Berezko joera, arraia urera eta satorra lurpera

Zedro usain artean

Zedrozalea naiz, ezagutzen nauenak badaki. Cedrus generokoak dira niretzat zedroak, lau hauek: Atlaseko zedroa (Cedrus atlantica), Libanokoa (Cedrus libani), Ziprekoa (Cedrus brevifolia) eta Himalaiakoa (Cedrus deodara). Zedroek ikaragarrizko sona dute, bere erretxinak eta esentziak gutxietsi gabe, batez ere historian zehar aspalditik eta maiz erabili izan den bere zuragatik. Ezagunak dira, baita parke eta lorategietan ere, bere eite eta jas ederragatik.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2022ko azaroaren 10a
Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro negarti hau.
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Zedrorik, bertako zedrorik ez da Ameriketan, eta “zedro” esaten diete beste genero askotako zuhaitzei. Benetako zedroen zuraren eta horren erretxinaren usainaren antzekoak dituzten makina bat zuhaitz koniferori “zedro” deitzen zaio; besteak beste: zedro zuri atlantiarra (Chamaecyparis thyoides), Bermudako zedroa (Juniperus bermudiana), Txileko zedroa (Austrocedrus chilensis), hego ipurua edo zedro pikorduna edo zorrotza (Juniperus oxycedrus), tuia erraldoia edo mendebaldeko zedro gorria (Thuja plicata), Alaskako zedro horia (Callitropsis nootkatensis), Clanwilliango zedroa (Widdringtonia wallichii), Lawson altzifrea edo Port Ordordeko zedroa (Chamaecyparis lawsoniana), nekosta arrunta edo Pertsiako zedroa (Cupressus sempervirens), Zeelanda Berriko zedroa (Libocedrus bidwillii), Virginiako ipurua edo ekialdeko zedro gorria (Juniperus virginiana), mendebaldeko tuia edo zedro zuria (Thuja occidentalis), intsentsu zedroak (Calocedrus spp.), japoniar zedroa (Cryptomeria japonica), kanariar zedroa (Juniperus cedrus), mendiko zedroa (Juniperus ashei) eta Portugalgo nekosta edo Mexikoko zedro zuria (Cupressus lusitanica).

Zedroen ordezko horiek denek badute antzekotasunen bat: zur baliotsua, erretxina, usain ederra… Baina ez dira zedroak. Ingeles hizkuntza erabiltzen dutenen joera da horiei denei “zedro” esatea. Gurean ere bada antzeko joera bat: jende askok konifero denei pinu esaten die. Goi mendietatik urrunduz gero, geurea ez da koniferoen kultura; inguruan baziren ere, jo eta kendu egin izan dira, etekin hobea kentzen zitzaien hostozabalak landuz. Pinu beltza ekarri genuen arte: “insignis pinua” ere esaten diogu baita bere etekinen proportzioan “pinu azkarra” ere, Pinus radiata.

Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro hau arrunta zelakoan. Gero, 1890ean egun bizi den tokira eraman zuten, La Vallee aux Loups arboretora, eta negartia zela konturatu ziren.

Zedroetan natura bera ari da aldaera berriak sortuz eta sortuz; zedroek ere bere kasta ugaritu eta hedatzea nahi dute, naturalak dira. Izan ere naturala horixe da, etengabeko hibridatzea eta bizidun berriak mundura ekartzea. Oraintxe bertan landare klase berriak sortzen ari dira; etengabekoa da. Horrela sortu zen, adibidez, duela 150 urte ezagutzen den lehen zedro urdin negartia (Cedrus atlantica “Glauca Pendula”). Louis Paillet mintegizain frantsesak 1873an landatu zuen zedro arrunta zelakoan. Gero, 1890ean egun bizi den tokira eraman zuten, Hauts de Seineko La Vallee aux Loups arboretora, eta zedro arrunta beharrean negartia zela jabetu ziren. Mutazio arraro bat dago forma berri horren oinarrian. Mutazioa naturala da eta erradiazioren batek-edo sortua. Geroztik, bere aldaxkak txertatuz, mundu guztira zabaldu da. Bera ederretan ederra da: 3 metroko gerria du, 8 metro garai da eta ia 700 metro koadro estaltzen ditu. Bere adar zabalei eusten dioten forkatxak Francis Ballu artistarenak dira. Merezi du bisitatxo bat egitea, hona koordenatuak: 48°46'24.000"N, 2°16'3.000"E

Hazi batetik mundu guztiak
2025-05-05 | Jakoba Errekondo
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta... (+)
Egurra diamantea baino arraroagoa da
2025-04-28 | Jakoba Errekondo
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino. (+)
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa
2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi... (+)
Ustezko nekazaritza eta lur lantzea
2025-04-07 | Jakoba Errekondo
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta... (+)
Ohea berotzearen teknika
2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau... (+)
gora