• Ecologistas en Acción taldeak edateko uretan nitratoak izateari buruz Osasun Ministerioak 2023. urteari buruz argitaratutako azken datuak aztertu ditu.
• Urtebetean, % 50 igo dira (171etik 257ra) edateko ura gehienez 50 mg/litroko nitratoz kutsatuta egoteagatik edan ezin duten populazioak.
• Nekazaritza- eta abeltzaintza-jarduera intentsiboaren ondorioz sortutako kutsadura horrek gutxienez 220.000 pertsonak edateko ura izateko duten eskubidearekin amaitzen du.
• Kasu bereziki larriak daude, hala nola Torrejoncillo del Reykoa (Cuenca), non osasunerako aseguruen 10 aldiz nitrato gehiago detektatu zituzten.

Ecologistas en Acción taldeak ohartarazi du giza kontsumorako uraren nitratoen kutsadura handitu egiten dela, eta aurreko urtean baino % 50 udalerri gehiago uzten dituela edateko urik gabe. Giza kontsumorako uretan nitratoak egoteari buruz Osasun Ministerioak berriki emandako datuetan oinarrituta, 2023an, edateko uraren horniduraz Espainiako 257 udalerri arduratu ziren, eta araudiak baimendutako 50 mg/l-tik gorako nitrato-balioak hauteman zituzten beren banaketa-sareren batean.

Kutsadura horrek kontsumorako ur egokirik gabe utzi zituen gutxienez 220.000 pertsona. Kopurua handiagoa izan liteke, ministerioaren datuek 2023an erroldatutako biztanleriaren % 84,0ri egiten baitiote erreferentzia, 50 biztanletik beherako hornidura-eremuak edo egunean 10 m3 ur baino gutxiago ematen dutenak azterlanetik kanpo utzita.

Kutsadura kasurik larrigarriena Torrejoncillo del Rey herri txikian gertatu zen, Cuencan, non giza kontsumorako litro batek 493 mg nitrato zituen, legeak baimendutako muga baino hamar aldiz gehiago, eta horrek toxiko bihurtzen zuen kontsumorako. Edateko uraren kutsadurari buruzko daturik handienak Gaztela Mantxan, Gaztela Leonen, Valentziako Erkidegoan, Katalunian eta Andaluzian atzeman ziren.

Nekazaritza intentsiboan ongarri nitrogenatuak masiboki erabiltzeak eta abeltzaintza intentsiboko makrogranjek eragiten dute nitratoek ura kutsatzea. Espainian bi jarduerak hazi egin direnez, kutsadura horrek ere gora egingo zuela aurreikus zitekeen. Adibidez, Basella udalerriko (Lleida) uretan litroko 155mg nitratok 25 biztanle baino ez dituzte erroldatuta, baina INEn erroldatutako abeltzaintza-etxola zabala dute (24.325 txerri-buru, 143.760 eskorta-hegazti eta 1.123 behi-behi).

Nitratoek eragindako kutsadurak akuiferoak eta azaleko urak kaltetzen ditu, kasu askotan ia atzera bueltarik gabe, eta giza osasunerako arrisku larria da, erakunde ekologistak ‘La contaminación por nitratos y su impacto en el medio ambiente y el agua de consumo humano’ txostenean salatzen zuen bezala.

Edateko ura eta saneamendua eskuratzea giza eskubidea da, eta Nazio Batuek horrelakotzat jotzen dute 2010etik. Beraz, berrehun eta hogei mila pertsona baino gehiagori kontsumorako egokia ez den ur kutsatua hornitzen aritzeak bizi-kalitatean atzera egitea dakar, eta “Espainia hustua” izeneko udalerriei eragiten die bereziki.

Ecologistas en Acción taldeak Espainiako Estatuko udalerri guztietan ur-horniduraren kontrolak areagotzeko eskatu du, nitratoen arloko ez-betetze guztiak detektatzeko.

Era berean, giza kontsumorako urari buruzko 3/2023 Errege Dekretua aldatzeko eskatzen die Espainiako Gobernuari eta alderdi politikoei, baimendutako gehienezko muga-balioa murriztuz (50 mg/litro); izan ere, duela gutxi egindako ikerketen arabera, balio hori ez da nahikoa herritarrak babesteko, batez ere kolon eta ondesteko minbiziaren aurrean. Gainera, inkongruentzia bat da, kontsumorako urari ibai-ekosistemetan baimentzen diren nitratoen bikoitza ahalbidetzen diona.

Ekologistak Martxan taldeak beharrezko ikusten du ongarri nitrogenatuen erabilera murriztea eta nekazaritza eta abeltzaintza intentsiboaren hedapena geldiaraztea; izan ere, kutsadura hori eragiten dutenez, uraren edangarritasunaren gainkostuak ordaindu behar dituzte.