Garbiñe Larrea Arrumarrate baserrian. Bertan atera dira liburuko argazkietako batzuk.

Zergatik atera duzu liburu hau? Gizarteko zer beharri erantzuteko?

Urte luzez, kontsultako lanean, azaleko gaitz asko zituen jendea ikusi dut. Eta azaleko gaitz horiek askotan ez ziren berezkoak edo naturalak, kosmetiko industrialek eragindakoak baizik. Niretzat deigarria zen ikustea, haur txikientzat egiten diren hainbat produktu zirela denetan okerrenak! Eta horien pilaketa zela urtebeterako dermatitisa eragiten zuena. Den-denak erabiltzeari utzi astebetean eta askotan arazoari buelta ematen zitzaion.

Bestalde, sektore inportante batek ditu azaleko gaitz kronikoak, eta gaitz horiek zaintzeko komeriak eta zailtasunak. Inola ere ez gara gaitzak sendatzeko planteamenduan erori, tartean sartzen direlako hainbat elementu garrantzitsu, esaterako bizi-estiloa, elikadura... baina azaleko lehortasuna, azkura, erresumina, hantura... horiek tratatzen hasi gaitezke produktuak eginez.

Eta garbitasunaz eta zainketaz gain, badago beste gai bat asko kezkatzen nauena, kutsadurarena. Momentu honetan ez daukagu halako kontzientziarik, egunero egiten dugun ekintza xume horrekin. Eta gutxi erabiltzen dituen pertsona batek ere hortzetako orea, xanpua, gorputzerako gela, arraskako xaboia... baditu lau-bost elementu ezingo dituenak erabiltzeari utzi eta horien denen osagaien batuketa egiten badugu, ikusten dugu zer kutsadura sartzen den gure gorputzean, gure azalaren muga dermikoa gaindituz barrurantz doana eta arazoak eragiten ari zaiguna. Eta estolderian barrena doan ur horrekin ari gara Lurra zikintzen eta Lur hori ari da bueltan berriro gu kutsatzen. Ziklo hori apurtu beharra zegoela iruditzen zitzaidan.

Liburuan aipatzen duzu kosmetika industriala izango dela “etorkizuneko amiantoa”.

Hala deitu nion 2017an ARGIAko Onintza Irureta kazetariarekin egindako elkarrizketa batean. Orduan albiste izan zen eguzkitako zenbait krema debekatu egin zituztela munduko hainbat herrialdetan, korala suntsitzen ari zelako. Eta nire hausnarketa izan zen, begira, korala suntsitzen du eta gu azalean ematen ari gara eta iruditzen zaigu horrek ez duela halako inpaktu txarrik.

Amiantoa osasun publikoko arazo bat da eta kosmetiko industrialekin horrelako zerbait datorkigu, eta hau ez da nik asko maite dudan erakundea baina Osasunaren Mundu Erakundeak esana du ze arazo izango den. Aurten, Endokrinologiako Nazioarteko Elkarteak ere esana du zertaraino gure azalaren muga dermikoa gainditzen duten eta barneratzen diren osagai sintetiko hauek ari diren gure sistema hormonala hackeatzen, eta bereziki emakumeon kasuan, gure estrogenoa imitatzen, hau da, kanpo-estrogeno bezala barruan ze lan txar ari diren egiten. Hau hileko sindromearekin lotzen da gaur egun, eta epe ertain-luzera ikusten da minbiziekin eta antzutasunarekin lotua dagoela.

Kritika egitearekin batera, liburu honen bidez baliabideak eman nahi izan ditut.

Ekologistak Martxanek ere baditu ikerketak eginak. Amiantoaren adibidea erabili nahi dut esateko kosmetika eredu konbentzionalak gaur egun saltzen dizkigunak kutsatzaile edo disruptore endokrinoak direla eta ez garela jabetzen. Hamar urte dira ikerketa batek esan zigula emakumeon kasuan bataz beste egunean 185 osagai toxiko barneratzen ditugula kosmetikoen bidez eta gizonezkoen kasuan 85. Eta horrek barruan egiten duen koktail efektuaz ez gara jakitun, hori ikertu gabe dagoelako. Gainera, hamar urte ondoren badakigu ikerketa hori desfasatuta dagoela, egun gehiago direla.

Kosmetika edertasun nahiarekin lotzen da. Nola ulertzen duzu zuk edertasuna, eta nola eraman duzue zuk, Ibai Arrieta argazkilariak eta Maitane Gartziandia diseinatzaileak, edertasuna ulertzeko modu hori liburura?

Hasieratik oso argi geneukan ez genuela liburuan pertsonen edertasun eredu bat adierazi nahi, hau da, ez genuela modelo bat erabiliko eta ez genuela kanon estetikoaren arabera gaur egungo edertasuna adieraziko zuen pertsonarik ipiniko: iruditzen zitzaigulako badagoela aniztasun bat zaila dena behar den bezala jasotzen, eta iruditzen zitzaigulako egun dagoen kosmetika ereduan, bai kosmetika industrialean baina baita naturalean ere, pertsonen edertasuna erabiltzen dela produktua zertaraino ona den justifikatzeko.

Gure ustez edertasuna balio bat da, baina beste elementu batzuetan dago: hau da, prozesuan bertan dago, kosmetiko hauek egiteak duen elementu ederra, eta guk objektu ederrak egin genitzakeela landareetatik abiatuta... eta ez hainbeste kosmetiko hauek gorputzean eragiten duten emaitza finala, iruditzen zaigulako saldu nahi diguten edertasunaren kanon hau iragankorra dela, zaila dela horri eustea eta horren atzean badagoela halako diktadura moduko bat, aniztasuna ez errespetatze bat, zahartzaroarekiko halako fobia bat, zimurrak ezabatu beharra... Horretaz guztiaz asko hitz egin genuen Maitane Gartziandia, Ibai Arrieta eta hiruok, horrek baldintzatzen zituelako aterako genituen argazkiak. Eta aldi berean, liburu ederra da, edergintzaren sektorea izanda, ederretik asko duelako.

