 Fruitua
Lekak ereiteko sasoia, motzak eta luzeak, biak
Maiatzaren 15 20:30 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Maiatzaren 12 18:56 ean ILARGI BETEA, ordura arte ILBERRI, ordutik atzera ILZAHAR
Lekak ereiteko sasoia, motzak eta luzeak, biak. Ilgora honek ereintza lan handien garaia zabaltzen du: lekak, baina baita artoa, babarruna, kuiak, aza jende guztia, patata, porrua eta abar.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, aza, lonbarda, Brusela aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, apioa, arbi-apioa, babarrun luzea, babarrun motza, babarrun zuri berria edo potxa, leka luzea, leka motza, kuiatxoa, kuia, luzokerra eta patata. Berotegirako ereintza: porrua, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, babarrun zuri berria edo potxa, leka motza eta luzea, luzokerra, patata, tomatea eta piperrak.
Baratzean landatzea: udaberriko porrua, tipula zuria eta gorria, udaberriko aza, uraza, kukulua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, kuiatxoa, kuia, luzokerra, marrubia, tomatea, alberjinia, piperra, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: tipula gorria, erremolatxa, ziazerba, borraja, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperra.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Kuiak eta kuiatxoak erein; beharko duten tartea eman eta ongarri asko jarri, baita berria bada ere. Tomate, piper eta alberjinia landareen artean letxugak eta tajeteak landatu. Baba landareetan punta moztu, azken loretik gora hosto pare bat utziz.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Karea edo errautsa zabaldu daiteke.
Loreontzietan landare berriak landatu. Lehengoei eustez gero atera, luberritu eta landatu. Erretako muturrak inausi.
Landare usaindunak erein eta banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Baratzeko landare laguntzaileak erein eta banatu eta landatu: ilena, kaputxina, asentsio-belarra, bortusaina, tajetea,
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona da.
Udan loratuko diren erraboilak landatu: dalia, kana, gladiolo, lilium, begonia…
Udan sasoiko loreak emango dituzten landareak landatu: geranio, petunia, surfinia eta abar.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein. Lehen ez bada ongarritu orain egin.
Soropila mozten hasteko garaia etorri da.
Berozaleak diren landareak landatu, palmondoak, adibidez.
Txertoa, aldaxka eta haziaz gain bada garrazkiak ugaltzeko beste era bat: probenaketa edo belaunketa. Oinarrian adar bat lurra ukitzen jartzea da.
Maiatzean adar gazte baten azala buelta osoan kendu, 3-4 cm zabalean. Hura estaliz poltsa batean goroldioa eta luarra nahastuta estu-estu jarri, gainetik irekita, euria sar dadin. Hurrengo udaberrian askatu, sustraien azpitik moztu eta landare berria izango dugu.
Erlazionatutako landarea: Limoia
Udan loratuko diren landareak (dalia, zinnia, ilena edo kalendula…) kimatu daitezke loraldi oparoagoa izateko.
Daliak eta zinniak adibidez, 30 cm inguru direnean moztu eta loretarako adar gehiago sortuko dira.
Ilena lehen loraldiaren ondoren moztu berritzeko.
Porru-tipularen (Allium schoenoprasum) hosto mehe borobila asko ikusten da jakien osagarri eta edergarri. Landare erraza da, edozein bazterretan etortzen da, loreontzian bezala baratzean, eta betiko hortxe izango duzu. Loreak ere jangarriak ditu.
Landarea lurretik ateratzen diren zurtointxo mordo batek osatzen dute. Atera landarea ahalik eta sustrai gehienarekin, eskuz edo labana batekin banatu nahi adina zatitan, sustrai handienak eta hosto luzeenak kimatu eta landatu. Ondo ureztatu sasoi batez.
Udaberrian egin ohi da lan hau, baina udazkena arte egin daiteke.
Erlazionatutako landarea: Porru - Tipula
Porrua, beranduenera, apirilean ereiten dela esan ohi da. Ekainean landatuko ditugun lehen porruak martxoan ereiten dira. Apirilaren amaieran ereindakoak, aldiz, abuztuan landatzen dira. Porruaren uzta luzatzeko edo osatzeko, maiatzean ere erein daiteke. Porru horiek irailean landatuko ditugu.
Porruok udazkenean eta neguan meheago, guriago eta goxoago egongo dira. Utziz gero, udaberrian ere luze iraungo dute.
Harra ekarriko duen tximeleta uxatzeko aldamenean azenarioa erein.
Erlazionatutako landarea: Porrua
Landare igokari edo herrestariak ugaltzeko erabiltzen da, batez ere, belaunketa.
Zurtoin mardul bat aukeratu eta lur harroa duen loreontzi batean sartuta eusten da.
Loreontzi berritik aurrera, hostaia edo puja berriak azaltzen direnean sustraiak errotu direnez gero, zurtoina ebaki eta landare berria dugu.
Zurtoina zurezkoa edo gogorra duten landareetan belaunketa honela egiten da:
Landare-muturretik 50 cm ingurura, azala bueltan ebaki.
