06:29
21:49
04:53
21:30
Ilgora Eka. 12 Eka. 25
Ilzahar Eka. 11 Eka. 25
0:00 - 24:00 Sustraia
Fruiturako joera indartzeko inausketa berdea egiteko garaia da
Ekainaren 25 03:31 arte ILGORA, ordutik atzera ILBEHERA
Ekainaren 25 12:31ean ILARGI BERRIA, ordura arte ILZAHAR, ordutik atzera ILBERRI
Fruiturako joera indartzeko inausketa berdea egiteko garaia da. Ilbeheran egiten da fruitua emateko joera indartzeko udako inausketa berdea; fruitu arboletan bezala basokoetan.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, aza, lonbarda, Brusela aza, azalorea, erromaneskua, brokolia, Daikon arbi zuria, errefautxoa, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, apioa, arbi-apioa, babarrun motza, leka luzea, leka motza eta patata. Berotegirako ereintza: porrua, zerba, erremolatxa, borraja, azenarioa, mihilua, apioa, arbi-apioa, leka luzea, luzokerra, patata, tomatea eta piperrak.
Baratzean landatzea: porrua, aza, aza gorria, Brusela aza, erromaneskua, azalorea, brokolia, uraza, kukulua, zerba, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, kuiatxoa, kuia, luzokerra, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: erremolatxa, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, luzokerra, tomatea eta piperra.
Aste honetan egiteko lan aproposak: Txartzat ditugun belar eta landareak borrokatzeko ilgora ona da hau. Tipula hostoak makurtuta eta azala zailduta badago atera, lehortu eta jaso. Baratxurien hostoak korapilatu. Fruta arboletan udako inausketa egiten hasi. Patata landatu. Tomate, piper eta alberjinia landareen artean letxugak eta tajeteak landatu. Baba eta ilarra ateratzerakoan landarea moztu, sustraiak bertan utziz. Belarrak ondu eta jaso. Fruitu arboletan ongarriketa osagarririk egin behar izanez gero ilbehera hau baliatu.
Luar pila zaindu. Lehortzen bada ureztatu.
Baba eta ilar landareak kentzerakoan tirata ez atera, ipurditik moztu eta sustraiak lurrean utzi, nitrogenoz beteta bai daude. Zarbak ere luar pilan nahasi, oso onak dira.
Gorrina azaltzeko sasoi nagusia da. Zaindu eta behar bada tratatu.
Landare usaindunak banatu eta landatu: menda, ezkaia, izpilikua
Baratzeko landare laguntzaileak erein eta banatu eta landatu: ilena, kaputxina, asentsio-belarra, bortusaina, tajetea,
Txertatutako landareetan txertoaren azpitik hazitako altsumak kendu.
Sagarrondoetan eta udareondoetan arjoa azaltzeko arriskua. Behar bada tratatu.
Udako berdetako inausketa egiten da fruitu arboletan, eta baita basokoetan ere.
Belarrak ondu eta jaso.
Udan loratuko diren erraboilak landatu: dalia, kana, gladiolo, lilium, begonia…
Udan sasoiko loreak emango dituzten landareak landatu: geranio, petunia, surfinia eta abar.
Hesien hazkundea apaltzen denean kimatu.
Udaberriaren hasieran loratu diren zuhaixkak loraldia amaitu ahala inausi.
Soropila osatu, berritu edo erein nahi bada prestatu lurra eta hazia erein. Lehen ez bada ongarritu orain egin.
Soropila mozteko garaia etorri da. Behar badu ongarritu.
Hostoaren eta landarearen zati bigunen gainean onddo honek lizuna edo hauts tankerako geruza zuriska sortzen du. Ondorioz, hostoak okertu, kiribildu eta erori eta puja bigunak makurtu egiten dira landarea ahulduz eta loraldia zapuztuz. Hostoetan argizarizko babesik ez duten landareak erasotzen ditu, batik bat.
Zer egin?
- Zimeldutako zati guztiak ebaki eta kendu.
- Ureztatzerakoan hostoak ez busti.
- Gelako aireztapena hobetu.
