Babak esan omen zuen: txikia banintzen, handia banintzen, apirilean lorea nintzen

Zuraidetik Txinara

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2014ko urriaren 29a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Jean Baptiste Duhalde Xilhar Zuraiden jaio zen, 1854ko ekainean, eta handik hirurogeita hamalaugarren ekainean hil zen, Ezpeletan. Pilotaria zen. Eta ez nolanahikoa. Ekainean hil, eta abuztuan, Ezpeletako plazan, haren irudia brontzez azaltzen duen eskultura landatu zuten, Pablo Tillacek egina. Nazioartean ere ezaguna zen, Buenos Aires aldean galdetu! Haren joko finak makina bat hamaiketakotako berriketaldiak osatu zituen. Joko garbian eta errebotean aritzen zen. Joko garbi motxean agian ez, baina errebotean haren pilotak ezagutuko zituen, bai, plazetako platanoak (Platanus x hispanica).

Jean Baptiste Duhalde Azkainen jaio zen, 1674ko otsailaren lehenean, eta Paris handian hil, 1743ko abuztuaren hemezortzian. Jesuita zen. Lau liburukiz osatutako liburu sonatu bat idatzi zuen 1735ean, Description de la Chine et de la Tartarie chinoise. Sekula izan gabea zen Txinan, baina lagundiaren aldizkari baten arduraduna izanik, hango jesulagunek bidaltzen zuten informazioa bere eskuetatik igarotzen zen. Ikaragarrizko hautsak harrotu zituen liburuak, eta Txinarekiko grina puztu zuen. Voltairek, 1751n idatzi zuen Luis XIV.a erregearen mendeko idazleen katalogoan, honela loriatu zuen: “Paristik bertatik, txinatarrak ezagutu ere egin gabe, bere lagunen idazkietatik abiatuta munduan eman den Txinaren deskribapen zabalena eta onena idatzi du”. Hainbesterainoko fama hartu zuen, ze paristarrek han jaioa dela baitiote. Jean Elizalde Zerbitzari euskaltzainak, 1928-1957 artean idatzitako Azkaine gure sorterria zorionekoan, Jean Baptiste Uhaldeko semea zela dakar, baina, inondik ere, Txinan sekula izan ez zelako jokoaren berririk gabe, honela idatzi zuen: “Uhaldeko seme zen Duhalde handia, Xinan arimaketan karrat ibilia. Aipamena utzi du mende orotako...”. Jean Baptiste hau hil eta mende betera, artean, bere sona ur gaineko bitsetan zebilen. 1836an Augustin Pyrame de Candolle botanikari handiak Txinan topatutako landare ezezagun bati Duhaldea chinensis izena jarri zion, haren oroigarri. Harrezkero, Asia aldeko landare genero oso batek Duhaldea izen euskalduna du.

Loratu ala hil. Loratu eta hil
2025-03-10 | Jakoba Errekondo
Noizbait. Noiz izan ote zen? Noizbait landareren batek lorea egitea erabaki zuen. Bai, bai, landareek ere erabakiak hartzen dituzte, eta guk maiz ez bezala, erabakiak... (+)
Zakilixuten potroximela
2025-03-03 | Jakoba Errekondo
Nori ez zaio gustatzen ahuakatea? Ia denok atsegin dugu fruitu berri hori, di-da amaren batean etxekotu zitzaigun. Zenbat urte da ba dendaero ikusten hasi garela?... (+)
Abarkak astintzen zituen
2025-02-24 | Jakoba Errekondo
Ibon galdezka etorri zait Bizibaratzea.eus webguneko kontsultategira. Uda aurre horretan artoa (Zea mays) eta baba gorria (Phaseolus vulgaris) erein nahi ditu. “Arto” hitza grekotik dator... (+)
Intsektuen negupasa
2025-02-17 | Jakoba Errekondo
Hotza gogor ari du. Ez denean, baina aurtengo neguan lurralde batzuk ederki jotzen ari du. Eta intsektuek nola irauten dute, udaberriarekin indarrean berragertzeko? Kaleko galdera... (+)
Migranondoa, beste bat etxerako
2025-02-10 | Jakoba Errekondo
Mingrana urrutitik ekarritako fruitua da. Punisagarra da mingrana edo alesagarra edo alegorria edo milagrana edo xokorra edo granada: Punica granatum. Punica izena latinetik dator, eta... (+)
gora