Martxoan laino noraino, apirilean elurra haraino.

Odolezko laranjak

Istorio ugarik lanbrotzen du bere jaiotza. Bere koloreak erakartzen du gehien. Azalarenak zenbaitetan, baina batez ere mamiarena da deigarria. Odolezko laranja da (Citrus x sinensis). Denetatik entzun izan da bere sorkuraz: laranjaren (Citrus x sinensis) eta mingranaren (Punica granatum) arteko hibrido bat dela, arabisagarraren (Citrus x paradisi) eta mandarinaren (Citrus reticulata) artekoa dela eta abar. Azala laranja eta mamia ere laranja dituen laranja tradizionala ezagututa, jendeari arraroa egin zitzaion azala laranja baina mamia gorri-gorri bizi iluna, odoltsua zuena. Gerora azala ere gorria dutenak azaldu ziren, dena gorria. Odolezko laranja.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2024ko apirilaren 14a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Bitxikeria guztiek bezala lurralde berriak, merkatu berriak irabazi eta konkistatu ahala, berari buruzko istorio gero eta bitxi eta xelebreagoak entzun izan dira. Garrazkiei buruz aritzen garenean jendeak Mediterraneo aldera begiratzen du. Urte askotan esan izan da odolezko laranjak Siziliatik edo Maltatik datozela. Uharte horietako garrazkiak sonatuak izan dira milaka urtetan; eta haiei komeni laranja “berria”-ren jaioterri bezala azaltzea.

Historiak, baina, Mediterraneotik ekialdera begiratzera behartzen gaitu. Mende honen hasieran laranja gorriak Txinan IV. mendean egon zirela frogatu da. Eta begira zer dioen zortzigarren mendeko txinatar poema batek:

"Kiang-Nango Kiangsun

Laranja gorri txikiak daude

Neguak ez dituenak hiltzen

Airea benetan gozoa baita

Kiang-Nanen".

Zitrikoen alorreko adituek uste dute odolezko laranjak mutazio naturala direla. Iraganean, laranja gozo batek maila genetikoan aldaketa bat jasan zuen eta atalen mamian, zukuan eta azalean kolore gorriko laranja bat sortu zen. Ezaugarri berri hori nahiko interesgarria izango zen norbaitentzat, eta gustatu, eta barietatea hedatzen jarraitu zuten.

Laranja horiek ez dira jatekoak, gozo punttua badute, baina jateko ohikoa baino dezente garratzagoak dira. Laranja ura edo zukua egiteko erabiltzen dira; horretarako bai, horretarako sona handia dute. Gozoegiak diren laranja ur zozo-panderoei bixi punttu ederra eransten diete, eta kolorea ere erakargarriagoa egiten.

Garrazkiak boladan daude, gero eta gehiago sumatzen dira gure lurretan eta plateretan: laranja, limoia, lima eta mandarina ez ezik arabisagarra, bergamota, Budaren eskua, kumkuata, garrazki kabiarrak, panpelmusa, laranja hiruhostoa, lima-tangerina, yuzua, zidroa…

Benetako bolada berria odolezko laranja hauek dakarte; presta gaitezen ezpainak gorritu eta ahosabaia gaxitzeko. 

Arboletarako eroa daukat
2025-09-15 | Jakoba Errekondo
Bada Garde. Urrutira gabe hor dago, urrutieneko mugaren guardan. Umetan ezagutu nuen Garde, ez dut gogoan zenbat urte nituen, baina landatuta geratu zitzaidan han ikusi... (+)
Orria egitera
2025-09-08 | Jakoba Errekondo
Orriuldu gabe daude oraindik zuhaitzak eta arbolak. Hostoak ihartu gabe daude, bai. Eta hostoa jasotzeko sasoi aproposa da. Hostoa, batez ere geroago jasotzen da; zuhaitzaren... (+)
Pagatza, bizitza, sutza
2025-09-01 | Jakoba Errekondo
Ez naiz aparretsia, orraztearen aparretsia, ezta gutxiagorik ere. Baina ikasturte berriari ekiteko, zer den ez den, lakarra zuzen-zuzen ederki asko eginda nator zuregana. (+)
Harroputzetik artaputzera
2025-07-28 | Jakoba Errekondo
Gabezia, pobrezia eta erromestasuna orokortu ziren. Euskal Herri atlantikoa harropuzkeriaren ur gaineko bitsetan bizi zen. Itsasoz haraindiko merkataritzak, arrantzak eta estraperloak gure iparralde osoko jendartea... (+)
Sagastien joeraren hipotesia
2025-07-27 | Jakoba Errekondo
Etorri dira herriko jaiak. Gureak sanferminen atarikoak dira, uztailaren abiatzea. Eta aurten berrikuntza bat izan dute. Artisten herria da gurea, eta apain-apain janzten dute jaietarako,... (+)
gora