Violaceae familiako landare belarkara hau zuhaixka txikia dugu. 30 cm inguru hazten da eta adar tente asko ditu, marroi-gorrixka kolorekoak. Hosto txiki, zorrotz eta ugariak izaten ditu. Lore txikiak multzoka jaiotzen dira, kolore arrosa edo morea izaten dute, ilunagoa edo argiagoa.
Berez hazten da mendi, baso edo itsaslabarretan, landu gabeko lurretan; txilardi handiak leku malkartsuetan eta ezpondetan ikusten dira. Udan loratzen da eta udazken amaierara arte loratzen jarraitzen du askotan; horregatik hartzen da udazkeneko landaretzat.

Giltzurrunetan harriak daudenean pixa-belarra (Lepidium latifolium) dugu sendabelarrik onena. Harriek kolikoak eragiten dituztenean bera hutsik baino hobea da malba (Malva sylvestris) eta txilarrarekin batera nahastuta hartzea, hiru sendabelar hauek nahastuta sintoma hauek azkarrago tratatuko dituztelako. Hirurak kopuru berean nahastu eta lata batean jasoko ditugu. Egunean hiru infusio hartzen dira, otorduen aurretik. 250 ml ur irakin, koilarakada txiki bat ipini, bost minutuz tapatuta eduki eta iragazi egiten da. Harriak erabat kanporatu arte har daiteke baina ur asko edatea eskatzen du eta atseden hartzea ere bai. 

Erreuma tratatzeko txilar bainuak egin izan dira. Etxean dugun eltzerik handienean egiten da txilar ura. Litro bakoitzeko eskukada bat, hosto eta lore lehorrak ipini, eta urak irakiten duenean sua itzali. Epeldu arte bertan uzten da, iragazi eta ur beroz betetako bainuontzira botatzen da. Kilo bat gatz ipintzea gomendagarria da.

Milorri (Achilea millefolium) eta ilenarekin (Calendula officinalis) batera txilarra ipini eta infusioa egiten da larruazala garbitzeko. Hazkura, hantura, zauriak, soldarrak eta gorritasunak tratatzeko erabiltzen da. Infusio hotzarekin gaza bat busti eta ordu laurdenean edukitzen da jarrita. Sendabelar hauek oleatoa egiteko ere balio dute, bakoitza banaka prestatu eta ondoren kopuru berean nahasten dira. Oleato nahasketa honekin azalean igurtziak egiten dira, ondoren ur epel eta xaboiaz garbituz. Kasu hauetan guztietan, txilar ura edatea gomendatzen da; egunean bi infusio otroduen ondoren, sintoma hauek baretu bitartean. 

Haurdunaldian eta edoskitzaroan ez hartu. Eragin garbitzailea eta diuretikoa duten sendabelarrek aztoramena eragin eta haurra intoxikatu dezaketelako. Edoskitzaroan ere ez da gomendatzen. 

Urdaileko ultzera edo gastritisa izanez gero tamainan hartu, narritagarri gerta daiteke taninoengatik. Halakoetan tratamendu motzak egitea gomendatzen da. 

Txizeko infekzioetarako tintura

Txilar ura bera hutsik har daiteke gernu bideetako infekzioetarako baina maskuriko katarroa larria edo errepikakorra denean, beste sendabelar batzuekin batea nahastuta askoz hobeto egiten du lan. Txiza egiteko zailtasuna, egin ondorengo erretasuna edo mina daudenean eraginkorra izango da tintura hau. 

Egunean hiru aldiz hartzen da, ur pixka batean nahastuta: 30 tanta aldiko, otroduen aurretik, gaitzaren sintomak erabat joan arte. 

Aldi berean, egunean behin, sendabelar hauekin eseritako bainua egin daiteke, maskuriko katarroa azkar sendatzeko oso eraginkorra baita. Sendabelar hauek denak, kopuru hauetan, bi litro uretan ipini eta urak irakiten duenean sua itzali, tapatuta eduki epeldu arte eta iragazi egiten da. Ordu laurdenean bertan esertia egotea, egunero egin dezakegun tratamendu onda da. 

OSAGAIAK litro erdi egiteko

* 700 ml alkohol zuri, vodka edo uxuala

* Txilar lehorra, 3 koilarakada handi

* Ezkai lehorra (Thymus vulgaris), 3 koilarakada handi 

* Kanela zotz handi bat (Cinnamomum verum)

* Ilenaren hosto lehorrak (Calendula officinalis), 3 koilarakada handi

* Plantain hosto lehorrak (Plantago lanceolata), 3 koilaraka handi. 

* Azeri mahatsa (Arctostaphylos uva-ursi), 3 koilarakada handi.

* Kristalezko ontzi aho-zabala, hermetikoa

* Kristalezko frasko iluna, tantaz tanta isurtzeko xortakaria duena. 

PROZEDURA

1. Kristalezko ontzi hermetikoan ipiniko ditugu sendabelar guztiak, bakoitzetik hiruna koilarakada handi. Lehortu berriak baldin badira hobeto. Azeri mahatsa belardendan erosi beharko dugu, ez baita gure parajeetakoa. Kanela zotza zati txikitan zatituta ipini. 

2. Ondoren alkohol zuria ipiniko dugu, ontia goraino bete arte. 

3. Hilabetez armairu barruan edukiko dugu, eguenro mugituz. 

4. Paperezko iragazkia erabiliz ongi iragaziko dugu, landare beratuak zanpatuz. Alkohol dezente xurgatuko digu eta ez dugu hasierako kopurua edukiko.

5. Etiketa ipini eta kristalezko frasko ilunean jaso.