Bizi-baratzea

Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea

2014ko ekainaren 18a

Artearen (Quercus ilex) ezkurrak.

Ezkurra ala ezkurra da lehena? Horra paradoxa. Albaitariak eta arrautzazaleak beste upel bateko sagardotan ibiltzen dira: “Oiloa ala arrautza da lehena?”. Geurea landareak, eta ezkurrari heldu behar. Zein da, bada, lehena, ezkurra ala ezkurra?

Ezkurra Quercus generoko zuhaitzen fruitua da. Hemen ezagunenak: abaritza (Quercus coccifera), artea (Q. ilex), ametza (Q. pyrenaica), ametz ilaunduna (Q. pubescens), erkametza (Q. faginea), artelatza edo arkamurka (Q. suber), haritz kandugabea (Q. petraea), haritz kanduduna (Q. robur), norteko haritza edo haritz amerikarra (Q. rubra) eta berauen arteko hibrido ugariak, Quercus jende horretako espezieak, genero gutxitan bezala, elkarren artean nahastu eta hibrido berriak sortu zaleak baitira. Makina bat buruhauste eragiten diete botanikariei. Zenbait tokitan pagatxari, pagaziari, pagahurrari, pagoaren (Fagus sylvatica) fruituari, ere “ezkurra” deitzen zaio, “pago ezkurra”.

Ezkurra zuhaitza ere bada. Zuhaitza esateko era ugariren artean berezienetako bat: ezkurra. Azkuek adiera hori jasotzen duen esaera pare bat bildu zuen: “Zozpolak dirudi bere egurra eta egurrak ezkurra” (“ezpala egurretik eta egurra zuhaitzetik”) eta “Ezkur berereango zia” (“zuhaitzetik ziria”; “zuretik ezpala” esaeraren tankeran).

“Ezkur berereango zia” esaeran “zia” hitza “ziria” bezala interpretatzen dute (R.M. Azkuek berak, René Lafonek..). Bizkaieraz agian hala da; baina, ez ote da ekialdeko “zia”? Koldo Mitxelenak antzinako “zini”-tik eratorritakotzat jotzen du: zia=ezkurra. Artearen ezkurra: artazi. Eta horrela, “ezkur berereango ezkurra” edo “ezkurretik ezkurra”, hau da: “Zuhaitzetik ezkurra”. Polita litzateke...

Ezkurra diruaren sinonimoa ere bada. Aberastasuna ezagutzeko abereak zenbatu behar badira, abere horiek elikatu eta gizenduko dituen ezkurra bera, txanpon egokia...

Azken albisteak>>

Gintonikaren ezkontza

2024-12-02 | Jakoba Errekondo

Bart arratsean izan da. Etxekoak gintonikari zurrupaka. Ni aspaldi dibortziatu nintzen gintonikarekin. Ginak oso gogoko ditut, hortz-haginak ur, baina tonikak ezin edan ditut, gozoegi eta... (+)

Birigarroak zirinetan heriotza

2024-11-25 | Jakoba Errekondo

Datozen 100-150 egunak erdi lo negukatzen igaroko dituzte landare askok. Beren jakiak sortzeko nahitaezkoak dituzten hostoak askatu eta aurreko 200-250 egunetan metatutako erreserbei esker biziko... (+)

Sagarren istorioak

2024-11-18 | Jakoba Errekondo

192 milioi sagar 2024. urtean. Segundoero sei sagarretik gora saltzen du Britainia Handiko Tesco supermerkatu kate han ezagunak; ia 27.000 tona. Zenbaki ikusgarriak dira baina... (+)

108 orkidea euskaldun

2024-11-11 | Jakoba Errekondo

Gero eta gehiago ikusten dira orkideak gure etxe barruetan. Bulego, denda, ile apaindegi, non ez daude landare edergarri horiek? (+)

Eguzki-lore meteorologoa

2024-11-04 | Jakoba Errekondo

Mendirik altuenetako okoilu gordeetan. Ziztu biziz haize hotzak zazpi hilabetez neguztatzen duen zokoan. Udan igotzen dituzten azienda saldoek motzean eusten dioten belaze bazterretako zuhaixken altzoan.... (+)