Martxel Aizpurua erlezainak ondo jaso du haien memoria: erle maisuak ez ziren baserri batekoak soilik, herrialde osokoak ziren. Herritarrek haiengana jotzen zuten, erlauntza bat irekitzeko ausardia falta zitzaielako edo erleekin jarduteko trebetasun berezirik ez zutelako. Baserritarren artean beldurra ere bazegoen: erleek ziztadak ematen zituzten, eta ezin da ahaztu botikak ez zeudela gaur bezain eskura. Horregatik, erle maisua etxera gonbidatzea segurtasun eta jakinduria ekartzea zen.

Erle maisuek beren tresnak izaten zituzten, gaurko erlezainontzat ezagunak: ke-eragailua (hauspoa), dezopilatzeko labana, mozorroa, txingarra, aizkoratxoa edo mailua, eta noizbehinka marko-liztarrak askatzeko gailua. Baina, batez ere, beren begirada zorrotza zen giltza. Erlauntzak aztertu, eztia noiz ateratzeko moduan zegoen neurtu, eta erle-familien indarra zaintzen zuten. Ez zen beti berdin; batzuek eztia baserriari uzten zioten, beste batzuek parte bat kobratzen zuten, edo zatiren bat haientzat gordetzen. Horrela osatzen zuten euren bizimodua, artisau ibiltari baten moduan.

Gipuzkoan, XX. mendearen lehen erdira arte iraun zuen figura horrek. Herriz herri errepikatzen ziren izenak: Aizarnan, Oñatin, Seguran edo Leintz bailaran erle maisuen berri izan da. Haien lana funtsezkoa izan zen erleen zaintza bizirik mantentzeko, eta baserritarrek etxeko eztia izateko. Baina pixkanaka, erlauntza modernoak hedatzen hasi ziren, eta erlezain profesionalei lekua egiten hasi zitzaien. Etxean ikasitako ofizio hura, belaunaldiz belaunaldi transmititu zena, desagertzen joan zen.

Gaur egun, erle maisuak gure oroimen kolektiboan baino ez dira geratzen. Baina badute irakaspen argi bat: erleekiko errespetua. Ez ziren teknikari edo zientzialariak, baina bazekiten erleek bizi propioa dutela eta horiekin aritzeko pazientzia behar dela. Ezti poto batean hori baino askoz gehiago dago: herri baten bizimodua, naturarekiko harreman zuzen bat, eta jakinduria xume baina sakon bat.

Eta hemen dator nire gogoeta: gaur egungo erlezain profesionalak, neurketa, tranpatze eta makineria berriekin, neurri batean ez al dira erle maisuen oinordeko? Haiek bezala, erleekin bizi gara, haien zikloak ezagutzen ditugu eta gure lanbidea horren inguruan antolatzen dugu. Gaur egun emakume erlezainen presentzia handia da, nire erreferenteak erle maistra handiak dira.

Eta aldi berean, lehengo baserritarrak, noizbehinkako erlezaintzan aritzen zirenak, ez al dira gaurko erlezain zaletuen aurrekari? Bi mundu horien arteko parekotasunak erakusten du erleek gure gizartean izan duten garrantzia ez dela aldatu: aldatu dena, gure lan egiteko modua da.

Beharbada, erle maisuak desagertu dira. Baina haien irakaspena gure artean mantentzen bada, agian ez dira guztiz galduko.