- Sufrea duten produktuekin tratatu. Baita propolioa, eta asunaren, azeribuztanaren eta baratzuriaren urak. Esnekiekin ere tratatu daiteke.
Tipulak eta baratxuriak urte guztirako jasotzeko egun beroenetan biltzen dira. Bildu baino 8-10 egun lehenago tipulen hosto tenteak zanpatzeko eta baratxuriarenak korapilatzeko ohitura badago. Agi danean hostoetako energia burura biltzeko egiten da.
Erlazionatutako landarea: Tipula
Oiloak izateak onura asko ekar diezaioke zure lurrari. Baratze edo toki txikienean ere hazi daitezke:
Nitrogenoz aberatsa den zirina sortzen dute.
Lurraren emankortasuna hobetzen dute.
Belarra jaten dute, baita “txarra” ere.
Pestizidarik ez duzu beharko, izurriteak ezabatzen dituzte.
Lurra harrotzen dute.
Eta arrautzak erruten dituzte.
Ahabia, arakatza, andere-mahatsa... nork ez ditu gustuko? Ez da zaila aldaxkak erabiliz landare berriak sortzea. Bi sasoi daude aldaxkak egiteko: azaroan bi urteko adarrak erabiliz eta ekainean urteko adar biguinak erabiliz. Hau ekaineko sistema da, azarokoa hilabete horretan azaltzen da:
- Ebaki 20-25 cm luzeko adar mutur biguina.
- Muturra moztu eta 15 cm-ko aldaxka utzi.
- Goiko bi hosto utzi eta gainontzekoak kendu.
- Hormona hautsetan busti eta lurra eta harea nahasketan txulo bat egin eta han sartu.
- Ondo ureztatu eta plastikoz estali.
- Toki epel eta argian eduki, eguzkitan ez.
- Hosto berriak indarrean datozenean birlandatu lurrean edo loreontzian.
Mintegian edo baratze bazter batean neguan erein ditugun haziek landare berriak emango zituzten. Horiek pixkanaka hazi eta luzatzen ari dira. Lehen urtea zaila da. Sustrai ttikiak dituzte eta ez daude bere burua behar bezala babesteko prestatuak. Batez ere ur faltak kaltetuko ditu.
Hil honetatik atzera, udazkenera arte ureztaketa zaindu. Onena goizean ureztatzea da. Eta maiz eta ur gutxi eman beharrean ureztaketa sakonak egitea komeni da. Horrek sustraiak luzatzen lagunduko die.
Landaretxoak loreontzietan baldin badaude, lan honek garrantzi handiagoa du. Bero handia egiten duenean itzala jartzea ere egokia litzateke.
Landareen kontra ere pentsatu behar da, zenbaitetan. Bateren batek garoa galtzea nahiko du, belazea hobetzeko. Edo asunak, laharrak edo karduak heltzerik ez du nahi besteak. Hurrengoak menda, mingarratza edo uztai-belarra ezin du inguruan ikusi. Otearen onurak ikusten ez dituenak ere ipurditik galduta nahiago luke...
Landareren bat galtzea nahi denean ekaineko ilgoran moztu behar da. Ekainean egunik luzeenetan, sasoirik onenean dagoenean eta ilgoran, izerdi gehiago gainean duenean. Orduan mozten badugu landarea, kalte handiena egingo diogu eta buelta ematea asko, izugarri kostako zaio.
Aukera izanez gero, aurreko eta ondorengo (maiatzeko eta uztaileko) ilgoratan ere moztuta asko lagunduko diogu gure langintza hiltzaile honi. Izan ere, helburua sustraiak hustutzea da, energiarik gabe uztea, akabatzea.
Etxe barruko zein kanpoko landare honek ez du zuzeneko eguzkirik maite baina argi asko behar du.
Epeltasuna maite du. Udan ez eduki 24 °C-tik gora eta negu partean 10 °C-tik behera sekula ez. 15-20 °C bitartean edukitzea da egokiena.
Hostoak oso maiz lainoztatu. Hezetasuna maite du, baina lurra ez urez ase. Udan astean behin eta neguan biz behin-edo ureztatu.
