Valle de Odietako makroetxaldeko behiak.

2021eko otsailean gertatu zen epaituko den kutsadura larria. Akusazioek diotenez, ustez Valle de Odieta makroetxaldearen aktibitatearen ondorioz, lur sail ugari kutsatu ziren. Akusazioan zehaztu denez, kutsadura seguruenik gertatu zen lur sailak digestatoarekin ureztatzeagatik. Digestatoa da abereen minden biometanizazioaren ondorioz ateratzen den hondakina. Digestato hori zabaltzeko ihinztadurazko ureztatze-sistema erabili bide zuten, zehazki Pivot izeneko sistema.

Akusatuak honakoak dira: Alberto Guerendiáin Azpíroz, Pedro José Guerendiáin Azpíroz, María Cilveti Oyarzun, Pedro María Cilveti Oyarzun eta Iñaki Guerendiain Azpiroz. Sustrai Eraikuntza eta Greenpeace ingurumen elkarteek osatzen dute herri akusazioa, eta bostentzat hiru urteko kartzela zigorra eskatzen dute. Fiskaltzak aldiz, horietako biren aurkako salaketa egin du, eta lau hilabete eta erdiko kartzela zigorra, zortzi hilabeteko isuna (20 euro eguneko) eta abeltzaintzarekin lotutako ogibiderako desgaikuntza berezia eskatu ditu.

Hastapenean, 2021ean, Tafallako 1. Instrukzio Epaitegiak eraman zuen auzia, baina ondoren Iruñeko 2. Zigor Epaitegira pasatu zen. Epaiketan deklaratuko dutenen artean daude akusatuak, Nafarroako Gobernuko Ingurumen Zaintzako agenteak, CHE Ebroko Konfederazio Hidrografikoko Guarderioko agenteak, Foruzaingoko eta Guardia Zibileko agenteak, eta isuriek kaltetutako etxalde bateko jabea. Han izango dira, halaber, gertaerak aztertu eta txostenak idatzi zituzten perituak ere.

Nitratoen kutsadurak handitzen jarraitzen du

Makroetxaldeak azken urteetan zabaldutako datuen arabera, gaur egun 8.000 bat behi ditu, gehien-gehienak esnetara bideratuak, hori baita bere ekoizpen nagusia. Horrez gain, biometanizazio planta bat ere badu, bai bereak bai besteenak diren hondakinak tratatzeko. Antza, planta horretatik atera ziren inguruak ureztatzeko erabilitako digestatoa.

Kutsadura, beraz, minda-isurketa handiak eragin zuen akusazioen arabera, eta inguruko sakanetan ur-jauziak ere sortu zituen. Ur kutsatu hori kolore beltzekoa da eta haren arrastoak agerikoak ziren sakanetako paretetan edota bestelako lur sailetan.

Horrela, dirudienez, kutsadura Aragoi eta Arga ibaien behealdeko hainbat eremutara iritsi zen; eremu horiek Nafarroako Gobernuaren Kontserbazio Bereziko Eremuen babes izendapena dute. Horietan galzorian dauden espezieak bizi dira, hala nola bisoi europarra, apoarmatu europarra eta zenbait saguzar espezie. Errege Bardeako Biosferaren Erreserbatik hurbil dauden eremuei ere eragin zien kutsadurak.

Abereen mindek nitrogeno asko dute eta nitratoen kutsadura sortzen dute. Oro har, nekazaritza eremuetan gero eta arazo handiagoa dago kutsadura mota honekin, gaur egungo nekazaritza eredu industrialek gero eta nitrato gehiago sortzen dituztelako. Nafarroan, esate baterako, oraintsu arte Nafarroak lau eremu zituen izendatuta nitratoak kutsatutako zona moduan, eta egoera berrikusi ondoren, joan den uztailean hamabira handitu zituen eremu horiek.