Ilgora Aza. 5 Aza. 18
Ilberri Aza. 1 Aza. 15
0:00 - 0:00 Sustraia
0:00 - 24:00 Lorea
Ereintzarako aste aproposa: ongarri berdea, ilarra, baba...
Azaroaren 5 18:09 arte ILBEHERA, ordutik atzera ILGORA.
Aste osoa ILBERRI.
Ereintza lanetarako aste aproposa. Ilarrak eta babak asteazken eta ostegunean, eta ongarri berdea ostiral eta larunbatean.
Baratzean ereiteko: porrua, tipulina, baratxuri freskoa eta burutarakoa, kukulua, ziazerba, borraja, baba beltz txikia, baba handia eta ilarra. Berotegiaren babespean erein: porrua, baratxuri freskoa, tipula gorria, errefautxoa, errukula, uraza, eskarola, kukulua, baba handia eta ilarra.
Baratzean landatzeko: marrubia, zainzuria eta orburua. Berotegian landatzeko: porrua, tipulina, uraza, eskarola, txikoria, kukulua, zerba, erremolatxa eta ziazerba.
Aste honetan egiteko lan bitxiak: Ilarra, baba handia eta txikia ereiteko. Inaurkinak egiten hasi. Tipula erein. Hurritza makiletarako moztu. Baratxuria freskotarako eta burutarako erein/landatu. Ongarri berdea erein.
Luar pila zaindu. Berotu eta lehortzen bada ureztatu.
Ongarriketa sasoia da. Luarra edo simaurra eman sail libreetan, belardian, zainzuridian, marrubidian…
Laboreak ereiteko garaia da. Baita arbi tartean ere.
Marrubidia landatzeko sasoia da. Lehengoa osatzeko edota hiruzpalau urte baditu berria egiteko.
Soro eta sail garbietan ongarri berdea erein.
Hortentsia loreak lehortuta jaso nahi izanez gero ilbehera hau baliatu: moztu eta paper batean bildu argiak jo ez ditzan eta buruz behera zintzilikatuta lehortu.
Udaberrian loratuko diren erraboilak (idi-bihotza edo tulipa, lilipa edo nartzisoa, hiazintoa, azpelarra…) landatu.
Haziak bildu eta jaso.
Harrak azaltzen badira tratatu: Bacillus thuringiensis, Neem olioa edo aterakina eta xaboi potasikoa nahastuta. Erabili porruan, azatan…
Garrazkiak, ahuakateondoak eta abar 2-3 urte badituzte orain babestu, hotza errazago eraman dezaten. Toki hotzetan, urtero egin. Enborra bildu, estalki-txapela bat jarri eta inguruan simaur berri-berria jarri.
Toki hotzetan, loreontzietako loreak babesera eraman edo bertan babesa antolatu.
Fruituak biltzerakoan usteldutakoa ez utzi arbolan edo bere azpian. Bildu eta ahal bada erre.
Gordetzeko sagar, udare, kiwi eta abar aukeratu eta toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Fruitu bilketa amaitutakoan ongarriketa egin, ongarri helduarekin.
Inaurkinak bildu: garo, orbel…
Geroko landaketetarako zuloak prestatzen hasi.
Barazki hazkurritsuak lur aberatsetik datoz. Baratzeko lurra behar bezala ez ongarritzeak uzta murrizten du eta barazkien kalitatea urritzen.
Eman luar edo simaur egokia lurrari behar den unean: ondua eta 0-3 kg/m2.
Landare bakan batzuek berria ere onartzen dute.
Luhartza lurpean bizi den kilker antzeko handi eta gorrizta da. Haginak ditu galeriak egiteko eta landareen sustraiak mozten ditu. Lur fresko eta harroak maite ditu.
Luhartza harrapatzeko, udazkenean lurrean zuloak egin, aitzurkada pare baten tamainakoak, behor-simaur berriz bete eta estali (ontzi baten tapa, teilak...).
Hotz den artean, tarteka miatu eta bertan topatuko ditugu simaurraren epelean luhartzak eta bere kumeak.
Azaroa da simaurketa lan nagusiak egiteko sasoi onena. Hurrengo urtean jango dituzun patatak hartu kontutan. Hona proposamena:
Orain azaroan simaurra zabaldu lurgainean; erruz jarri, 15 zentimetro inguru. Behorrarena oso ona da.
Simaurra olana edo belaki batez estali.
Otsaila-martxoan goizeko patata nahi baduzu eta apirilean jasotzekoa nahi baduzu, estalkia kendu eta patatak sartu lurra landu gabe.
Ez duzu jorratzen lan handirik izango, ez eta patata landareak lurreztatzen ere, eta onena: gorrinak jotzen gehiago kostako zaio. Patata ateratzea ere errazago egingo zaizu. Lan gutxiago!
Erlazionatutako landarea: Patata
Olo, gari, zekale, garagar...
Baita ere baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Hurritza ugaria da Euskal Herri hezean. Erreka inguruetan topatuko duzu ugarien, urzalea da-eta. Garai batean, nekazaritzaren artea ikasi aurretik euskaldunok makina bat hurra janak izango garela iruditzen zait.
Hurritzak badu, baina, beste altxor izugarri bat: egurra. Hurritza zuhaixka da eta ez du tamaina handiko zurik emango, baina bere adar ugarietako egurra gauza askotarako erabili izan da: hesiak eta keretak egiteko, etxe barruko hormak altxatzeko, saskiak eta otarrak josteko, barriketako uztaiak lotzeko, makilak egiteko, su-egurretarako, ikatza egiteko...
