Bizi-baratzea

Baratzea, non?

[Jakoba Errekondo]

Erreparatu eguzki orduei, bertara iristeko erraztasunari, inguruan izan daitezkeen arazoei...

Baratzeak bizi poza ekar dezan, garrantzi handia du tokiak. Toki bakoitzak bere ezaugarriak ditu, eta horiei begiratu beharko diegu. Ez daude berdinak diren bi lur-sail. Urtetik urtera, baratzea landu ahala, errazagoa izango da hura zaintzea, eta gero eta emaitza oparoagoak jasoko ditugu, baina, horretarako, komeni da leku egokia aukeratzea.

Landareek oinarrizko hiru gauza behar dituzte gogoz hazteko; lurra, ura eta eguzkia.

Lurra. Lurra da oinarria, eta hiru osagai ditu, hiru "M": lurpeko Mineralak, gainetik datorkion Materia organikoa eta Mikroorganismoak. Mikroorganismoak dira garrantzitsuenak. Zenbat eta mikroorganismo gehiago, orduan eta lur biziagoa eta orduan eta errazago eta hobeto biziko da landarea. Ikasi lur aberatsa ezagutzen: lur beltza, baso usaina duena, harroa dagoena...

Ura. Landarea urari esker bizi da: tenperaturari eusteko balio du, eta sustraien eta hostoen artean elikagaiak mugitzeko bidea da. Maiz, ura soberan izanten dugu hemen; orduan, kaltegarri ere izan daiteke; izan ere, landareen gaitz gehienak onddoek sortuak dira, eta onddoek hezetasuna behar du hedatzeko.

Beraz, urak bi aldeak ditu: gutxiegi bada, landareak sufritu egingo du, eta, gehiegi bada, lurra moteldu egingo da, eta landareak ezingo du ondo bizi. Hartu tamaina, baina kontuan izan ur falta erraz konpontzen dela eta gehiegia sekula ez.

Argia. Landareak mineralak hartzen ditu lurretik, uretan nahasirik. Hori izerdi gordina da. Landareak hostoetara igotzen du izerdi hori, eta hor, argiaren energia baliatuz, fotosintesia gauzatzen du; hau da, airetik karbono dioxidoa hartu, eta izerdi gordina janariz aberasten du, izerdi landua eratuz. Horrek elikatuko du landarea, hostotik bertatik hasi eta bueltan behera sustraietaraino. Fotosintesian, sustraietako ura eta mineralak eta hostoetako ura eta karbono dioxidoa azukre eta oxigeno bihurtzen dira argiaren energiarekin.

Hauxe da landareen bizitzako oinarrizko formula:

6 CO₂ + 12 H₂O + Argia = C₆H₁₂O₆ (glukosa) + 6H₂O + 6O₂

Kontuan hartzeko beste baldintza batzuk ere badira. Alde batetik, ez da komeni toki haizetsurik. Beste alde batetik, beheko zokoetan baino hobe da baratzea goraxeago egitea; izotza "zuloetan" gelditzen baita, hotzak goitik behera egiten baitu.

Inguruak ere eragina du baratzearen antolaketan: etxeko animaliak, aziendak, fauna basatia, jolaslekuak... Kontuan izan horiek denak tokia aukeratzeko orduan.

Trikimailua

Euskal Herriko itsasaldean eguzkiak gehien argitzen duen tokia izango da egokiena. Hegoaldean, berriz, arratsaldeko azken orduetako itzalak ez du kalterik egingo.

Oso ona da eguzki-begia edo egutera den horma bat. Babesa eta beroa emango dizkio landareari egokia da hazitegia egiteko eta landare berozaleak hazteko. Ordainetan, ondo zaindu beharko da ureztaketa. Antzeko lana bete dezake berotegi batek

Eta lurrik ez badugu?

Lursailik ez den tokietan ere egin daiteke baratzea: terrazan, balkoian, plazan, nonahi. Erabili daitezke ontziak, potoak, mahaiak eta abar. Horiek abantaila nabarmenak dituzte: nonahi jar ditzakegu, beroak eta lehorrak dira hezetasunari eta gaitzei errazago eusteko, gerri eran aritzeko nahi den garaierakoak eraiki daitezke... Lehortea izan daiteke arazoa; hortaz, ureztaketa askoz ere gehiago zaindu beharko dugu, eta, bertan ez garenerako, ureztatzeaz arduratuko den norbait beharko dugu, edo sistemaren bat asmatu.

Trikimailua

Oso ona da eguzki-begia edo egutera den horma bat. Babesa eta beroa emango dizkio landareari; egokia da hazitegia egiteko eta landare berozaleak hazteko. Ordainetan, ondo zaindu beharko da ureztaketa. Antzeko lana bete dezake berotegi batek.

1. ONDO AUKERATU TOKIA

Baratzea, non?

Eta lurrik ez badugu?