Alerta bat, informazio-atalasearen ehun gainditze eta ozonoaren legezko helburu berriaren gainetik dauden hirurogeita hamar neurketa-estazio, airearen kalitaterako uda beltzaren hasieran.

Udako lehen bero-boladaren ondorioz, ozono troposferikoaren mailak gora egin du Espainian eta Europan, hiri eta errepide nagusietako motordun trafikoaren, itsasoko eta aireko garraioaren eta zentral termikoetan elektrizitatea sortzearen ondorioz, aire girotua gehiago erabiltzen delako.

Azken astean, Katalunian, Madrilen eta Sevillan, besteak beste, herritarrei informazioa emateko ordutegi-atalasea gainditu da, araudiak ezarritako moduan: 180 mikrogramo ozono aire metro kubikoko. Madrilgo Henareseko korridorean izan da egoerarik okerrena, 30 aldiz gainditu baitute (Alcala de Henaresen, Algeten, Arganda del Reyn, Rivas-Vaciamadriden, San Sebastián de los Reyesen eta Torrejón de Ardozen); ondoren, Madrilgo hirian, 21 aldiz gainditu dute; Bartzelonako metropoli-eremuan, 11 orduz gainditu dute; Tarragonako Campen, 8 orduz gainditu dute; eta Sevillako metropoli-eremuan, informazio-atalasea 5 aldiz gainditu dute.

Kutsadura handiena Alcoverreko estazioan (Tarragona) erregistratu zen ekainaren 30ean, astelehenean. 2021etik lehen aldiz, alerta-ordutegiaren atalasea ere gainditu zen, araudiak ezarritako 240 mikrogramo ozono metro kubiko aire bakoitzeko.

Informazio-atalasea gainditzearen aurreikuspenaren ondorioz, agintari autonomikoek atmosferaren kutsadurarekiko sentikortasun handiena duten pertsonei, hala nola haurrei, adinekoei, emakume haurdunei edo arnasketa-arazoak edo arazo kardiobaskularrak dituztenei, babes daitezen ohartarazi behar diete, egunaren erdiko orduetan eta arratsalde-erorketan edozein ahalegin fisiko eta aire zabaleko ariketak saihestuz. Halaber, kutsaduraren bilakaeraren aurreikuspenari, eragindako eremuei eta gertakariaren iraupenari buruzko informazioa eman behar dute.

Horrez gain, alerta-atalasea gainditzeko aurreikuspenak premiazko neurriak hartzera behartzen ditu agintari autonomikoak eta tokikoak. Hala ere, Madrilgo eta Sevillako Udalek, Andaluziako Juntak, Kataluniako Generalitateak eta Madrilgo Erkidegoak ohizko abisuak zabaldu besterik ez dute egin, argi eta garbi nahikoak ez diren bitartekoak erabiliz, alerta-egoerak gertatu ondoren. Hori dela eta, pertsona kalteberei ez zaie abisurik eman, eta gehien kaltetutako herritarren osasunerako eskubidea urratu da.

Espainiako legeriak ezartzen duenez, zona batean ozono-mailak alerta-atalasea gainditzeko arriskua dagoenean, administrazioek epe laburreko ekintza-planak egingo dituzte, eta plan horietan adieraziko da zer neurri hartu behar diren epe laburrean, gainditzeko arriskua edo iraupena murrizteko. Ekintza-plan horietan ibilgailu motordunen trafikoari eta industria-instalazioen funtzionamenduari buruzko neurriak jaso ahal izango dira.

Hala ere, aipatutako tokiko eta autonomia-erkidegoko administrazioek ez dituzte premiazko neurri horiek hartu ozonoak eragindako kutsadura-maila handiak murrizteko, besteak beste, ozono-gertakariei aurre egiteko nahitaezko protokolorik ez dutelako edo protokolo horietan informazio-neurriak baino jasotzen ez direlako.

Espainiako agintarien zabarkeria ez dator bat Frantziako agintariek ozono-gertakari beraren aurrean izandako jokabidearekin. Aste honetan, ordea, Paris, Marseilla edo Lyongo metropoli-eremuetako trafikoa murriztu da, eta debeku hauek ezarri dira: gehien kutsatzen duten ibilgailuen zirkulazioa, abiadura murriztea, erdiko aparkalekuen garestitzea edo garraio publikoaren hobaria, nitrogeno oxidoen isuriak murrizteko neurriak, ozonoaren aitzindari nagusia.

Informazio- eta alerta-atalaseak gainditu direla alde batera utzita, Andaluzian, Balear Uharteetan, Gaztela-Mantxan, Extremaduran, Katalunian, Valentziako Erkidegoan eta Madrilgo Erkidegoan banatutako hirurogeita hamar neurketa-estaziotan gainditu egin da, urte honetan, araudiak osasuna babesteko ezarritako helburu berria, administrazio autonomikoen eta gobernu zentralaren pasibotasunaren aurrean; izan ere, administrazio horiek oraindik ez dute airearen kalitatea hobetzeko plan eraginkorrik hartu, egoera horretan behartuta baitaude.

Ozono troposferikoa, ozono “txarra” bezala ere ezagutzen dena estratosferarekin kontrajarrita, bigarren mailako kutsatzailea da, eguzki-argiaren eta nitrogeno dioxidoaren eta automobilek eta industria batzuek isuritako hidrokarburoen arteko erreakzioak sortua.

Arnastuz gero, arnas gaixotasun akutuak izateko eta biriken funtzioa murrizteko arriskua areagotzen du, eta patologia kardiobaskularrak larriagotzen ditu. Europako Ingurumen Agentziaren arabera, 2022an 6.000-10.000 pertsona hil ziren behar baino lehenago Espainian ozono-mailen eraginpean egoteagatik, bero-bolada horretan erregistratutakoen antzera. Ozonoa, pertsonentzat ez ezik, landarediarentzat ere toxikoa da, parkeak eta mendiak kaltetuz eta laboreen produktibitatea murriztuz.