Asteroko buletina
Maiatz lore, lore eta lore.

Akazia, inurria eta sabanako musika

Science aldizkariak ekarri du urtarrilean. Ikerlari talde batek honelako izenarekin argitaratu du bere lanaren emaitza: Inurri eta landareen mutualismoaren hausturak lehoien eta haien harrapakin nagusien arteko elkarrekintzak eratzen ditu.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2024ko otsailaren 19a
Inurri batek, erreakzio kate luze bat dela medio, Afrikako sabana bezalako ekosistema konplexu bat desitxuratu eta berritxuratu du. Argazkian \"arantza txistukaria\" esaten dioten akazia, sabanan gutxitu dena. Argazkia: Chr Kooyman / CC-Atribution-Share Alike 3.0

Kenia erdialdeko Laikipia eskualdean egin dute ikerketa. “Arantza txistularia” esaten dioten akaziaren (Vachellia drepanolobium edo Acacia drepanolobium) eta bertako inurri batzuen arteko mutualismoa ikertu dute. Akazia jende gehienak bezala, arantza handiak ditu, hostoak eta kimu berri xamurrak jango lizkiokeen edozein belarjaleren ezpainak urratu eta hortzak uxatzeko. Lan hori inurriak osatzen du. Jirafek eta batez ere elefanteek jaten dute arantza txistularia, eta inurria zuhaitzean bizi bada, hostoa jatera datorrenari ezpainetan eta muturrean erasotzen dio. Trukean arantza txistulariak inurriak aterpetzeko “domezio” deituriko zaku itxurako egitura bereziak sortzen ditu arantzen oinetan. Horietan sartu-aterarako bi txulo ditu eta haizea dabilenean txistu berezia egiten dute, hortik landarearen izena: arantza txistularia. Horra mutualismoa, elkarren onura sortu eta landu dute.

Baina Maurizio uhartetik ekarritako beste inurri handiago bat arantza txistulariaren inurri lagunari eraso, jan eta lekua kentzen eta ordezkatzen ari da. Inurri horrek baina ez du zuhaitz txistulariaren lagun izan nahi eta hura bere babesle gudarosterik gabe geratzen ari da. Ondorioz, elefanteek jan egiten dute, eta makalduta baita eraitsi ere. Arantza txistulari gutxiago dago orain hango paisaian; baso sarri edo tapitu samarra zena baso irekia da orain eta ikusgaitasuna aldatu egin da. Bertako lehoiek zebra dute berezko harrapakin nagusia. Basoa argitzearekin, ordea, zebrek errazago ikusten dituzte lehoi ehiztariak eta ihesari ematen diote eta ezin dituzte harrapatu. Lehoiek bere ehiza estrategia aldatu behar izan dute. Orain bufaloak harrapatzen dituzte. Zailagoa da lehoientzako bufaloa lurrera botatzea, baina abantaila handi bat dute, bufaloak ez du iheserako grinarik, ez behintzat zebrek dutena adinakorik.

Inurri inbaditzaile batek, beste inurri bat bazkatzen du, arantza txistularia babesik gabe uzten, elefanteen bazka handitzen da, zebrek ederki zaintzen dituzte lehoiak, eta lehoia, zebra arin xamurren okelaren dasta fina ahaztu, eta bufalo mantzo makalak jatera jarri behar izan da. Inurri batek, erreakzio kate luze bat dela medio, Afrikako sabana bezalako ekosistema konplexu bat desitxuratu eta berritxuratu du. Tartean inurri-arantza txistularia eman-hartua suntsituta eta sabana hori musika txistukari dotorerik gabe utzita.

Txokolate menpekotasuna negozio
2024-12-16 | Jakoba Errekondo
Txokolatea kakaotik sortzen da. Kakaoak Theobroma cacao du izena; Theobroma hitzak “jainkoen janaria” esan nahi du. Aspaldikoa da txokolatearen gurtza; jainkoena zena azkar asko egin... (+)
Ilarretan dilista nafarra
2024-12-09 | Jakoba Errekondo
Zeruka, zeru bete on dakar zerukak. Zeruka, magitxa, magintxeta, mihauria, magina, baina, ilar-axala, mantxa, teka edo, ezagunena, leka. Lekak barruan dakarren leka-gauza, leka-bihia, lekalea edo... (+)
Gintonikaren ezkontza
2024-12-02 | Jakoba Errekondo
Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta... (+)
Birigarroak zirinetan heriotza
2024-11-25 | Jakoba Errekondo
Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko... (+)
Sagarren istorioak
2024-11-18 | Jakoba Errekondo
192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina... (+)
Asteroko buletina

EMAN HARTURAKO:

Zirkuitu ibilbidea 2, Industrialdea 15
20160 Lasarte-Oria. Gipuzkoa. Euskal Herria
bizibaratzea@bizibaratzea.eus
+34 943371545

Bidelagun

Fede Pacha&Co
gora