Euria egiteko hobe da bi haizeren borroka; ez santu guztiekin erreguka

Txikoria eta osterzuria saltsa mikatzetan

Edari ederra da txikori ura, eta osasungarria. Txikoria edan bezala jan daiteke. Jakia ere oso ona omen da, osagarritsua. Txikoriatar gehiago ere bada. Zaharrak dira aipamenak: Aristophanes, Horazio, Plinio eta abarrenak, eta itxuraz Egipto zaharrean ere lantzen zituzten, entsalada gordinetarako belar mikatz gisa; gutxi gorabehera K.a. 1500. urteko Antzinako Egiptoko idatzi mediku zaharrenetarikoa den Ebers papiroan aipatzen da. Cichorium generoan, batez ere bost erabiltzen ditugu hemen sukaldean.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2022ko irailaren 20a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Kafearen ordezko edo aparteko edari gisa hartzen dugu txikoria (Cichorium intybus var. sativum), bere sustraiak ezpaldu, erre eta ehota. Txikoriaren beraren barietateak dira “endibia zuria” esaten dioguna (Cichorium intybus var. sativum) eta “endibia gorria” (Cichorium intybus subsp. foliosum). “Bruselako txikoria” ere esaten zaio; agi danean, han jabetu ziren erre gabeko sustraiek ilunpetan hostoaren gainean hostoz osatutako kimu berri zuri-zuriak ematen zituztela, eta bere zurian mikaztasuna ahulduta, jateko oso gozoak direla. Entsaladan jaten da, gordinik, gehienetan. Txikoria entsaladatarako edo egosteko barazki berde gisa ere ekoizten da, eta Nafarroan neguko barazki preziatua da. Hura ere Cichorium intybus espeziekoa da.

Txikoriaren generokoak dira baita ere osterzuriak, eskarolak. Hor bi multzo ditugu: osterzuri kizkurrak (Cichorium endivia var. crispum) eta osterzuri lisoak (Cichorium endivia var. latifolia). Osterzuriak garai batean neguko entsaladak atontzeko erabiltzen ziren, urazak (Lactuca sativa) baino hobe eramaten baititu hotzak. Gaur egun urazetatik eta osterzurietatik, bi multzoetatik dugu eskuera urte osoan.

Ez dakit nondik datorren “osterzuri” izena. Agian ahalik eta zuriena jateko ohituragatik? Ahosabaian albait eta dasta mikatz finena sortzeko zuritzen den barazkietako bat da osterzuria, karduarekin (Cynara cardunculus), urazarekin, apioarekin (Apium graveolens var. dulce), porruarekin (Allium porrum), eta abarrekin batera. Horretarako argia kentzen zaio eta berdea dena zuritu egiten da.

Mikaztasuna ona da. Kultura askotan lotzen da barazkien mikaztasun hori eta osasuna. Digestiorako lagungarria izatea eta, txikori eta osterzuri jende horrek dituen mineralen eraginez diuretikoa izatea dira, bere mesedeak. Lehengusua dute txikoria-belarra (Taraxacum officinale), zenbaitek “pixa-belarra” esaten diona. Pixa eginarazlea, diuretikoa, alegia. Frantsesek “pis en lit” esaten diote, pixa ohean…

Sua lotzen duen lorea
2025-05-26 | Jakoba Errekondo
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil... (+)
Pagotxa eta beste pagotxak
2025-05-19 | Jakoba Errekondo
A ze pagotxa!, esan ohi dugu. Pagotxa edo mauka edo txokoa edo mantxunga edo… onturre edo probetxu ona ateratzen zaion zerbaiti edo horren aukerari esaten... (+)
Baso bat da dolarea, baita sagardoa ere
2025-05-12 | Jakoba Errekondo
Aurten bai urtea da. Sagar urtea izango da aurtengo hau (Malus domestica). Eta baialdia behar bezala agurtu eta baliatzeko, besteak beste, dolareak gertatu beharko ditugu.  (+)
Hazi batetik mundu guztiak
2025-05-05 | Jakoba Errekondo
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta... (+)
Egurra diamantea baino arraroagoa da
2025-04-28 | Jakoba Errekondo
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino. (+)
gora