Asteroko buletina
Negua eguzkitsu, ondoko uda euritsu.

Gaztainondoa bueltan da Nafarroan

Urte luzeetan oinarrizko elikagaia izan zen gurean gaztaina, eta gaztainondoaren zura oso erabilia eraikuntzan, altzarietan eta bestelakoetan. 1960ko hamarkadatik aurrera, ordea, gaztainondoen galera nabarmena hasi zen Euskal Herriko eta Nafarroako basoetan: “Tinta eta minbizia eritasun larriek, gizartearen industrializazioak eta mendietan pinua sartzeak gaztainondoen galera ekarri zuten”, azaldu du Mikel Diaz Oses Nafarroako Gobernuko Mendi saileko teknikariak. Urteak daramatza Osesek, kide gehiagorekin batera, Nafarroan gaztainondoak berreskuratzeko eta bultzatzeko lanean.

Garazi Zabaleta
Garazi Zabaleta

2016tik ARGIAn astero esperientzia baten berri ematen du.


2023ko irailaren 18a

Zuraren ekoizpenean hemen baino askoz aurreratuago daude Galizian, Asturiasen eta inguruko beste zenbait tokitan: “Eritasunei irtenbidea eman nahian, Galiziako CIF Lourizan ikerketa zentroak bertako gaztainaren eta gaztaina japoniarraren arteko hibrido bilduma bat sortu zuen 1980ko hamarkadan, eta bilduma osoa jasotzen zuen entsegu partzela bat landatu zuten Baztanen 1984an”, dio teknikariak. Horietatik, tintari erresistente diren sei klon-hibrido aukeratu eta Nafarroako zazpi partzelatan jarri dira azken hiru urteotan: Arantzan, Baztanen, Beran, Iturenen, Leitzan, Lesakan eta Luzaiden.

Baina, zergatik hibridazioa? Bada, bertako gaztainak ez direlako eritasunekiko erresistenteak eta japoniarrak bai, baina, aldi berean, japoniarrak ez duelako zurerako balio, eta bertakoek bai. “Landaketa esperimentalak izan dira, hibrido horiekin hemen zura ekoizten ahal den testatzeko, eta emaitza onak jasotzekotan, aurrera begira, partikularrei nahiz udalei zein klon mota landatu ditzaketen gomendatzeko erabiliko dira datuok”. Pinuaren gaitzak sortutako galera dela-eta, gaztainondoari eta beste espezie batzuei beste aukera bat ematen saiatzen ari dira, nolabait.

Bertako barietateak berreskuratzen

Nafarroan ez bezala, Galizian eta Bierzon, esaterako, fruituaren ekoizpenak ere ez du etenik izan, eta horregatik, bertako barietateen identifikazioa eta kontserbazioa garatuago dituzte. Klonei bertako barietateak txertatzen dizkiete, fruituak ekoizteko. Nafarroan, orain gutxi arte, bertako barietateak ez zeuden ia ikertuak, eta Basozaingoa herriz herri elkarrizketak egiten aritu da bide horretan. “Gaztainondoak mendietan lokalizatu eta analisi genetikoak egin dira. Behin-behineko emaitzen arabera, Nafarroako hamasei bat barietate jaso ditugu”, adierazi du Osesek. Gaztainondoen berreskurapen proiektuaren bigarren hanka dute hori: “Hemendik aurrerako lana horiek deskribatzea, erregistratzea eta merkaturatzeko balio ote duten aztertzea izanen da”.

Zenbait herrik interes berezia agertu dute bertako barietateen berreskuratzean, eta Udalen eta INTIAren bidez ikastaro arrakastatsuak antolatzen ari dira azken hiru urteotan, Asturiastik, Bierzotik eta Galiziatik, esperientzia duten eskualdeetatik, datozen teknikarien laguntzarekin.

“Zerealen arbasoa da espelta txikia, baina gure inguruan oso gutxi ezagutzen da”
2023-11-27 | Garazi Zabaleta
Neolitotik datorren zereala izan arren, apenas ezagutzen da gure inguruan gaur egun espelta txikia (Triticum monococcum). “Nekazaritza sortu zenean, ereiten hasi ziren lehen zereala izan... (+)
Agroerresistentzia okupatutako lurraldeetatik
2023-11-20 | Garazi Zabaleta
Elikadura burujabetzaren aldeko mugimendua autodeterminazioaren aldeko borrokarekin zuzenean lotua egon da eta dago Palestinan. 1948an Israel kolonizazio prozesuarekin hasi zenetik, milaka izan dira haien lurretatik... (+)
Gaztaina biziarazteko ekimen kolektiboa Iparraldean
2023-11-13 | Garazi Zabaleta
Gaztaina berreskuratzeko eta eraldatzeko proiektua esku artean du Gilles Texier urepeldarrak duela zenbait urtetik. Aldi bat kanpoan eman eta gero, duela hamar urte bueltatu zen... (+)
Zergatik ez erabili sendabelarrak animaliekin?
2023-11-06 | Garazi Zabaleta
Irailaren bukaeran sendabelarren inguruko formakuntza berezia egin zuten Azpeitiko Azoka plazan. Azken urteotan sendabelarren inguruko interesa, ezagutza eta horien erabilera handitzen ari badira ere, abeltzaintzan... (+)
“Afizioa ofizio bihurtu zaigu sagardotegiarekin”
2023-10-30 | Garazi Zabaleta
Baztango sagar mota baten izena da eztibeltza, eztigorri eta eztixuriarekin hirukotea osatzen duena. Iaztik, baina, bertako kooperatiba baten izena ere bada Eztibeltza. Kirikoketa besta, Baztango... (+)
Asteroko buletina

EMAN HARTURAKO:

Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545

OlatuKoop

Ekonomia sozial eraldatzailearen sareko kide da ARGIA (Bizi Baratzea). Informazio burujabetza helburu, egunerokoan gauzak egiteko beste modu batean sinesten dugu.

BIZI BARATZEAko edukiak kopiatu, moldatu, zabaldu eta argitaratzeko libre zara, beti ere, gure egiletza direla aitortzen baduzu eta baldintza beretan egiten baduzu.

gora