Etxean egitearen garrantzia azpimarratzen duzu. Ezin gara fidatu farmazietan edo belardendetan erositako produktu “natural”-ez?

Ni gaur egunean fidatu, fidatzen naiz edozein kosmetikoren lehen bost osagaiak zein diren jakin ondoren. Badakigu etiketaren nomenklaturan, INCI delakoan, lehenengo bost osagaietan dagoela produktuaren %90.

Non erosten den, hori niretzat ez da inongo kriterioa. Marka bakar bati ere ez diot konfiantza erabatekorik ematen, ikusten dudalako formulazioetan ze iruzur dagoen. Niri ez dit balio greenwashing horrek, hau da, produktu bat berdetzea eta produktu ekofriendly bat egitea eta hogeitapiku osagaietatik elementu naturalak hiru edo lau izatea. Eta justu hiru edo lau horiek iragartzen dituzte baina gainontzeko guztiaz ez digute hitz egiten.

Hainbatek esan dit haiek ez dutela etxean kosmetikorik egingo, baina erosterakoan zer gauza kontuan izan pistak ematen dizkiela liburu honek...

Jendeak ez badu kontzientziarik eta ez badu benetan hemen arazo bat ikusten, liburuaren lana izango da hori ohartaraztea eta ikusaraztea. Bestalde, liburuak irakurleari hainbat irizpide ematen dizkio, kosmetikoak erosterakoan kontuan izateko.

Hainbat jarrera eta irizpide hartu behar ditugu, praktika batzuk geureganatu behar ditugu, modu seguruan erosi ahal izateko. Nahiko nuke liburu honek horretan ere ekarpen bat egitea.

Etxean kosmetikoak egiteko diru eta denbora asko beharko ditugu?

Ez, ez du zertan. Liburuan dagoen formula bat da “Gorputzerako krema erraza” eta sei osagairekin egina dago. Sei osagairekin urte osorako edozeinentzat egin dezakegu krema bat. Zenbat denbora behar izan genuen hori egiten? Ordu erdi edo. Egin den inbertsioa, bai denboratan, bai materialetan, ez da ezer gero duen erabilera kontuan hartuta. Eta azala garbitzeko eta zaintzeko oso produktu gutxi behar ditugu, ez hamaika. Horretara jo behar dugu.

Osagai garestiak nahi baditugu horiek olio esentzialak dira, baina baita ere aktibo kosmetikoak, beti oso urruneko landare bat, haren estraktu bat... hau da, bitartekariari ari gara asko ordaintzen, ez produktuak berak asko balio duelako. Marketingak azpimarratzen du produktu horrek ze osagai miragarri dituen, eta produktu horrengan ipini nahi dugu itxaropena. Eta gu desiatzen gaude horrelako produktu miragarrietan sinisteko. Hau da, batek zimurrak kenduko dituela, besteak zelulitisa... ebidentea da ez duela lortzen, bestela, etxean produktu andana daukagu eta arazoak hor segitzen du, ezta? Pixka bat autokritika egin beharko genuke.

Begira, asuna bezalako landare gutxi daude azalerako onak direnak. Edo plantaina-belarra, edo ilena... bost sendabelarrekin egin dezakegu kosmetika on bat, guretzat.

Badira 285 euro ordaintzen diren aurpegiko kremak, duela gutxi eduki dut eskuetan bat. Eta bere osagaiei begiratuta, ezerk ez du justifikatzen horrek 285 euro balio izatea. Zein da arrazoia? Ba merkatuko posizionamendua, goi mailako kosmetika bat izatea, eta saltzen duena luxuaren kontzeptua da. Baina edukiari begiratzen badiogu, krema hori egitea ziurrenik ez da 25 euro kosta.

Hondakinak gutxitzeko ere balio du etxean kosmetikoak egiteak?

Hausnarketa egin genuen ilerako xanputan pertsona batek bere bizialdian zenbat plastikozko pote xahutzen dituen, eta mendi bat da. Elementu bakarraz ari naiz, xanpuaz. Oso garbi neukan xanpu solidoa egiten erakutsi behar zuela liburuak, bilgarririk gabeko zerbait egin behar genuela, edo paperean biltzen dena.

Liburuan erabili ditugun pote, krema-ontzi eta gainerakoak kristalezkoak dira. Hau arazo bat da, komunean ezin delako kristalezko elementu bat sartu... baina beroa dagoen elementu bat plastikozko ontzian sartzen badugu, jada produktu hori mikroplastikoz kutsatzen ari gara. Eta plastiko hori jada gure arteriatan ari dira ikusten, eta hori da antzutasunarekin lotutako elementu bat. Orduan, kosmetika eredu bat hautatzen denean gorputzaren osasunari begiratuta, ontzia, halako txikeria dirudiena, izan behar du produktua ondo mantenduko duena baina baita ere produktua kutsatuko ez duena.

Liburuan erabili dugun materiala dena da berrerabiltzekoa, adibidez, tetra-brik-etan egin ditugu hainbat xaboi, tentazioa dagoelako moldeetan eta abar sekulako diru-xahuketa egiteko. Berrerabiltzearen ideian oinarritzen da liburua, eta organikoarenean. Argazki saioak egin genituenean, konturatu ginen lau egun haietan guk gehien sortu genuen hondakina organikoa izan zela. Sortzen den hondakina organikoa baldin bada, ondo gabiltza.