• Ecologistas en Acción – Ekologistak Martxan taldeak “Airearen kalitatea eskola-inguruneetan 2025” txostena aurkeztu du. Txosten horretan, 6 autonomia-erkidegotako 9 probintziatako 14 hirigunetako 174 hezkuntza-ingurunetan, osasun-zentroetan eta espazio publikoetan nitrogeno dioxidoa (NO2) neurtu den herritarren zientzia-kanpaina baten emaitzak jaso dira.

• Gipuzkoako hiriburuko laginak Ategorrietan jaso dira, hainbat ikastetxe biltzen diren gunean eta hiriko trafiko-arterietako batetik gertu.

• Datuek erakusten dutenez, aztertutako hezkuntza-guneen herenak NO2-ren 40 μg/m3 gainditzen ditu, gaur egun indarrean dagoen legezko muga.

Gaur aurkeztuko den txostenak Espainia osoko hainbat herritan egin den herritarren zientzia-ekimen baten emaitzak erakusten ditu. Ecologistas en Acción konfederazioak bultzatu du kanpaina, eta Ekologistak Martxan konfederazio ekologistako kide da. Euskadin, Donostian ez ezik, Bilbon eta Barakaldon ere lortu dira datuak, eta Nafarroan, Tuteran.

NO2 kutsatzaileak arnasbideak narritatzen ditu, eta bronkitis akutua edo kronikoa eragiten du, besteak beste, denboraren eta esposizio-mailaren arabera. Kutsadurak eskola-adineko gazteei eragiten die bereziki; izan ere, beren ezaugarri fisikoak eta garapena direla eta, egunean helduek baino askoz gehiagotan hartzen dute arnasa, eta, beraz, beren gorputzak, proportzionalki, kutsatzaile gehiago jasotzen ditu. Airearen Kalitateari buruzko Zuzentarau berriak, Europar Batasuneko Kontseiluak 2024ko urrian onartutakoak, 20 μg/m3-ko NO2-aren muga berri bat ezartzen du, 2030erako bete behar dena, eta Osasunaren Mundu Erakundearen gomendioen (2021) bikoitza dena. Gomendio horien arabera, ez lirateke gainditu behar NO2-aren urteko batez besteko 10 μg/m3.

“Hodiak”, neurketa-gailu pasiboak, instalatuz, Gipuzkoako hiriburuan laginak hartzea Ategorrietako eremuan dagoen nitrogeno dioxidoaren kontzentrazioan zentratu da. NO2-ko kaptadoreak, 12 guztira, 2025eko urtarrilaren 15etik otsailaren 5era bitartean instalatu eta bildu ziren, 9 eskola-ingurunetan, Ategorrieta etorbidean dagoen kutsadura neurtzeko estazio ofizialean jarri ziren 3 hodi barne. Nabarmendu behar da eremu horretan ibilgailu motordunen trafikoa dela nagusi argi eta garbi, eta abiadura-radarrak, informazio-radarrak eta 30 km/h-ko, 40 km/h-ko eta 50 km/h-ko abiadura mugatua duten eremuak dituela. Ohikoa da ikustea gehieneko abiadura horiek ez direla errespetatzen.

Neurketen emaitzen arabera, datuak prozesatu ondoren:

• Neurketa guztiek 10 μg/m3-ko NO2-a gainditzen dute. Balio horiek Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) gomendatzen eta adierazten ditu, airearen kalitateari dagokionez.
• Aztertutako ikastetxe guztiak, bederatziak, 2024ko urrian onartutako Airearen Kalitateari buruzko Zuzentarauan proposatutako urteko muga 20 μg/m3-tik gora daude, eta 2030ean sartu beharko da indarrean.
• Aztertutako eskola-inguruneetako bost, % 56, 30 μg/m3-tik gora daude.
• Hiru eskola-gune, aztertutako ikastetxeen herena, 40 μg/m3-tik gorakoak dira, gaur egun indarrean dagoen legezko muga.

Talde ekologistaren ustez, “40 μg/m3-tik gorako NO2-ko mailak dituzten hiru ikastetxe izatea arrazoi bat da eremu horretan premiaz birpentsatzeko eta jarduteko“. Eskola-mugikortasunak jendetza handiko tontorrak sortzen ditu une jakin batzuetan, eta argi dirudi Ategorrieta ingurua ez dagoela prestatuta puntako orduetan jasotzen duen ibilgailu kopururako, eta ez da desiragarria hala egotea. Eremu hori, Aiete eta Ibaetaz gain, eskola-mugikortasunari dagokionez autoa erabiltzeak sortzen dituen arazo handienak identifikatuta dauden hiru lekuetako bat da.

Ekologistek diotenez, “txosten hau eskola-komunitateak eta Udalak elkarrekin egin beharreko hausnarketarako eta jarduteko deia izan daiteke“. Era berean, defendatzen du beharrezkoa dela urrats gehiago ematea kale horiek benetan oinezkoentzat izan daitezen eta eskola-ingurunearen parte izan daitezen, eta, horrela, mugikortasun iraunkorragoa sustatu eta hautemandako kutsadura-mailak hobetu ahal izateko.

Bestalde, uste dute gaur egun Donostian Emisio Gutxiko Eremua ezartzeak “aukera galtzen ari dela ibilgailu motorizatu indibidualaren erabilera murrizteko eta hiriko airearen kalitatea hobetzeko; gure ustez, egoera hori berrikusi behar da, mugikortasun aktiboa indartzeko eta ibilgailu motordun pribatuaren erabilera desaktibatzeko neurriak sendotuz eta areagotuz“. Ekologisten ustez, ezinbestekoa da administrazioek garraio kolektiboan hobekuntzak egiten jarraitzea eta sustatzea, “herritarren osasuna babesteko eta pertsonentzat bizigarriagoak diren hiriak sortzeko“.

Egiten diren proposamenen artean, honako hauek daude:

• Neurtutako eremua, lortutako NO2-en balioen larritasuna dela eta, Emisio Gutxiko Eremuan sartzea, hiri osoa Emisio Gutxiko Eremua gisa hartzen duen proiektu baten barruan.
• Ikastetxeetako kale batzuetan zenbait urrats eman dira trafikoa “hirigintza taktiko” gisa lasaitzeko, esate baterako, lurzoruko pinturak.
• Eremu osoa antolatzea, oinez eta bizikletaz ibiltzea modurik erosoena eta seguruena izan dadin ikastetxeetara iristeko, eskola-bideen programen barruan.

Txostena webgunean: Contaminación del aire en los entornos escolares 2025