Bizi-baratzea

Landarepedia

Baratzea/Ortua

Txikoria

Cichorium intybus

[Jakoba Errekondo]

Txikoriak, eskarolen eta endibien genero berekoak dira, eta izenekin nahasketa izugarria dago. Historian zehar mota desberdin ugari bereizi izan dira eta bakoitzak lantzeko era bat du. Cichorium intybus espezietik datoz bai endibia eta baita txikoria ere. Endibiak, lurretik atera eta ilunpetan jarritako sustrai lodituetetik sortzen dira.
Txikoria, hemen ikusiko duguna, bere hostaia jateko lantzen da. Landare mikatza da, eskarola baino dezente mikatzagoa, eta horretxegatik lantzen da. Gaur egungo aldaerak, ordea, gozo punttua dute, mikaztasun ttantta borobiltzen duena.

Oinarrizko premiak

Eguzkia edo erdi itzala gustatzen zaio. Lur harroa nahi du. Lekadunen baten ondoren etorriko da ondoen. Bestela, ondo ongarritu dugun beste zerbaiten ondoren.
Kontuz simaur berri edota gehiegiarekin, hostaia ikaragarria eman dezake, baina ahula eta usteldurak ekarriko dituzten gaitzen pagotxa izango da, zalantzarik gabe.

Noiz zer lan

Martxotik aurrera hazia erein daiteke. Lehenak, babestutako hazitegi batean. Behin apirila etorrita, baita kanpoan ere. Azkenekoak, neguan jango direnak, udara amaieran erein. Hamar bat zentimetroko landaretxoak aldatu, 35 edo 40 cm-ko tartearekin. Sakon ureztatu eta landare txikia denean, sasoi lehorra bada, ura eman eta eman.

Uzta

Hemen hostoa jateko baino gehiago egosteko erabili izan da. Bietarako gai aproposa da: kanpoko aldeko hosto berdeak egosteko eta barruko zuriak gordinik jateko.

Gaitzak eta izurriteak

Bare eta barraskiloen erasoa da okerrena, txikiak jarritakoan zaindu: errautsa edo karea jarri inguruan edo arrautza azal txikituak tartean. Egun gutxi batzuetan babestea nahikoa da. Hostaia berritzen hasi ordurako aurrera egingo du.
Gaitzetan, zurina edota lepoko usteldura azaldu daitezke. Hezetasun handiegiarekin kontuz.

Nor norekin

Babarruna, azenarioa, porrua, luzokerra, , kuia, errefaua, borraja, luzokerra, ziazerba, tomatea eta ilarra aldamenean baditu gustura izango da.
Apioa eta perrexila ez ditu gustuko.

Trikimailuak

Hosto berdeen mikaztasuna arintzeko, zuritzea komeni da. Honetarako argia kendu behar zaio. Bi aukera daude: kanpoko hosto guztiak bildu eta motots bat bezala eginez gainean lotu edo estali. Astebete edo hamar bat egun eduki eta zuri-zuri azalduko dira erdiko hostoak. Eguraldi bustiarekin kontuz egin behar da hau, usteldu bai daiteke...

Uda partean, lehorte handia jasaten badu, tontortzeko joera piztuko zaio. Ureztatu!

Orri-mami zuriak entsaladan eta hosto berdeak purean.

atzera

Erlazionatutako jakingaiak

Tu Bishvat zuhaitzen eguna

2024-01-15 | Garbiñe Larrea Iturralde

Ez doa negu goxoa aurtengoa. Handik eta hemendik galdezka ari zarete: gripeak egurra emandakoan zein sendabelar den suspergarria, ospelentzat zein zen ukendua, xarabea gehiegi hartzitutakoan... (+)

Ongi-etorri udaberriari

2023-03-27 | Garbiñe Larrea Iturralde

Aitañi-lilia, kardabera, txikori-orikatxa, mandobiloa edo beste izenen batekin deituko diozu akaso sendabelar honi. Bere lorea udaberri iragarle dela esango didazu. Goizean goizetik loreak irekita ikusiz... (+)

Txikoria eta osterzuria saltsa mikatzetan

2022-09-20 | Jakoba Errekondo

Edari ederra da txikori ura, eta osasungarria. Txikoria edan bezala jan daiteke. Jakia ere oso ona omen da, osagarritsua. Txikoriatar gehiago ere bada. Zaharrak dira... (+)

Kaputxina jan eta edan

2022-06-08 | Jakoba Errekondo

Etxeko behi bat oso gaixo izan dugu duela hilatebe pasatxo. Ezin buelta eman eta larretik ukuilura sartu genuen, hor hobeto zaintzeko itxaropenarekin. Segituan konturatu ginen... (+)

Fruitu aroa, hazi aroa

2020-10-15 | Jakoba Errekondo

Fruituak biltzeko sasoia da. Fruituak gozatzeko sasoia da. Horretarakoxe sortzen ditu fruituak landareak: guk, animaliok, goza ditzagun. Fruituak jan eta gogoko bihurtu. Gozamen hori betikotzeko,... (+)

Sorgin-belar sagardoa

2020-05-07 | Jakoba Errekondo

Txikoria-belarra (Taraxacum officinale) loratu da. Gehienak martxo aldera loratu ziren, eta bakan batzuk gerora ere loratzen ari dira. Eta han-hemen ia urte osoan topatuko duzu... (+)

Udaberriaren horitza

2020-03-15 | Jakoba Errekondo

Koloreen sasoia da. Landareak, loaldiari bizkar eman, eta urte berrirako soineko berria janztera doaz. Nonahi lehertzen da haritza (Quercus robur) puntta berrien hostozko gona fosforitoz.... (+)

Kristoren esnea

2014-09-21 | Jakoba Errekondo

Latexa ez da izerdia. Landareek, gehienetan zuhaitzek, jariatzen dituzte bata zein bestea. Ez omen dira, ordea, gauza bera, ezta gutxiagorik ere. Izerdiak bi dira: gordina... (+)