Plastikozko poltsa batean goroldio hezea eta lur-nahaste bat jarri, zauriaren inguruan goi eta behean loturik.
Laster plastikotik sustraiak ikusiko ditugu, plastikopetik zurtoina ebaki eta loreontzi batean landatu probena edo landare berria.
Landare zaharrean edo amaren berdin-berdinak diren puja berriak sortuz berrituko da.
Ugalketa hau Ficus generoko eta tankerako landareetan erabili ohi da.
Urteak daramatza ezpelak oinazez. Txinatik Alemaniara ekarri eta handik Europa osora hedatu dugun harrak (Cydalima perspectalis) izurrite petrala bihurtu eta mendietako eta etxeetako ezpel guztiak garbituko dituen itxura guztia du. Gauez ibiltzen den sits zurizta da, eta umetan har berde-beltza, 3-4 zentimetrokoa, erraz ikusteko modukoa.
Landarearen zati guriak jaten ditu harrak, gero sare batean bildu eta krisalida sortzen du, ondoren sits bihurtzeko. Negua igarotzeko, 0,5-1 zentimetroko har ttikiek bi ezpel hosto sendo josten dituzte hariz. Bi edo hiru belaunaldi izango dira urtean.
Gure ezpelaren kulturaren paisaiaren odol jario hori eteteko harra akabatu behar: Bacilus thuringiensis-ekin tratamendua eginez. Ez utzi geroko, udaberrian hasi tratatzen, berandu baino lehen.
Erlazionatutako landarea: Ezpela
Aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, arbi zuria, artoa, babarruna, errefaua, errukula, uraza, kukulua, ardi-mihia, endibia, zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, apio-arbia, mihilua, leka motza eta altua, kardua, kuia, kuiatxoa, mihilua, martorria, mendaroa, porrua, txikoria, luzokerra, patata, borraja, eskarola, meloia, angurria, kertxuna edo berroa, perrexila, perraitza edo apoperrexila, sabia, terebuza, getozka, Zeelanda Berriko ziazerba, sendapokia eta pastinaka.
Berotegirako: zerba, erremolatxa, azenarioa, apioa, leka motza eta altua, luzokerra, tomatea, albahaka.
Tipula gorria, tipulatxa, aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, orburua, kardua, zerba, borraja, ziazerba, kuia, kuiatxoa, luzokerra, tomatea, alberjinia, piperrak, albahaka, meloia eta angurria. Berotegian: apioa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Arbatu eta makila edo sarea jartzea eskatzen duten landareak zaindu, erori edo makurtu ondoren berriz zuzentzen energia asko galtzen dute-eta.
Tomatea aurrez jarria badugu kimatu. Tartean urazak edo eskarolak jarri, tomatea datorren bitartean ederki haziko dira hauek. Piper landareen artean ere gauza bera egin daiteke.
Baba landarea zaindu. Goiko puntta berrian zorri beltzak azaltzea ohikoa da. Loreak amaitzen direnetik gora 2-3 hosto utziz punta moztu eta hantxe bertan erre, inora mugitu gabe. Lekak amaitzen direnean landarea tiratuz ez atera, ipurditik moztu sustrai aberatsak bertan geratzeko. Zarba bera ere oso ona da, txikitu eta luar pilari eman.
Beranduko loraldi bakanak izango dira: sagarrondoak, intxaurrondoak...
Hostajea galtzen ez duten arbolak landatu: zitrikoak, mizpira japoniarra, gurbitza, olibondoa, ahuakateondoa...
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin: mahatsondoaren zurina, sagarrondoaren harjoa... Azken hau zaindu. Tranpak jarri, hormona dutenak eta harra harrapatzen hasi orduko tratatu; bi produktu natural erabiltzen dira: karpoborusina da onena, eta bestela Bacillus thuringiensis. 10 eguneko tartearekin 3-4 tratamendu egin.
Fruituak bakandu; batez ere fruitua urtero beharrean biz behin emateko joera duten arboletan: beranduko sagarrak eta udareak, eta abar.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldeko mentuoinekoak. Sustraietatik zuzenean zurkaitzen bat aterako balitz, hura ere kendu.
Hostorik galtzen ez duten zuhaitzak landatzeko azken aukera.
Maiatzeko ilgoran botatzen da haltza.
Palmondoak landatzeko urte sasoi onena.
Udaberriarekin loratzen direnak loratu ondoren inausi: forsithia, kerria, judasen arbola, amañililia, irasagarrondo japoniarra, sasi azaharra... Bateren bat ugaritu nahi bada, moztutako adarrak aldaxka gisa landatu.
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak erein, zehar aldatu eta landatu.
Hostoa galtzen duten landareen hesien lehen inausketa. Hesi berriei lehen kimaketa egin, behetik zabaldu daitezen, koniferoei ezik.
Soropila mozteko garaia. Erein berria den belardia ebakitzeko makinaren xafla ondo zorroztu, bestela moztu adina atera egingo du. Ura behar badu ere eman. Ongarri xehea ere eman daiteke.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
