08:30
17:33
04:13
14:27
Ilbehera Abe. 5 Abe. 20
Ilzahar Abe. 5 Abe. 20
0:00 - 24:00 Sustraia
Haizeak eramaten ez utzi, orbela bildu eta jaso
Abenduaren 20 22:42 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Abenduaren 20 00:14ean ILARGI BETEA, bitartean ILZAHAR, ondoren ILBERRI.
Haizeak eramaten ez utzi, orbela bildu eta jaso, lehengai aberatsa da. Erori behar duten hosto gehienak lurrean dira dagoenerako eta bildu eta jasotzeko garaia da. Hostoak erabilera ugari du: ongarri, azpitarako, simaurra luartzeko, lur ustela egiteko,
Baratzerako ereintza: porrua, berdetarako eta burutarako baratxuria, udaberriko aza, uraza, txikoria, kukulua, baba eta ilarra. Berotegirako ereintza: porrua, tipula gorria, berdetarako baratxuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, baba, ilarra, ziazerba eta patata.
Baratzean landatzea: tipulina. Berotegian landatzea: tipulina, azalorea, brokolia, uraza, kukulua, ziazerba eta borraja.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Berdetarako eta burutarako baratxuria ereitea. Neguko landaketetarako zuloak prestatzea. Hostoa galdu duten landareak landatzea. Negu amaieran loratzeko lore erraboilak landatzea. Garoaren eta orbelaren lanak egitea.
Beldarrak agertu daitezke (porrua, aza…) Neem eta Bacillus erabili tratatzeko, beti xaboi potasikoarekin lagunduta.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoi nagusia etorri da. Hemendik eta abenduaren erdia aldera arte simaurtze edo luartze garai aproposa da. Belardiak, sagastiak, mahastiak, soro eta baratzeetako sail libreak orain ongarritu, gero gutxienez hilabete bat geroago behar izanez gero karea eman.
Ongarri berdea erein.
Loreontzietan ditugun loreak eta landare ahulak babestu. Noiznahi etorriko da gau hotzen bat.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Garrazkiak edo zitrikoak, ahuakateondoa eta abar babestu: enborra bendatu, txapela jarri eta inguruan simaur edo luar berriarekin pilatxoa egin enborra ukitu gabe.
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Geruzatuta dauzkagun hazien ontzia kanpoan eduki, negua sentitu dezaten, eta giro lehorra bada ureztatu.
Belardia edo soropila sortu edota lehendik dagoena saretuta badago osatzeko orain erein; urteko azken aukera da.
Jaso edo gordetzeko fruituak eta aleak bildu. Eguzkitan ondo lehortu eta azala zailtzen eduki. Ondoren toki fresko, ilun eta aireberritzen den batean jaso.
Garo lanak egiteko sasoia da. Baita orbela bildu eta jasotzekoa ere.
Hurritza makiletarako zenbaitek abenduko ilgoran ere mozten dute.
Hostoa galdu duten landareak landatzen hasi daiteke. Kontuz izotz egunekin. Horrelakorik bada, lasai itxaron horiek gabeko egun batera.
Etxe barruko eta kanpoko landare hau ia argitasun maila guztietara ohitzen da, baina eguzkitan erre egiten da. Kanpoan ere itzaletan eta toki babesean eduki.
Etxe barruko ohiko tenperaturak, baita neguan tokirik hotzenean ere, ondo jasaten ditu.
Ureztaketarekin kontuz. Lur bustiegietan hil egiten da. Lehortea aise jasaten du. Negu partean hilean behin edo bitan bakarrik ureztatu. Udaberria-udazkena bitartean, lurrazala ondo-ondo lehortutakoan bakarrik ureztatu.
Hostoak oihal heze batez maiz garbitu.
Loreontziz aldatzea ez du atsegin. Beraz, ontzia sustraiek erabat hartzen ez duten arte ez aldatu (4-6 urtetik behin).
Informazio hori eta gehiago: Etxeko landareak liburuan
Erlazionatutako landarea: Burdin urtu landarea
Argazkia: Dani Blanco.
Neguan, zuhaitzek eta arbolek hostoak galtzen dituztenean azaltzen dira bere onenean mihura tortoak. Orduan ikusten ditugu ondo baino hobeto, eta parasitoak edo bizkarroiak min ematen du.
Orain da kentzeko garaia. Esaera zaharrak ala dio: “Heldu denean neguila, ken sagar ondoari mihula”.
Mihurak kalte handia egiten dio izerdia kentzen dion zuhaitzari eta zenbat eta denbora gehiago utzi bertan, orduan eta sakonago sartuko ditu bere sustrai xurgatzaileak, eta bera dagoenetik aurrera adarra ihartzeko gero eta aukera gehiago.
Zorroztu labanak eta moztu ipurdi-ipurditik.
Karea desinfektatzailea da eta azalean negua igarotzen duten intsektuak, onddoak, goroldioak eta likenak atzeratuko ditu. Udaberriari garbiago ekiteko laguntza bat dela esan daiteke. Pixkanaka euriak urtu eta lurrera eramango du eta hura emankortuko.
