Akerrak baratzan, auzokoak dantzan.

Handiena arazo artean

Europan jatorria duen liztor espezierik handiena omen zen, duela gutxi arte… Orain badu eta horretan nork lehiatu. Eta horretan bakarrik izango balitz, gaitzerdi. Goazen lehenbizi bere bizimodua hobetoxeago ezagutzera!

Iñaki Mezquita Aranburu
Iñaki Mezquita Aranburu

Aranzadi Zientzia Elkarteko Natur Zientzietako kidea.


2025eko ekainaren 02a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.
Liztortzar europarra (Vespa crabro)

TALDEA: Ornogabea / Intsektua / Hymenoptera.
NEURRIA: Erregina 35 mm-tara irits daiteke. Langileak 25 mm-tara..
NON BIZI DA? Europako zuhaiztietako leku itzaltsuetan.
ZER JATEN DU? Ornogabeak, intsektuak batez ere.
BABES MAILA: Ez dago babestua.

Liztortzar europarraren bizi-zikloak lau fase ditu: arrautza, larba, pupa eta intsektu heldua. Erreginak apirila aldera jartzen ditu arrautzak. Multzo txikietan bizi da. Zuhaitz zaharren zulo eta zirrikituetan kokatzen du bere bizilekua. Sarrera berak ekoiztutako ore moduko batez estaltzen du, sarbiderako zulo bat utzita. Ore hori bere listuarekin materia organikoa eta ez organikoa nahastuta ekoizten du. Lana, harrigarria… liztor langileek (emeek) betetzen dute! Ez da liztorren artean horrelakorik egiten duen espezie bakarra; hor da, adibidez, liztor papergilea, gelaxkaz betetako bere eraikinekin. Pentsa daitekeen bezala, liztor erregina da liztortzarren artean handiena, langileak eta liztormandoak txikiagoak baitira. Liztor askok bezalaxe gerri estua du, eta bere abdomenaren kolorazio nagusia horia da amaieraraino. Hori oso garrantzitsua da, irakurle, liztor asiarrarekin (Vespa velutina izeneko espeziearekin) ez nahasteko. Buruan ere kolorazio ezberdina dute, baina errazagoa da sabelari erreparatzea, noski. Liztor asiarraren abdomena ilunagoa somatzen da, ez baita erabat horia, amaiera, gainera, iluna da oso europarrarekin alderatuta.

Liztortzar europarra ehiztari aparta da eta bera baino tamaina handiagoko intsektuak harrapa ditzake (tximeletak, sitsak, kakalardoak, Mantisak, burruntziak…). Ehiztari trebea, bai, baina ez du liztor asiarrak erleekiko duen jarrera hain erasokorra, ezta gutxiagorik ere. Armiarmei bere harrapakinak lapurtzen ere ikusi izan da. Tamalez, bi liztor espezieen arteko antza –begirada zorrotz batez erraz suntsitzen den antza bada ere– bertako liztor eder honen zorigaitzarekin batera dator, ez baitira lagun bakanak, naturari “mesedea” egin nahian, zapalduz edo kolpez akabatzen dituztenak.

Ale ar eta emeen artean badira ezberdintasunak, nahiz eta begi-bistakoak ez izan. Emeek eztena dute, arrek ez bezala. Ezten hori arrautzak jartzeko duten organoaren (obipositorearen) aldaera bat da. Bestalde, emeek buruan dituzten antenak luzeagoak dira eta giltzarte bat gehiago dute: hamahiru. Abdomenaren egitura ere ez da berdina, arrek segmentu bat gehiago baitute emeek baino, zazpi. Gainera, intsektu espezie askotan bezalaxe, emeak arrak baino handiagoak dira.

Beraien arteko komunikazioa feromonen bitartez betetzen dute, eta badituzte “dantza” bereziak mezuak besteei adierazteko. Ea guk liztor asiarrarekin ez nahasteko dantzatxoren bat asmatzen duten!

Semaforoa gorri, etsaien engainagarri
Gaur aurkezten dugun intsektuaren izen zientifikoak, besteak beste, bi gauza azaltzen dizkigu: alde batetik, gorria dela (ez erabat) eta ez duela hegorik. Okerrak ez dira... (+)
Engainuaren eredu
Leihatila honetan behin baino gehiagotan azaldu ditugu Ama Naturaren engainuak bere izakiak babestearren. Batzuetan, erle edo liztor itxura zuten euliak ekarri ditugu, beste batzuetan inongo... (+)
Itxura ahuleko ehiztari ahaltsua
Gaur egun Lur planetan bizi diren intsekturik handienek 30 cm inguruko tamaina izan dezakete, gizaki baten seiren bat, gutxi gorabehera. Horien artean daude tximeleta eta... (+)
Gonbidatu gabeko turista
2016an ikusi omen zuten lehen aldiz Herrialde Katalanetan. Bi urte geroago, 2018an alegia, Xanti Pagola eta Imanol Zabalegui entomologoek Gipuzkoan azaldu zela jakitera eman zuten.... (+)
Une baten eternitatea
Atal honetan behin baino gehiagotan aipatu izan dugu izaki txikien munduan (gurean bezalaxe) itxurak okerrera eramaten gaituela, sarritan. Eta gaur dakarkigun laguna horren adibide garbia... (+)
gora