07:14
19:15
22:44
08:18
Ilbehera Mar. 7 Mar. 22
Ilzahar Mar. 14 Mar. 29
0:00 - 9:00 Sustraia
9:00 - 22:00 Lorea
22:00 - 24:00 Sustraia
Zainzurien zarpak edo erpeak landatzeko aroa da
Martxoaren 22 07:37 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Aste osoa ILZAHAR.
Zainzurien zarpak edo erpeak landatzeko aroa da. Apirilaren amaiera arte luzatzen da aro hau. Azaroan ere egin daiteke lan hori.
Baratzerako ereintza: porrua, baratxuri freskoa, Daikon arbi zuria, errefautxoa, errukula, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, azenarioa, arbi-apioa, ilarra, txitxirioa, patata, tomatea, alberjinia eta piperrak. Berotegirako ereintza: porrua, azenarioa, leka luzea, ilarra, kuiatxoa, luzokerra, patata, tomatea, alberjinia eta piperrak.
Baratzean landatzea: udaberriko porrua, tipulina, tipula zuria eta gorria, udaberriko aza, uraza, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja, mihilua, apioa, marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzea: porrua, tipulina, tipula gorria, uraza, kukulua, zerba, erremolatxa, ziazerba, borraja eta piperra.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Goizeko patata ereitea. Inaurkinak egitea. Orbela biltzea. Baratxuria freskotarako ereitea. Zainzuri erpeak landatzea. Hostoa galtzen ez duten landareak landatzea: garrazkiak, ahuakateondoa, mangoa, artea, artelatza, mimosa, koniferoak, ereinotza eta abar. Txertaketa garaia da. Urte guztirako jasotzeko izango den tipula landatzea.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoia da. Luarra edo simaurra eman baratzeko eta soroko sail libreetan, belardian, sagastian, mahastian, marrubidian…
Behar izanez gero udazkenean ereindako ongarri berdea moztu daiteke.
Karea edo errautsa zabaldu daiteke.
Garrazkiak, ahuakateondoak eta abar 2-3 urte badituzte babestu, hotza errazago eraman dezaten. Toki hotzetan, urtero egin. Enborra bildu, estalki-txapela bat jarri eta inguruan simaur berri-berria jarri.
Loreontzietan landare berriak landatu. Lehengoei eustez gero atera, luberritu eta landatu. Erretako muturrak inausi.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Mihura kendu zuhaitzetatik eta arboletatik.
Inausketa sasoia da. Laster mugituko diren sagarrondo, mahatsondo, udareondo eta abar.
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatzeko sasoi ona da.
Berandu mugitzen den fruta arbola jendea txertatzeko sasoia da.
Hasi hostorik galtzen ez duen landareak landatzen, koniferoak, adibidez. Kontuz izotzarekin.
Geroko landaketetarako zuloak prestatzea.
Epaila deitzen da martxoa, hau da epaiak egiteko aroa, edo ebakiak egiteko garaia. Sasoi berrirako mugituko den izerdia baliatuko dugu inausteko. Landarea moztutakoan zauria egiten da; ebakia orain eginda, izerdia berehala etorriko da zaurira eta azkar itxiko du. Landare batzuetan izerdia tantaka hasi daiteke ebakian, negarra deitzen zaio. Lasai, izerdi pixka bat galduagatik ez da-eta hilko, eta horrela zauria berehala itxiko du.
Inausi orain fruitu arbolak, fruitu zuhaixkak, mahatsondoa, lore baratzekoak (arrosa, hortentsi, geranio...) eta basoko zuhaitzak. Moztutako adar zatiak aldaxka gisara landatu eta landare berriak sortzeko baliatu. Bestela, xehatu edo birrindu ondoren luar pilarako edo landare multzoen azpian banatzeko gai ona izango da.
Goiz mugitzen diren landareak otsailean inausi daitezke.
Amañililia, kerria, hortentsia, forsitia, espirea… udaberrian loratzen den zuhaixkak zahar itxura hartu badu eta eskas loratzen bada, gaztetze-inausketa martxoan egin.
Lurretik 25 bat cm-ra moztu.
Aurten lorea ahaztu, baina ondoren alde ederrean loratuko da.
Etxean loreontzi txikia dutelako edota argiaren bila, luze hazten diren landare asko ikusten da. Luze eta mehe, enbor ahul baten muturrean hosto motots bat dutelarik.
Moztu eta berrituko da, luberritu, ongarritu eta moztutakoarekin aldaxkak egin eta ugaldu.
Piper hazien ernetzea errazteko: haziak hozkailuan eduki egun pare batez, gero beste bi egunez kamamila uretan beratu.
Plastikozko poltsa batean edo itxi daitekeen ontzi garden batean papera jarri, gainean haziak eta blai egin. Itxi eta toki beroan eduki, 25 º inguru.
7-21 egunetan ernetuta izango dituzu. Gero bakoitza bere paper zatitxoarekin ontzitxo batean landatu.
Erlazionatutako landarea: Piperra
Belarraren ereintza sasoia neguaren amaieran hasten da eta udarekin bukatu.
Bi garai dira nagusiak: martxoa-apirila eta iraila.
Bero handietatik urrun erein ohi da. Belarra ernatzen denean landaretxo ahula da eta bero handiekin lehortzeko arriskua dago. Beste garai horietan eginda ere ureztaketa garrantzitsua da.
Erabileraren araberako hazi nahasketa hautatu beharko da: larretarako edo ontzeko, lorategiko soropil, kirol zelai...
