Abuztuko euriak, patatak usteldu.

Akainen eta eulien erasoak

Ekainak akainak ekarri ditu: uda iritsi da. Udaberriko egun beroetan hasten dira akainak ehizean, udako ehizaldi nagusirako hankak prestatzen. Garo arruntaren (Pteridium aquilinum) garomenetan izaten da batez ere, bide ertzera zintzilik diren orri muturretan kulunka, gustuko animalia igarotzen den arte; jauzitxoa eta heldu arropan edo artilean edo… Ondoren mantso-mantso gorputz hori miatuko du, arretaz aztertu eta gogoko txokoan hantxe txast eztena sartu eta odola zurrupatzera. Eztena sartzen duenean gaitzak kutsa ditzake: Lyme gaitza eta babesiosia, adibidez.

Jakoba Errekondo
Jakoba Errekondo

Bizi Baratzea liburuaren egilea


2025eko uztailaren 14a
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Geurean akaina ez da herenegun bazkalondoko kontua. Oso ezaguna dugu, aspaldi ekarri nuen txoko honetara topatutako izen mordoa: akain, bakasta, kapar, kapoarrada, akenzore, zigar, lakasta, likasta, litoin, tika, ardizorri, akein, lakain, bakasta txipi, lakats, artapo, kapasta, kaskurri, lapar, itain eta besterik ere izango du; gure odola gustatu zaiola eta milaka urtetan bizikide izan dugun seinale.

Azken urte hauetan gero eta maizago entzuten da akainen erasoen berri. Ugaltzen ari direla diote basoan dabiltzanek, ikerlariek barne. Arrazoi nahastea aipatzen da ugaltze horren sustatzaile. Lurraren osasuna bat. Lurrean hasten da akainaren bizitza, arrautza eta ninfa denean, baina, lur hori bioaniztuna bada, bertan bere etsai ugari ere izango da: inurri, akaro, kakalardo, armiarma eta abar. 2019an, Eisen eta abarrek argi esan zuten Journal of Medical Entomology aldizkarian argitaratutako Ingurumen- eta ekologia-testuinguruen garrantzia akainen kudeaketa integratuan artikuluan: “Lurzoruko faktore biologikoen garrantzia nabarmena da akainen kudeaketa integraturako”. Pestizidak, intsektizidak, fungizidak, herbizidak, botikak eta ongarri kimikoak erabiltzen dituzten abeltzaintza eta nekazaritza mota guztiek lurra eta ingurumena pobretzen dute, eta akainak, euliak eta horrelako izurriteak hauspotzen. Bioaniztasunaren Alemaniako Institutuak (iDiv) ederki dio 2024ko Biodibertsitatea eta izurriteen kontrola: espezieen aniztasunak nola laguntzen duen laboreen osasunean dokumentuan: “Garrantzitsua da akainen harrapari naturalak babestea eta lurzoruaren ekosistemari orekan eusten dioten organismoak zaintzea”. Abeltzaintzak zeresan handia du akainak atzeratzeko. Bizkarroien aurkako produktu kimikoek (Ivermectinak, esaterako) izugarri loratzen dituzte akainak eta euliak; euliek itzalguneetara bultzatzen dute azienda, akainen erasoguneetara.

Hori iraultzeko ekintza multzoa proposatzen da: lurzoruaren bioaniztasuna leheneratu eta hori handitzen duten agroekologiako praktikak ezarri, agrokimikoak eta bizkarroien aurkako eragin zabaleko botikak murriztu, harrapari naturalen babeslekuak kontserbatu eta sustatu (orbeldiak, heskaiak, trinkotu gabeko lurrak), kontrol biologikoa bultzatu eta abeltzaintzaren kudeaketa kontzientea egin.

Izenak ekarri nituen artikulu hartan, berriz, beregandik babesteko landareak aipatzen nituen, akaina uxatzen dutenak. Inguru natural xamar batean bizi bazara, komeni da gogoratzea zer landatu beharko zenukeen etxeko katuaren mugarrien barruan, handik behintzat kanporatzeko: txortaloa (Mentha pulegium), salbia sendakaria (Salvia officinalis), asentsio-belarra (Artemisia absinthium), bortusaia (Ruta graveolens), Indiako krabelina edo tagetea (Tagetes patula), ezkaia (Thymus comunnis), albaka edo brasila (Ocimum basilicum), larranbiloa edo kamamila (Chamaemelum nobile), usain geranioa (Pelargonium graveolens), erromeroa (Rosmarinus officinalis) eta urrelilia edo krisantemoa (Chrysanthemum spp.).

Joan deneko usain bete ekain
2025-07-07 | Jakoba Errekondo
Eguna mozten hasten den hilabetea, ekaina. Festa aparretan gabiltza baina xorro-xorro, hau esku artean duzunerako dagoeneko hamalau minutu moztu da egun argia. Gu gure eroan,... (+)
Zelai gorrietako gorbela eta patata
2025-06-30 | Jakoba Errekondo
Belazea gorri azaltzen zen, egun batetik bestera. Gorri-gorri, gorri bizi urrutitik ikusgarri. Gorbela zen, itsas-belarra edo alga. Nekazariak itsas bazterretik bildu eta lehortzeko belazean zabaltzen... (+)
Arrosa basatiaren izen saltsa
2025-06-23 | Jakoba Errekondo
Loratu da. Kostata baina loratu da, bai, arkakaratsa (Rosa spp.). Lore arin, mehe, hegalari itxurakoa da, arrosa bat da eta lorea ere arrosakara eta zuriaren... (+)
Gaizki hezitako tomatea
2025-06-16 | Jakoba Errekondo
Ipurdia belztu egiten zaio. Tomate (Solanum lycopersicum) alea sano-sano ikusten da, landarean zintzilik, goitik behera begiratzen baitiogu. Buruz behera edo hankaz gora jarriz gero ipurdia... (+)
Gaitz terdi eta lotsa oneko nekazariak
2025-06-09 | Jakoba Errekondo
Natura aspaldi deuseztatu genuen. Hori da gure kultura, natura deuseztatzea. Oinarrian, nekazaritzaren kultura, goldearen kultura, kultibatzea, berezko natura deuseztatzea da. Guk nahi ditugun mozkinak eta... (+)
gora