Kare bizia uretan urtuz egiten da karesnea, edo latsun-ura, kisu-gesala, gisu-ura... Esnea, errautsa, buztin hautsa edota behi-kaka gehitu daiteke. Pintura bezalako esne lodia egin eta isipu edo zurdaki batekin ematen da.
Karea arriskutsua da, beraz kontuz. Karesnea egiteko babestu, arropa itxia jantzi eta eskuak eta begiak behintzat babestu. Metalezko edo zurezko ontzian hiru parte uri parte bat kare bizia erantsi. Beti era honetara egin, ez alderantziz (kareari ura sekula ez). Irakiten hasiko da eta ontzia estali. Ordu pare batez utzi. Nahi izanez gero urtu.
Euririk izango ez den egunetan ezarri, ondo itsatsi dadin. Arbolean fruitu ustelik bada kendu, hor ere gaitzak negua igarotzen du. Nahi izanez gero aurretik zepilo zakar batekin garbitu. Behetik gora zirrikitu guztiak ondo igurtziz margotu, enborra eta adar nagusiak. Azala zakarra bada, bigarren margoaldia ere egin.
Sasoi ona da etxeko landareei begiratzeko. Ez ugaltzeko edo birlandatzeko, baina bai garbitzeko. Kaktusak edo oso iletsuak direnak isipu bigun batekin. Hosto leunak uretan bustitako belaki gozo batekin igurtzita. %30 arte argi gehiago izan dezakete.
Ertzak asko laguntzen dio sailari. Lantzen den baratze, soro, sagasti, mahasti, belaze... edonolako sailari ertzean ezarritako landare ezberdinez osatutako hesi batek onura asko ekarriko dio.
- Haize zakarrena leunduko du.
- Gaitzak eta izurriteak uxatzeko onak diren landareak izan ditzake.
- Laguntzaileak diren hegazti, intsektu, triku eta abar ekarriko ditu.
- Janaria eman dezake: fruitu, perretxiko, landare...
Euria ari duenean edo giroa oso umela denean ez inausi.
Tresneria ondo desinfektatu (lixiba %2 edo alkohol hutsa).
Landarearen izerdia mugitzera doanean inausi.
Fruta arbola indartzeko neguan inausi, aldiz, ahultzeko (fruitu gehiago eman dezan) udako inausketa egin.
Hesiek izugarrizko garrantzia dute gure paisaietan. Hesiak paisaiaren egiturako osagai dira, ondare naturalari duen balioa aitortzen diote, eta nekazaritza eraikuntzak eta egiturak paisaian integratzen laguntzen dute. Era berean, landak, larreak, mahastiak, sagastiak, soroak, baratzeak eta abar babesten dituzte.
Erreka ondoan badaude uraren kalitatea hobetzen dute eta lurraren egonkortasuna bermatzen dute.
Lurrari eusten laguntzen dute, bere sustraietan barrena ura lurpera sartzeko bidea erraztuz.
Bioaniztasunaren habi ere badira; makina bat espezie bizi eta babesten dira hesietan.
Oraintxe duzu hesi berri bat landatzeko garaia.
Azaroan egin ez baduzu, laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, udaberriko aza, kertxuna edo berroa, getozka, perrexila eta udaberriko porrua.
Babespean ardi-mihia, azalorea, azenarioa, errefaua, errukula, ziazerba eta neguko uraza eta eskarola.
Marrubia, tipulina eta tipulatxa.
Babesean eskarola, ziazerba, udaberriko aza, neguko uraza eta arabarba.
Orburuak eta karduak babestu lurrez, lastoz, belar onduz...
Sail libreetan, berandu baino lehen, ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Bestela, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Zitrikoen emana: limoiondoa, laranjondoa, mandarinondoa, arabisagar arbola edo pomelondoa... Baita kakiondoarena ere.
Zitriko hauen eta babesa behar duten arbolen babesa zaindu.
Hostaia galtzen duten fruitu arbolak eta zuhaixkak landatu. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Fruitu arboladiak ongarritu. Iaz gaitzen erasoa izan bada, neguko olio tratamendua egin. Baita enbor eta adar nagusiak karesnez edo kisu-gesalaz zuritu ere.
lgoran, makiletarako hurritza moztu. Batzuek abenduan mozten dute, zenbaitek urte amaierako egun jakinetan.
Ilbeheran materialetarako zuhaitzak eta su-egurretarako egur gogorrak bota.
Zuhaitzak landatzeko garaia. Kontuz izotzarekin, egun hotzetan ez landatu. Landatutakoan sustraien arteko lurra ondo zanpatu, zirrikiturik utzi gabe, hotza sustraietara iritsi ez dadin.
Orbeletarako sasoia.
Ontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzaren beldur bizi diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra, izarbelar hezea...
Zuhaitz, zuhaixka, igokari eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak ezik, hauek udaberrian landatuko dira.
Soropilaren ongarritze nagusia egin. Baita orokorrean lore baratze guztiarena ere: lore multzoak, zuhaizpeak eta zuhaixkapeak eta abar.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
