Baratzezaina zati bat zientzialaria da, beste bat artista, beste bat filosofoa eta beste bat nekazaria

Amaginarreba

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2013ko martxoaren 13a
Dieffenbachia bowmanii.LucaLuca-CC By SA
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Bere katua baino señoragoa den lagun batek, etxeko señora katua pozoitu dezaketen landareez idatzitakoa irakurri ostean, izutu antzera idatzi dit. Señoragoak alaba bat badu lagunaren atzetik Galiziara joana. Eta handik etorri omen zaion berria luzatu dit: “Dieffenbachia landarea pozoitsua omen da. Zuk zer diozu? Oso landare arrunta da eta beraiek bizi osoan izan omen dute etxean”.

Ameriketako Dieffenbachia generoko landareak ohikoak dira, bai, etxe barruetan, arruntena Dieffenbachia bowmanii. Etxean lana latz egiten du dieffenbachiak, etxeko zokoetako itzaletan ondoen bizitzen diren landareetakoa izateaz gain airea garbitzeko gaitasun aparta du. Denok bezala, ordea, horrek ere badu atzeko leihoa.

Landare osoak du pozoia. Kaltzio oxalatozko kristalak ditu. Belarjaleen hortzak bere hostoetatik urruntzeko eraginkorrak. Landare honen zatiren bat murtxikatuz gero ahoan eta eztarrian handituak, hanturak edo eritemak sortuko ditu, hizketarako aukerarik gabe uzteraino, baita egun batzuez ere. Ahokoa sentituta zaila bada ere, gehiago janez gero barruragoko kaltea bueltarik gabea gerta daiteke, glotisa handituz arnasa zeharo galarazi baitezake, ito arte.

Ingelesek Dumb cane deitzen diote, eta itzulpena bikoitza izan daiteke: tentel edo baboaren kanabera, ala mutuaren edo mintzogabearen kanabera. Mutuarena argi dago, hitza galarazten du. Tentelarena, jaten duena nolakoa den azaltzen duelako, agian? Erdialdeko Amerikan Lotería deitzen diote; zori ederra! Frantsesez Canne des muets diote, mutuen kanabera ala puta etxe finetako kanabera? Pozoiarekin katoliko zuriren batek egingo zuen lotura ote? Portugesez Comigo ninguém pode deitzen diote Brasilen. Ez da miraria, garai zaharragoetan esklaboak zigortzeko landare honen hosto zatiak ahoan sartzen zizkieten. Geroztik, energia kaltegarriei eta begizkoari aurre egiten dien landaretzat dute eta zorionerako zazpi landareen artean landatu eta gurtu.

Landareak marraskatzeko ohitura duten haur txikiak eta maskotak urrundu, baita hura ukitu besterik egin ez duen ureztaketa uretik ere.

Ingelesek Mother in law ere deitzen diote, amaginarreba, alegia.

Arrosa basatiaren izen saltsa
2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren... (+)
Gaizki hezitako tomatea
2025-06-16 | Jakoba Errekondo
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia... (+)
Gaitz terdi eta lotsa oneko nekazariak
2025-06-09 | Jakoba Errekondo
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta... (+)
Iraultzak pobretzea dakar, motzarelo
2025-06-02 | Jakoba Errekondo
Golde” hitza “kultura” hitzetik dator. Etimologialaria ez naizenez, ez naiz, badaezpada, bidezidor horretan barrenduko, edozein sastraka edo lahardiren (Rubus fruticosus) erdian itotzeko ere… Inor edo... (+)
Sua lotzen duen lorea
2025-05-26 | Jakoba Errekondo
Egurra lorarazteko gai da. Egurra lore bihurtzen du, bai, izan zurgin, arotz, zur-langile, zur-lantzaile, maiasturu, benuzer edo menuzer, zur-apaintzaile, zur-egintzaile, zuharotz, zurgile, zurgin-neska edo zurgin-mutil... (+)
gora