• Iazko kanpainaren arrakastaren ondoren, talde ekologistak 3 herrialdeetara eraman zuen herritarren zientzia kanpaina, eta Logroñora hurbildu zen, Ecologistas en Acción eta FAPA Errioxa taldeekin batera.

• 2025-2026 ikasturtean zehar, saio batzuk egingo dira ikasgeletan, neurketa-hodiak jarriko dira, eta emaitzak eta ikasleen proposamenak aztertuko dira.

Joan den maiatzean, Ecologistas en Acción taldeak ‘Calidad del aire en zonas especialmente sensibles: entornos escolares y centros de salud’ txostena aurkeztu zuen. Txosten horretan, nitrogeno dioxidoaren (NO2) mailen analisien emaitzak jasotzen dira, sei autonomia-erkidegotako 174 eskola, osasun-zentro eta 14 hiriguneko eremu bereziki sentikorretan, 2024-2025 ikasturtean. Hau izan zen egindako laugarren kanpaina.

Proiektua Clean Citiesen eta Ecologistas en Acción taldearen estatuko kanpainaren parte da, eta esposizio-aldi batean NO2 kutsatzailea neurtzen duten probetak jartzean datza, kutsatzaile horren “mapa” bat lortzeko helburuarekin. Kutsatzaile horren jatorri nagusia errekuntza-motorrak dira, eta, beraz, ibilgailuen trafikoa du jatorri nagusi. Ondoren, probeta horiek laborategi batean aztertuko dira, neurketa-lekuan NO2-arekiko esposizio-mailaren batez besteko balioa lortzeko. Emaitzak hurbilen dagoen Eusko Jaurlaritzaren neurketa-estazio ofizialaren datuekin alderatuko dira.

“Horrela, herri-zientziari buruzko proiektu hau eskola-eremura hurbiltzen dugu, eta bertan hitz egin ahal izango dugu nola mugitzen garen, gure mugitzeko moduak airearen kalitatean nola eragiten duen eta arnasten dugun airea nolakoa den“, nabarmendu dute proiektuaren arduradunek eta Sagarrak – Ekologistak Martxan taldeko aktibistek. Erakunde ekologistak nabarmendu duenez, “lortutako informazioarekin, proiektuan planteatutako hipotesiak aztertu ahal izango ditugu, eta horrek bide ematen digu eskola-ingurunean arnasten dugun airea hobetzeko proposamen zehatzak egiteko“.

2025-2026 ikasturtea Euskadin

2024-2025 ikasturtean kanpainak izandako arrakastaren ondoren, 5. kanpaina hasi da estatu mailan, eta Sagarrak – Ekologistak Martxan taldeak ikasturte berriari ekin dio, kanpaina zentro eta herrialde berrietara zabalduz. Herritarren zientzia Bizkaiko hiru udalerritara iritsi da, Erandion 20 hodi, Bilbon 34 eta Barakaldon 60 jarrita. Barakaldoko ikastetxeek kanpainan parte hartzen duten bigarren urtea da, Udalaren laguntzarekin.

Gipuzkoan, kanpaina Oiartzunera iritsi da, 5 hodirekin; Errenteriara, 8 hodirekin; eta Donostiara, bigarren urtez jarraian, 20 hodirekin, besteak beste, Amaran, EGEren barruan eta kanpoan. Aurreko kanpainaren esparruan, Gipuzkoako hiriburuan laginak hartzea Ategorrietako eremuan oinarritu zen. NO2-ko kaptadoreak, 12 guztira, 2025eko urtarrilaren 15etik otsailaren 5era bitartean instalatu eta bildu ziren, 9 eskola-ingurunetan, Ategorrieta etorbidean dagoen kutsadura neurtzeko estazio ofizialean jarri ziren 3 ingurune barne.

Gasteizen 21 neurketa-hodi jarri dira hiri osoan zehar, Bizikleteroak (ConBici) elkartearen laguntzarekin. Kanpaina Arabako hiriburura iristen den lehen aldia da, eta, horri esker, NO2 bidezko kutsaduraren mapa are osatuagoa izango da Euskadin.

Eta Euskaditik kanpo, Errioxako hiriburuan, Logroñon, hiri osoko eskola-inguruneetan banatutako 39 hodi jarri dira, FAPA Riojaren eta Ecologistas en Acción taldearen laguntzarekin eta 25 boluntariok parte hartuta.

Inplikazioa eta zabalkundea, proiektuaren gakoak

Kanpainaren arduradunek nabarmendu dutenez, alderdirik positiboena da “ikasleekin proiektuan parte hartu ahal izatea eta, horrela, metodo zientifikoa edo herritarren zientzia hurbiltzea, bai eta gure udalerrietako mugikortasunari buruz hausnartzeko aukera ere”. Ikasleak prozesu osoan zuzenean inplikatzea funtsezkoa da beren eguneroko jarduerak garatzen dituzten inguruneak zaintzea beren gain har dezaten, eta, gainera, “ez dute beldurrik zalantzak eta proposamenak planteatzeko, helduoi askotan ihes egiten digun ikuspegitik”.

Aurreko kanpainei esker, eta proiektu hori parte hartu zuten eskola eta institutu askoren artean zabaltzeari esker, hainbat ingururen NO2-aren mapa bat lortu ahal izan zen. Mapa horrek erakutsi zuen neurketa-estazio bakarra izateak zer muga dituen, estazio horren kokapenaren garrantzia, eta mugitzeko moduan aldaketak egiteko premia larria, OMEren gomendioak eta onartu berri den 2024/2881 EBko Zuzentarauaren gomendioak betetzeko; horren ondorioz, NO2-ren egungo legezko mugak erdira murrizten dira. “Beharrezkoa da pauso gehiago ematea kale horiek benetan oinezkoentzat izan daitezen eta eskola-ingurunearen parte izan daitezen eta, horrela, mugikortasun jasangarriagoa susta dadin eta hautemandako kutsadura-mailak hobetu ahal izan daitezen“, nabarmendu dute kolektibo ekologistek.

Esteka interesgarriak: 

• Informe malos humos en los entornos escolares. (maiatzaren 5ean merkaturatu zuten). Herritarren zientzia 2024-2025 kanpaina. NO2-ren neurketak sei autonomia-erkidegotako hamalau udalerritako 174 eskolen inguruneetan.