Ilgoran bota izan da beti hurritza, zenbait tokitan urrikoan, baina gehienetan azarokoan. Gutxi batzuetan baita abenduan ere. Ilgorak hurritzaren egurrak berezkoa duen malgutasuna areagotzen du. Biguntasunean etorkor, ia nahi den forma emateraino eraman daiteke saskigintzan eta upelgintzan bezala.
Makiletan da hurritza ezagunena. Gehienetan hurritzaren ipurdiko muskil luze eta zuzenak izaten dira, esku makiletarako bezala akuilutarako. Makilgileak azala zuria duen hurritza nahi du, zailduagoa nonbait...
Etxe barrurako landare gehienak bi erako ontzietan landatu ohi dira: plastikozkotan eta lurrezkotan. Landareak bietan ongi hazi ohi dira eta landarezale bakoitzak bata edo bestea hobesten du. Bien arteko alderik nabarmenena ureztaketa egiteko maiztasuna da. Plastikozko loreontzi batetik lurrezko batera (edo alderantziz) landarea birlandatzeak, ureztatze-ohiturak aldatzea du berekin.
Lurrezko ontziaren abantailak:
- Lurrak poroak ditu. Zainek errazago hartzen dute arnasa. Maizago ureztatu behar da, baina lurra nekezago lokaztuko da.
- Astunagoa da, iraultzen zailagoa eta eusten errazagoa.
Plastikozko ontziaren abantailak:
- Arina da eta erraz mugitu daiteke.
- Gutxiagotan ureztatu behar da.
- Garbitzen erraza da.
Lurrezko eta plastikozko ontziez gain, badira zurezkoak, zeramikazkoak, beirazkoak eta abar. Norberak hautatu behar du, baina oinarrizkoa, drenaje ona izatea da, hau da, ontziaren azpialdeko zuloak behar bezain garbi izatea.
Laboreak: olo, gari, zekale, garagar... Baita baba handia, baba beltz txikia, ilarra, baratxuria, ardi-mihia, udaberriko aza, errefaua, perrexila, udaberriko porrua, tipulina eta tipula gorria eta zuria.
Babespean azalorea, errukula, ziazerba, borraja eta neguko uraza eta eskarola.
Eskarola, borraja, ziazerba, udaberriko aza, tipulatxa, tipulina, porrua eta arabarba.
Libre dauden sailetan ongarri berdea erein, laborea eta lekaduna nahasian onena: pagotxa, zalkea, oloa... Batez ere hurrengo urtean janari asko eskatzen duten landareak jarriko ditugun taulenetan.
Ongarri berdea erein beharrean, ongarri ondua eman: simaurra, luarra, zizare-lurra...
Marrubi saila txukundu eta landare gazteekin berritzeko sasoia da.
Orburuak, karduak eta abar lurrez edo lastoz edo belar onduz edo... babestu.
Kuia, babarruna eta artoa haizeberritzen den toki fresko, ilun eta lehorrera jaso.
Uztaren amaiera. Jasotzekoak edo gordetzekoak aukeratu: hur, intxaur, gorde-sagar, mizpira, kiwi... Toki fresko, ilun, lehor eta egurastuan jarri.
Elorri beltzaren basaranak edota gurbitzak ere onenak orain izango dira.
Hazitarako jaso nahi ditugun aleak bereizi. Mamitsuak diren fruituak usteltzen utzi eta gero hazia bereizi. Haziak erreka-hondarretan geruzatuta jarri, eta kanpoan eduki. Fruitu lehorrak erori ordurako geruzatuta jarri.
Arbolak eta zuhaixkak landatu: zitrikoak eta pikondoak, edo ontzian datorren edozein: hurritz, ahabia, mahatsondo, mugurdiondo, andere-mahatsondo... Geroagokoentzako zuloak egin.
Zitrikoak, ahuakateondoa, pikondoa edo hotzak kalte egin diezaiokeen edozein fruitu landare babestu.
Ilgoran, makiletarako hurritza moztu.
Su-egurretarako pagoa ere ilgoran bota.
Hostailak ihartzerainoko eguraldia izan bada, su-egurretarako edo materialetarako beste zuhaitzak bota daitezke.
Hostoa galtzen ez duten zuhaitzak landatu daitezke. Hostajea galtzen dutenak ere hemendik atzera nahi denean, soildu ondoren beti ere.
Gero landatuko ditugunentzako zuloak egin.
Orbeletarako sasoia da.
Hotz handia den tokietan lurpeko erraboilak atera, lehortu eta jaso: daliak, gladioloak...
Lorontzietako landare ahulak babestu. Baita hotzarekin sentiberak diren zuhaitzak eta zuhaixkak ere.
Negu-udaberrian loratuko diren erraboilak landatu: idi-bihotza, mugeta, hiazintoa, lilipa, irisa, fresia, azpelarra...
Zuhaitz, zuhaixka eta hesien landaketa. Hostaiari eusten diotenak, batez ere: gorostia, basaerramua, ezpela, koniferoak, huntza, banbua, kamelia... Baita arrosondoa ere.
Soropilari azken moztualdia eman, goi samarretik. Soropila areatu: belar artean pilatutako kondarrak harrotu eta lurrazala ebaki. Ondoren luar edo simaur ondu pixka bat banatu. Lan honek belarrari errotzen lagunduko dio.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545