Urte sasoi ederra dator kantarientzat. Neguko solstizioaren inguruko senide arteko otordu mordotan, asko izan ohi dira kantuak jotzera ematen direnak. Predikatzaileen sasoia ere bada, nabarmena erlijio aprobetxategien solstizio besteratuan, bereratuan. Eztarri-zuri edo eztarri-beltz, berdin dio, eztarriari eragin behar handirik gabe izango da sermoi eta kantu batean eta bestean, kioa aurrera, kioa atzera, zintzur bustitze oparoen ondoren, jeneralean.
Bizi Baratzea liburuaren egilea
Kanta-belarra (Raphanus raphanistrum). Argazkia: Mauricio mercadante / CC BY-NC-SA 2.0 Deed
Kantariak ikasi du eta badaki. Kantuan azaldu, nabarmendu eta gailendu nahi badu, eztarria eta ahots-hariak zaindu beste aukerarik ez du. Eta ikasi du, ikasi duenez: edari ez hotz ez beroegi, lepoa estalita, gutxi hitz egin –alferrik ez behintzat– eta abar. Aspaldiko eskola da, ez mikro ez bozgorailurik ez zenetik datorren jakintza. Errege, obispo inkisidore, opera kantari eta sagardotegiko bertsolari.
Eztarria urratu eta ahotsa galdutakoan negozioa pikutara mihi dantzariei. Orduan alferrik dira zaintza ahaztuak. Erremedioa behar eta horra kanta-belarra (Raphanus raphanistrum). Kantari-belarra izena ere jaso zuen Pio Font i Quer botanikari handiak bere 1961eko Plantas Medicinales, El Dioscorides renovado liburutzarrean, beste izen hauekin batera: mugarrafauna, erresaunazieta lutxarbiaze. Euskaraz soilik da, ordea, kantari-belarra edo kanta-belarra. Inguruko hizkuntzetan beste landare bat da kantuarekin lotzen dena. Euskaraz kantatzen dutenei bakarrik laguntzen ote die ba?
Font i Quer berak landarearen sendagaitasunari buruz honela dio: “Batez ere, laringearen hanturaren eta katarroen aurka erabiltzen da, batez ere erlatsari edo marrantari aurre egiteko, baita eztularen, biriketako katarroen eta abarren aurka ere, eskorbutoaz gain”. Baina ez da kanta-belarra, mendaskia baizik (Sisymbrium officinale) eta horri bai katalanez, frantsesez, gazteleraz, portugesez eta galegoz “kantarien belarra” esaten diote, baita “predikatzaileen belarra” ere.
Non edo han bada hankasartzea, eta kantujirak eta kantubueltak sendatzeko argitzea komeni. Hiztegigileen hankasartzea dela iruditzen zait. Bi landareei tokiren batean “jaramago” esaten zaie gazteleraz eta hiztegigileren batek oker jasoko zuen eta hiztegigile kopiatzaileek errepikatu eta berrirotu eta klonatu eta doblatu eta antzeratu eta errepikatu eta nik uste hortik datorrela eztarri urradura, eztarrirainoko hankasartzea.
Gainontzeko hizkuntzetan aritzen diren eztarriak sendatzen dituen landareak ez du gure hizkuntzaren zintzurrak oneratzeko gaitasunik. Eta gu kanta eta kanta, eta gure egoskorrean kanta-belarra hartzen; Font i Quer berak argi asko esan zigunari ezikusiarena eginez: guk “kanta-belarra” esaten diogun hori, batez ere, heste-aringarria edo libragarria da.
Hiztegigile, predikatzaile eta kantari den batek ea hanka eztarritik ateratzen digun.
EMAN HARTURAKO:
Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545
cc by-sa
Sareko kide
Ekoedizioaren Institutuko bazkide
