Zemendiko ilargia da argiena.

Bardajea

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2014ko uztailaren 15a
Jakoba Errekondo
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Lekak eta babarrunak aihena eskubiz aurrera luzatu eta haz daitezen, parda jartzen zaie geurean, Beterri alde honetan. Makila, haga, zurkaitza, arba... Izen asko du. “Parda” hitza inongo hiztegitan topatu ezinik nabilela “pordoi” aurkitu dut. Bai, Tolosako Pordoi-dantza edo Zardai-dantza sonatuko pordoia. Ibon Sarasolak bere Hauta lanerako euskal hiztegia mitikoan honela definitzen du pordoia: “Erromesak edo bidaztiak eraman ohi duen makila luzea”. Eta adibide, Joxe Bixente Etxagarai (1773-1855) bertsolari donostiarraren bertso hau jasotzen du: “Bordoietik zintzilik / kurkubitan ura”. Itxuraz, pertsona baino luzeagoa eta muturra ferratua duen makila da pordoia. Gaztelerazko bordón.

Pordoia bordón-etik badator, gure baratzeko parda barda-tik etortzea ez harritu. Eta, Sarasolarenean ez, baina, Azkueren Diccionario vasco-español-francés-en bai. Barda, adar txikiagoz jantzitako zuhaitz baten adarra da.    

Garai batean, sororako edo baratzerako pardajea adarrez osatuko zen. Gaur bakana da irudia: etxe aldameneko arbolaren baten bueltan pardak, zutik, haren adarretan bermatuta. Ama zuhaitzaren arrimuan jasotzen ziren, beste zuhaitz bati kendutako adarrak.

Basoan, bide ertzean, txaran, adarra franko izango zuen baratzezainak, eskuera. Aihotza eta aizkora ttikia dantzatzen iaioa izango zen, zuhaitzari adarra kendu eta ondoren muturra zorrozteko. Tokian tokiko egurrarekin. Oitzen, Leurtza ibaiaren alderako baratzeetan ezpelezkoak dituzte, han estakak deitzen dieten tomate-makilak. Gaur, aizkorarik ere ba ote du baratzezainak? Gaur egungo pardajean burdinak eta plastikoak hagintzen dute: eraikuntzan betoia armatzeko erabiltzen diren burdinazko hagatxoak, zerratokian zuzen-zuzen moztu eta zorroztutako makilak, erratz kirtenetarako aluminiozko tutuak, begi zabaleko polietilenozko eta polipropilenozko sare meheak, metalezko hariak eta kableak...

J. M. Barandiaranek jasoa da Ernioko tontor baten Pordonbaratza izena. Mairu baratzeen erako ehorzketa baratze bat ote da, bertako pordoiengatik ezaguna zen toki batean?

Hazi batetik mundu guztiak
2025-05-05 | Jakoba Errekondo
Lagun asko dut. Ezagutzen ditudanetatik hegalari jendea da mordoxka bat. Duela hiru bat urte, horietako baten bisita izan nuen; ez dut gogoan nor zen. Antxeta... (+)
Egurra diamantea baino arraroagoa da
2025-04-28 | Jakoba Errekondo
Egurra diamanteak baino arraroagoa, bakanagoa da. Bai, unibertsoan errazagoa da diamanteak topatzea egurra baino. (+)
Bizi Baratzearen lurreko ekosistema oparoa
2025-04-14 | Jakoba Errekondo
Apirilak asaba zaharrengana garamatza. Apirila urte osoaren gakoa izango da. Lurrak antolatzea, ongarriketa osatzea, haziak plantatzea, pardak, makilak, sareak, lokarriak atontzea… Hamaikatxo lan bada, sasoi... (+)
Ustezko nekazaritza eta lur lantzea
2025-04-07 | Jakoba Errekondo
Nekazariarentzat baratzea eragozpena besterik ez da. Egungo makina bat nekazari “aurreratuk” horrela pentsatzen du. Bere lanean ez dute baratzerik behar, ezta oilategirik, ezta sagarrondorik, ezta... (+)
Ohea berotzearen teknika
2025-03-31 | Jakoba Errekondo
Ohe beroan edo hotzean egiten da hobeto lo? Nik zalantzarik ez daukat: hotzean. Landare jaioberriek bero punttu bat nahiago dute, ordea. Udaberriko ekinozio garai hau... (+)
gora