Asteroko buletina
Azak eta porruak eraman ditu neguak.

Zedro usain artean

Zedrozalea naiz, ezagutzen nauenak badaki. Cedrus generokoak dira niretzat zedroak, lau hauek: Atlaseko zedroa (Cedrus atlantica), Libanokoa (Cedrus libani), Ziprekoa (Cedrus brevifolia) eta Himalaiakoa (Cedrus deodara). Zedroek ikaragarrizko sona dute, bere erretxinak eta esentziak gutxietsi gabe, batez ere historian zehar aspalditik eta maiz erabili izan den bere zuragatik. Ezagunak dira, baita parke eta lorategietan ere, bere eite eta jas ederragatik.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2022ko azaroaren 10a
Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro negarti hau.

Zedrorik, bertako zedrorik ez da Ameriketan, eta “zedro” esaten diete beste genero askotako zuhaitzei. Benetako zedroen zuraren eta horren erretxinaren usainaren antzekoak dituzten makina bat zuhaitz koniferori “zedro” deitzen zaio; besteak beste: zedro zuri atlantiarra (Chamaecyparis thyoides), Bermudako zedroa (Juniperus bermudiana), Txileko zedroa (Austrocedrus chilensis), hego ipurua edo zedro pikorduna edo zorrotza (Juniperus oxycedrus), tuia erraldoia edo mendebaldeko zedro gorria (Thuja plicata), Alaskako zedro horia (Callitropsis nootkatensis), Clanwilliango zedroa (Widdringtonia wallichii), Lawson altzifrea edo Port Ordordeko zedroa (Chamaecyparis lawsoniana), nekosta arrunta edo Pertsiako zedroa (Cupressus sempervirens), Zeelanda Berriko zedroa (Libocedrus bidwillii), Virginiako ipurua edo ekialdeko zedro gorria (Juniperus virginiana), mendebaldeko tuia edo zedro zuria (Thuja occidentalis), intsentsu zedroak (Calocedrus spp.), japoniar zedroa (Cryptomeria japonica), kanariar zedroa (Juniperus cedrus), mendiko zedroa (Juniperus ashei) eta Portugalgo nekosta edo Mexikoko zedro zuria (Cupressus lusitanica).

Zedroen ordezko horiek denek badute antzekotasunen bat: zur baliotsua, erretxina, usain ederra… Baina ez dira zedroak. Ingeles hizkuntza erabiltzen dutenen joera da horiei denei “zedro” esatea. Gurean ere bada antzeko joera bat: jende askok konifero denei pinu esaten die. Goi mendietatik urrunduz gero, geurea ez da koniferoen kultura; inguruan baziren ere, jo eta kendu egin izan dira, etekin hobea kentzen zitzaien hostozabalak landuz. Pinu beltza ekarri genuen arte: “insignis pinua” ere esaten diogu baita bere etekinen proportzioan “pinu azkarra” ere, Pinus radiata.

Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro hau arrunta zelakoan. Gero, 1890ean egun bizi den tokira eraman zuten, La Vallee aux Loups arboretora, eta negartia zela konturatu ziren.

Zedroetan natura bera ari da aldaera berriak sortuz eta sortuz; zedroek ere bere kasta ugaritu eta hedatzea nahi dute, naturalak dira. Izan ere naturala horixe da, etengabeko hibridatzea eta bizidun berriak mundura ekartzea. Oraintxe bertan landare klase berriak sortzen ari dira; etengabekoa da. Horrela sortu zen, adibidez, duela 150 urte ezagutzen den lehen zedro urdin negartia (Cedrus atlantica “Glauca Pendula”). Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro arrunta zelakoan. Gero, 1890ean egun bizi den tokira eraman zuten, Hauts de Seineko La Vallee aux Loups arboretora, eta zedro arrunta beharrean negartia zela jabetu ziren. Mutazio arraro bat dago forma berri horren oinarrian. Mutazioa naturala da eta erradiazioren batek-edo sortua. Geroztik, bere aldaxkak txertatuz, mundu guztira zabaldu da. Bera ederretan ederra da: 3 metroko gerria du, 8 metro garai da eta ia 700 metro koadro estaltzen ditu. Bere adar zabalei eusten dioten forkatxak Francis Ballu artistarenak dira. Merezi du bisitatxo bat egitea, hona koordenatuak: 48°46'24.000"N, 2°16'3.000"E

Lurra elikatu, guk jan
2024-04-22 | Jakoba Errekondo
Lurrari begira jartzea zaila da. Kosta egiten da. Landareekin lan egiten duenak maiz haiek bakarrik ikusten ditu. Etekina, uzta, ekoizpena, mozkina, errebenioa, emana, azken zurienean... (+)
Odolezko laranjak
2024-04-14 | Jakoba Errekondo
Istorio ugarik lanbrotzen du bere jaiotza. Bere koloreak erakartzen du gehien. Azalarenak zenbaitetan, baina batez ere mamiarena da deigarria. Odolezko laranja da (Citrus x sinensis).... (+)
Ginkgoaren irrimurrika eta barre ttikia
2024-03-25 | Jakoba Errekondo
Burua dardaratu eta ikaratu zigun ginkgoak (Ginkgo biloba). Lizar-makila denboran ginkgoa aspaldi galdutako zuhaitz espezietzat jotzen zen. Bere hostoen fosilak ezagutzen ziren, beste arrastorik ez. (+)
Usainak eta kiratsak
2024-03-18 | Jakoba Errekondo
Zuhaitzen lore sasoien usainak ederrak dira, batzuk. Igaro berri dira mimosarena (Acacia dealbata) eta goizeko magnoliena: magnolia izarra (Magnolia stellata) eta magnolia tulipa (Magnolia soulangeana).... (+)
Arrantzale baldarraren arteak
2024-03-11 | Jakoba Errekondo
Kanabera sasoia joan da. Baratzean edo soroan barazkien euskarri pardatarako edo makiletarako kanaberak eta banbuak mozteko sasoia urtarrila-otsaila da. Itxiturak edo hesitegiak egiteko edo keretatarako... (+)
Asteroko buletina

EMAN HARTURAKO:

Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545

OlatuKoop

Ekonomia sozial eraldatzailearen sareko kide da ARGIA (Bizi Baratzea). Informazio burujabetza helburu, egunerokoan gauzak egiteko beste modu batean sinesten dugu.

BIZI BARATZEAko edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitaratzeko libre zara, beti ere, gure egiletza direla aitortzen baduzu eta baldintza beretan egiten baduzu.

gora