Ongarritzeko garaia da: Uda parteko ongarriketa ez ahaztu, izugarrizko mesedea egingo dio. Bi edo hiru astetik behin ureztaketa urari ongarri likidoa (dosi txikia) gehitu dakioke.
Ugaltzeko: Garo edo iratzeak lorerik gabeko landareak direnez, ez dira hazitik ugaltzen. Horretarako hostopean esporak garatzen dituzte. Etxean espora bidez ugaltzen oso zaila da, baina udaberrian “ereinez” saia zaitezke. Udaberri hasieran, baita ere, landarea zatitu daiteke.
Informazio osoa: https://labur.eus/6ovevpit
Aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, arbi zuria, artoa, babarruna, errefaua, errukula, uraza, kukulua, eskarola, txikoria, zerba, erremolatxa, azenarioa, ilarra, borraja, mihilua, endibia, apioa, apio-arbia, ardi-mihia, leka motza eta altua, martorria, kertxuna edo berroa, sabia, perraitza edo apoperrexila, perrexila, getozka, terebuza, sendapokia eta pastinaka.
Berotegirako: zerba, erremolatxa, mihilua, apioa, apio-arbia, leka altua, luzokerra.
Aza, aza gorria, bruselaza, azalorea, erromaneskua, brokolia, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, borraja, apioa, apio-arbia, kuia, kuiatxoa, luzokerra, tipulatxa, tomatea, alberjinia, piperrak, porrua eta albahaka.
Berotegian: zerba, erremolatxa, apioa, luzokerra, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Gaztainondoaren loraldi ikusgarria eta usaingarria.
Beharrezkoa bada, tratamenduak egin. Mahastietan bereziki zurina eta gorrina zaindu beharko dira. Bi gaitz hauentzako sendabiderik ez dago, aurrea hartzea da garrantzitsuena. Egiten duzun tratamendua egiten duzula, beti esnekiren bat eta azeribuztanaren ura erantsi. Biekin soilik egindakoa ere ez da tratamendu makala. Sagarrondoaren harjoa ere zaindu beharko da.
Udako berdetako inausketa garaia da. Fruitu arbolean zer indartu nahi duzu? Landare gazteak eta berdea (hostajea, adarrak...) indartu nahi diegunak ilgoran inausi. Fruitua sustatu nahi dugun arboletan, ordea, ilbeheran egin berdetako inausketa hau.
Enborrean agertzen diren altsumak kendu, batez ere txertoaren azpiko aldekoak. Baita sustraietan sortzen diren aldakaitzak ere.
Ongarriketa osatzeko azken aukera. Hemendik atzera ez eman ongarri organikorik.
Urte sasoi hau kalte egin nahi diegun landareak mozteko aproposa da: garoa, uztaoa edo mingarratza, asuna, menda, laharra, otea... Indarraldi handienean daude eta moztean, lan berarekin kalte handiena orain egingo diegu.
Udaberriarekin loratu direnak, ondoren inausi. Moztutako adarrak aldaxka gisa aldatu.
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak landatu.
Belardia eta soropila moztu eta ongarritu. Berria sortzeko, edo saretutakoa osatzeko hazia ereiteko sasoia. Bero handiak hasiak badira ez egin. Udazkenean egingo dugu. Udaberrian loratu ziren erraboilak (lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, idi-bihotza, azpelarra...), hostajea ihartu bazaie, lurretik atera, erraboilatxo berriak sortu badira banatu eta lehortuta jaso edo zuzenean landatu.
Hesiak kimatu, udaberri honetan hazi diren kimu berriak behar den neurrira ebaki.
Loraldi iraunkorra duten arrosa landareetan, petaloak galdu orduko loreak kendu. Bestela fruitu pinporta hazten hasiko dira eta lore gutxiago emango dute.
Luar pila jiratu. Toki bero eta lehorrean badago, tarteka-tarteka busti on bat eman.
Txartzat ditugun landareei aurre egiteko sasoia. Ilgoran onena. Moztu sasi, lahar, garo, menda, asun, mingarratz edo lapaitz... Urtetik urtera ederki ahulduko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