Mugurdiondoa edo masusta gorria zuhaixka bat da. Urteen poderioz enbor nagusiaren inguruan sustraietatik hazten diren zurtoin gazte berriak ematen ditu, aldakaitzak. Ez enborrean bertan hazten diren muskil edo altsumak, enborretik bereiz, zuzenean sustraietatik baizik. Nahi izatera landare osoa ipurditik atera eta banatu daiteke, ondoren zati bakoitza landatuz.
Bestela, landare nagusia bere horretan utzi eta aldakaitza non sortzen den, sustraia azaleratu eta enborra aldera doan tokian moztu. Ondoren, sustraia bere aldakaitz kimuarekin atera eta landatu.
Aldaxkak ere erabili daitezke, kimu gazteak edo helduak baliatuta.
Egun on! Jakoba Errekondok azaldu digu...
Nola zaindu esparragera arrunta
Etxe barruko nahiz kanpoko landare honek argitasun handia behar du. Eguzkitan badago, ureztaketa zaindu.
Neguan gutxi ureztatu. Aldiz, udaberritik udazkenera, lurrari heze eutsi. Noizbehinka loreontzia oso-osorik uretan sartu.
Negu partean kontuz tenperatura hotzekin, babestu. 5ºC baino gehiago behar ditu.
Pujak zahartu eta horitzen direnean, ipurditik ebaki, kimu berriak gara daitezen.
3-4 urtetik behin zatitu eta lur berria jarri.
Lurpean sustrai-tuberkulu urtsuak ditu eta pixkanaka loreontzi osoa hartzen dute, lurra ia desagerraraziz. Landarea atera loreontzitik eta zatitu.
Informazio gehiago: Etxeko landareak liburuan https://labur.eus/VpYgS
Argazkia: Dani Blanco / ARGIA-CC-BY-SA
Udaberriko laboreak: Baita baba handia, baba beltz txikia, ilar motza eta lekatarakoa, alberjinia, arbi zuria, azenarioa, borraja, apioa, apio-arbia, baratxuria berdetarako, bruselaza, azalorea, erromaneskua, goizeko patata, erremolatxa edo beterraba, errukula, kertxuna edo berroa, getozka, kukulua, kuia, kuiatxoa, pastinaka, perrexila, piper berdea eta gorria, mendaroa, perraitza edo apoperrexila, porrua, sabia, sendapokia, tomatea, terebuza, txikoria, udako brokolia, ziazerba, Zeelanda Berriko ziazerba eta udaberriko uraza.
Berotegirako alberjinia, ardi-mihia, azenarioa, errefaua, leka altua, kuiatxoa, luzokerra, neguko uraza, kukulua, eskarola, piper berdea eta gorria eta tomatea.
Orburua, marrubia, apioa, arabarba, tipulina, tipulatxa, tipula zuria eta gorria, borraja, mihilua, zainzuria, zerba, ziazerba, topinanbua edo frantses patata, udaberriko aza eta porrua. Babesean erramolatxa edo betarraba, borraja, zerba, orburua, tomatea, piper berdea, kukulua, tipulina, tipula zuria eta gorria, udaberriko porrua eta udaberriko uraza.
Usaindunak erein eta banatu eta landatzeko sasoia da.
Sail libreetan errautsa edo karea eman. Udazkenean ereindako ongarri berdea ebaki eta lurrari eman. Zopizartuta garbitutako sailetako belarrak lur ustel pilara eraman, luartzean zabaltzeko.
Loraldi ikusgarriak hasiko dira: muxika, arbendolondoa...
Beharrezkoa bada, lore begiak ireki aurreko tratamenduak egiten hasi: muxika, mahatsondoa, abrikotondoa...
Hostaia galtzen ez duten arbolak jartzen hasi: mizpira japoniarra, ahuakateondoa, zitrikoak, gurbitza, olibondoa, feijoa... Lurra ez bada berotu, gerorako utzi.
Ongarritu. Simaurketa nagusia egiteko azken aukera. Karetzeko sasoia.
Inausteko garai onena. Arbol batetik bestera igarotzerakoan lanabesak (guraizea, zerrotea, labana...) desinfektatu, lixiba 1 + ura 2 proportzioa duen nahasketan bustita. Moztutako adarrak txikitu eta luartokira. Gaitza izan duten arbolak salda bordelesarekin tratatu eta inausitako adarrak zuzenean sutara.
Berandu mugituko diren fruitu arbolak txertatu (sagarrondoa, udareondoa, gereziondoa, mizpira...), txotxeko txertua egiten da orain.
Fruitu zuhaixken aldaxkak landatu: mugurdia, ahabia, arakatza...
Toki hotzetan hostajea galtzen duten landareak. Gainontzekoetan galtzen ez dutenak landatzen hasteko garaia da: koniferoak, artea, gorostia, artelatza...
Toki epeletan hostoari eusten diotenak landatzen hasi: konifero, gorosti, erramu, ezpel...
Giroa epeldu ahala landareak babesetik atera. Inausi eta ongarritu edo luberritu: hortentsi, geranio, fuxia, arrosondo, peonia, igokariak...
Udan loratzeko erraboilak landatu: dalia, gladiolo, lilium, kana, begonia... Udako sasoiko loreak emango dituztenak babesean erein.
Belardia eta soropila karetu. Hauek sortzeko hazia ereiteko urte sasoi onena da. Soropila areatzeko garaia; lur gainean belar artean pilatutako belar kondarrak harrotu eta lur azala ebakiko da, honela belarrak sustrai berriak eman eta indarrean errotuko da. Belardia jantzi egingo da, belarra trinkoagoa, beteagoa etorriko da udaberrian.
Toki gozoenetan soropila mozten hasi beharko da.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
Bidelagun
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
