Luzea banintzen, motza banintzen, maiatzean burutu nintzen (garia).

Itsaso bat zahagi gardenetan

Aszidiak tunikadun modura ere ezagutzen diren itsas ornogabeak dira. Munduko ozeano guztietan dauden animalia iragazle sesilak dira: bizitzaren zatirik handiena azalera solidoetara –arroka, maskor edo egitura artifizialetara– finkatuta emango dute, ura etengabe iragazten. Aszidiofauna zabalari buruz dugun ezagutza mugatua da, komunitate bentonikoen kide garrantzitsuak diren arren. Hala, ekosistema anitzetan bizi daitezkeen arren, ezagunenak sakonera txikiko uretan topatzen dira, harri, sedimentu, nahiz egitura flotatzaileen gainean. Horien artean bada bat, Kantauri itsasoko bazter ugaritan topatuko duguna; puxika sorta hauskorra dirudien izaki gardenen kolonia. Gure kostaldeko harkaitz artetan itsasoa zurrupatzen duen zahagi gardena.

Nagore Zaldua
Nagore Zaldua

Aranzadi Zientzia Elkarteko Natur Zientzietako kidea.


2025eko ekainaren 30a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Tunikadunek duten itxura edo morfologia askotarikoa da, bakarka edo taldean bizitzeko duten moduaren araberakoa. Denek ala denek gorputz atal berdinak badituzte ere, konplexutasun maila kolektiboak morfologia desberdinak garatzera eraman ditu. Sozialak, ezkaratz bereko bizilagun taldeak dira; konposatuak berriz, etxe bereko kolektiborako sortutako egiturak izango dituzten koloniak. Arestian aipatu zahagi gardena lehen taldean kokatzen da (aszidia soziala), eta kolonia eratzen badu ere, ez du konplexutasun maila handirik norbanakoen arteko taldekatzean. Ale bakoitza zahagi itxurako zooide garden bat da, hiru geruza dituena. Kanpoko geruzari “tunika” deritzo (hortik taldearen izena: tunikata) eta dirudienaren kontra, animalia babesten duen kanpo geruza erresistentea da. Tarteko geruzak, “mantuak”, izaki hauen horma muskularra osatzen du. Eta azkenik, “faringea”, zuloz beteriko eta mukiz estalitako sarea da. Azken horrek elikadurarako duen funtzioaz gain, gas-trukea ere bertan gertatzen da;  horregatik, “zaku brankiala” ere esaten zaio.

Zahagi gardenaren deskribapenean ezin beste bi egitura aipatu gabe utzi: tutuak edo sifoiak. Aszidia guztiek bi dituzte, nabarmen bereiztu daitezkeenak; bata “orala” da, eta ura eta elikagaiak barnera bideratzen ditu; besteari “sifoi atrioa” deritzo, eta liseriketaren osteko hondakinak eta ernalketarako gametoak edo larbak kanporatzeko balio du. Urak sifoi oraletik barnerako bidea egiten du, eta esekiduran daramatzan partikulak faringean harrapatuta geratuko dira. Aszidiek elikatzeko erabiltzen duten mekanismo horri “iragazpen aktibo” deritzo.

Puxika sorta hauskorraren itxura duen izaki gardenen kolonia honek baditu, gardentasunetik haratago, bere argiak ere. Marra zuri edo horixka meheek argi izpi dirudite, zooide bakoitzaren gorputz atal ezberdinetan: sifoien irekiduren ertzetan, ezpain margo baten antzera; eta faringearen inguruan, gerri bueltan jantzitako gerriko moduan. Pertxenta benetan puxika distiratsua da, eta beharbada horregatik ere “aszidia bonbilla” modura izendatu izan da; izan ere, izaki garden hauen distirak, elektroiek bonbilletako filamentuetan soka-saltoan sortzen duten argia irudikatzen dute. Argi nahiz garden, izakiok ehunka milioi urtez egon dira gure itsasoan, eta eboluzioan ornodunengandik uste baino gertuago kokatzen diren izaki sinple bezain bereziak dira (kordatuak dira, gu bezala). Itsasoko uraren tenperatura aldaketek nahiz hondoko arraste-arrantzaren moduko jarduerek eragin zuzena duten heinean, ikusteko dago beste hainbat milioi urtez haien lekuari eusteko gai izango ote diren. Agian bai, eta gizakiok baino indartsuago eutsiko diote datorrenari. Haiek argia soinean daramate behintzat.

ZAHAGI GARDENA (Clavelina lepadiformis)

TALDEA: Kordatua.
NEURRIA: 2 cm-ko altuera izatera iritsi daiteke koloniako zooide bakoitza.
NON BIZI DA? Norvegiatik Bizkaiko Golkora, Europako kostalde osoan zehar, eta Mediterraneo hegoalderaino. Bereziki 50m-rainoko sakoneratan.
ZER JATEN DU? Nanopartikulak, bakterioak eta planktona. Iragazpen aktiboa du. 
UGALKETA: Aszidia guztiak hermafroditak dira. Aszidia bakartiak sexualki ugaltzen dira. Aszidia kolonialek, aldiz, ugalketa ziklo oso konplexuak dituzte, zeinetan ugalketa sexuala asexualarekin txandakatzen den.  
BABES MAILA: Ez dago babestuta.

Zizareak olatupeko hondarretan
2025-05-19 | Nagore Zaldua
Haurtzaroan, lursailen batean, parkeren batean edo baserri giroko lurretan sarritan izaten genituen “txitxareak” eskuartean… Jolas guneak gero eta artifizialagoak diren garai hauetan ordea, zaila da... (+)
Udaberrian sakura loreak eta itsas-tomateak
2025-03-31 | Nagore Zaldua
Itsasoan badira landareen itxura izan arren animalia harrapari diren izaki eder batzuk: anemonak. Kantauri itsasoan hainbat anemona espezie ditugun arren, bada bat, guztien artean bereziki... (+)
Amorrotxa, odol urdineko ameslaria?
2025-02-17 | Nagore Zaldua
Trebea, burutsua eta iheskorra; olagarro arruntak, izenak hala adierazten ez badu ere, aparteko trebetasunak ditu. Itsas molusku zefalopodo haragijale honek txundituta gauzka, bere ezaugarri eta... (+)
Ohartarazpenaren artelanak
2025-01-06 | Nagore Zaldua
Koloretsuak, distiratsuak, forma xelebre bezain ederrekoak diren heinean, nudibrankioek beste planeta batetik iritsitako izakiak dirudite. Itsas hondoko izaki biluzi hauek 1980ko hamarkadako gandorretako kolore biziak... (+)
Zaldun, dantzari edo zaindari; altxor ikusezin, betiere
2024-11-18 | Nagore Zaldua
Antzinako greziar eta erromatarrek izaki mitologikotzat zituzten animalia hauek, itsas hondoan jaio eta hazi ostean, lehorreko zaldien tamainara heltzean, Neptunoren gurditik tiratuko omen zuten. Urrutian... (+)
gora