Txosten berrian, erakunde ekologistak adierazi du 2022an gasaren prezioak igo izanak eta horren ondorioz elektrizitatearen prezioak gora egin izanak agerian utzi dutela elektrizitatearen prezioak finkatzeko merkatu marjinalista baten iruzurra. Egoera horrek etekin izugarriak ekarri dizkie sektoreko enpresa handiei.

Ondorioz, energia bezalako funtsezko hornidura baten prezioa izugarri igo da. 2021eko urtarrilean, Filomenarekin batera, elektrizitatearen prezioa 70,28 €/ MWh izan zen; baina 2021eko apiriletik aurrera prezioak igotzen hasi ziren, eta 2022ko martxoan eskari nazionalaren batez besteko azken prezioa 300 €/ MWh izan zen, eta urte bereko abuztuan 250 €/ MWh. Eta urtearen azken hilabeteetan salbuespen iberikoa deiturikoa onartzeak elektrizitatearen kostua artifizialki murriztu duen arren, neurri horrek adabaki bat baino ez dirudi.

2023an prezioak moteldu egin dira, altuak izaten jarraitzen dute eta merkatuetako espekulazioaren menpe jarraitzen dute. Etorkizuneko merkatuek 100 €/ MWh inguruko prezioa erakusten dute datozen bi urteetarako, gasaren kostuak markatutako prezioa, merkatu ez oso garden batean, eta enpresa handiei mesede egiten diena.

Ekologistak Martxan taldeak argitaratutako txostenak erakusten duenez, merkatu sistema marjinalistak ez ditu energiaren benetako kostuak islatzen energia berriztagarrien eta teknologia inframarginalen sartze handia duen sistema batean, eta urteak daramatza iruzur egiten familia askorentzat. Erakunde ekologistaren ustez, merkatu elektrikoa erreformatzeko proposamenak ezin dio prezioak finkatzeko sistemari modu esklusiboan heldu, iturrien arabera bereizita; aitzitik, beharrezkoa da sistema elektriko osoaren erreforma zabalagoa egitea.
Are eskasagoa da EBren proposamena; izan ere, badirudi ekimen guztiak merkatu-mekanismoak indartzera uzten dituela, eta, bereziki, ekoizle handien eta kontsumitzaileen arteko kontratuak epe luzerako merkatuetan. Eperako merkatu espekulatiboetako estaldurek garestitu egiten dute azken prezioa, eta oztopo dira merkaturatzaile txikientzat. Erreforma horiek berriro ere ez diete jaramonik egiten merkatu marjinalista aldakorren bidez prezioak finkatzeko arazoei. Eta proposamenean malgutasunerako eta berriztagarriak sartzeko tresnak aurreratzen badira ere, energiaren ustezko batasuna berriz ere energia-enpresa handietan oinarrituko da.

Horregatik, Ekologistak Martxan taldeak proposamen bat egin du, erregai fosilekiko dugun mendekotasunak eragindako krisi sozial, energetiko eta klimatikoei elkarrekin aurre egiteko gai izango den sistema elektriko berri batean aurrera egiteko. Bertan, berehala abian jarri beharko liratekeen zenbait neurri proposatzen ditu.

Neurri batzuek epe laburrerako ondorioak izango dituzte, elektrizitatearen prezioa orain murrizten baita, eta beste batzuk sistemikoagoak dira, eta, gauzatze-epeak direla-eta, epe ertain eta luzerako ondorioak izango dituzte. Neurri horien artean, tarifa sozial justua eta gutxieneko energia-hornidura izatea bermatuko duen tarifa soziala sustatzea nabarmentzen da, tarifak ezartzeko mekanismo justuetan aurrera egiten den bitartean.

Aurkeztutako proposamenek argindarraren benetako kostuak eta gobernuek urteetan zehar eskuratutako zorra ikuskatzeko beharra azpimarratzen dute. Hornidura elektrikoa eraginkorragoa izango da, eta planetaren mugetara egokituko dela bermatuko du, eskariaren kudeaketak zeregin nagusia izango baitu. Trantsizio energetikoaren horizontea ez da mugatu behar teknologia batzuk beste batzuekin ordezkatzera, ezta hedapen berriztagarriaren lurralde-inpaktuak alde batera uztera ere.