• Ekologistak Martxan-ek salatu du Eusko Jaurlaritzak tranpak egiten dituela EAEko airearen kalitatearen indizea delakotik herritarrei egunero helarazten dien informazioan, egoera idilikoa dela agertzeko

• Ekologistek komunikazio egokia eskatzen dute, betiere zehaztasun zientifikoan oinarrituta eta, gutxienez, une bakoitzean indarrean dagoen araudia betez.

Joan den azaroaren 25ean, Ekologistak Martxan taldeko aktibistek agerraldia egin zuten Eusko Legebiltzarreko Ingurumen Batzordean, 2024an Ecologistas en Acción taldeak EAEko datuei buruz egindako txostenari buruzko alderdiak argitzeko. Agerraldi horretatik, ekologistek Eusko Jaurlaritzaren 2024ko nahitaezko txostenaren falta nabarmendu dute, “dagoeneko eginda egon behar zuena eta utzikeriaren eta zehaztasun faltaren beste adibide bat dena“. Halaber, “indarrean dauden legezko betebeharrak sistematikoki eta behin eta berriz ez betetzea, araututako kutsatzaileen mugak gainditzeagatik” nabarmendu dute. Horrek guztiak garrantzi berezia du Euskal Autonomia Erkidegoko airearen kalitate txarrari egotz dakizkiokeen heriotzak kontuan hartzen badira, Europako Ingurumen Agentziaren arabera, 2022an 1.270 izan baitziren.

Industria, Trantsizio Energetikoa eta Jasangarritasuna sailburuak, Mikel Jauregik, ondorengo mintzaldian, iradoki zuen industria eta airearen kalitatea ez datozela bat elkarrekin. Behin baino gehiagotan errepikatu zuen “ezin dela Azoreetako edo Eskandinaviako herrialdeetako airearen kalitatea eduki Euskal Herrian dugun industriarekin“. Ekologistak Martxan-ek salatu duenez, “hala ere, tranpak egiten jarraitzen dugu EAEko airearen kalitatearen indizea deritzona oinarri hartuta herritarrei egunero helarazten dieten informazioan, egoera idilikoa dela irudikatzeko“.

Ekologistek adierazi dute, halaber, Bilboko Udala dutela lagun informazioa galtzeko zeregin horretan. Izan ere, 2025eko ekainaren 26ko Udal Batzarrak aitortu zuen euskal ICA berezi eta irregularraren informazioa ez zela araudiarekin bat etortzen, baina, hala ere, modu aktiboan laguntzen du informazio hori kaleetan zabaltzen, informazio-pantailen bidez.

Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun Saileko Ingurumen Arloak airearen kalitatea ‘Muy Buena – Oso Ona’ gisa kalifikatzen du, erabiltzen omen duten Europako sui generis indizearen arabera, eta adibide gisa María Díaz de Haro kaleko Osasun Eraikinaren estazioa hartuta, dagoeneko behar bezala lorategia dagoen eremuan. Kale horrek Euskadiko kutsatuenaren saria jaso zuen 2017an, eta gaur egun Bilboko Emisio Gutxien Eremuan sartuta dago, estazioak kutsadura dagoen lekuetan kokatu behar direla adierazten duten Europako jarraibide guztiak bete gabe (joan den ikasturtean Moyua plazan neurtutako NO2 mailak erakusteko, 40 𝜇g/m3-ko legezko muga gainditzen duten balioekin).

Egoera ikusita, erakunde ekologistak zuzenean jo du Europako Ingurumen Agentziaren EAQIndex Airearen Kalitatearen Europako Indizera. Indize hori erreferentziazkoa da Europako herrialde guztientzat, eta “normalean erabiltzen dugun eta makillatuta dagoen trafiko-estazio horretan zer gertatzen den jakin nahi dugunean, bai eta makillatu gabeko beste estazio batzuetan ere, non airearen kalitatea neurrizkotzat jotzen zen, edo, bestela esanda, bi maila edo kategoria baxuagoetan edo kalitate txarragoetan”. Gainera, ingelesetik gaztelaniara eta/edo euskarara itzultzeko hainbat zerbitzutan bilaketa egin ondoren, ikusi da ‘good’ (EAQIndexeko kategoria edo mailarik onena) ez dela inoiz itzuli ‘Muy Buena’ gaztelaniaz edo ‘Oso Ona’ euskaraz. “Euskal Autonomia Erkidegoan, beraz, sui generis izaten jarraitzen dugu, kutsatzaileen bandentzat ez ezik, kategoria eta/edo mailentzat ere, eta EAQIndexentzat ‘Good’ edo ‘Fair’ dena guretzat ‘Muy Buena – Oso Ona’ edo Buena – Ona’ da”, ekologistek ondorioztatu dutenez.

Horregatik guztiagatik, Ekologistak Martxan taldea Osasun eta Ingurumen Osasun Sailari zuzendu zaio, Euskal Autonomia Erkidegoko Airearen Kalitatearen Indizeari buruz egiten dituzten erreferentziak ezaba ditzan, indize hori “azientifikoa” delako, OMEren 2021eko Jarraibideekin bat ez datorrelako, Europako Indizerako Ingurumenaren Europako Agentziaren orientabideak betetzen ez dituelako, eta Estatuan 2019-2020 urtetik indarrean dagoen araudia betetzen ez duelako, autonomia-erkidego intsumiso bakarra izanik.

Erakunde ekologistak berretsi duenez, “pozarren partekatuko ditugu kezka eta gogoeta horiek eta beste batzuk Eusko Jaurlaritzako Ingurumen Sailarekin. Gure ustez, Euskadin arnasten dugun airearen kalitateari eta herritarren komunikazio eta kontzientziaziorako borondate onari buruzko kezka berberak ditugu arlo horrekin, betiere zorroztasun zientifikoan oinarrituta eta, gutxienez, une bakoitzean indarrean dagoen araudia betez“.