• Mugimendu Iberiko Antinuklearra (MIA) osatzen duten erakunde ekologistek, horien artean Ekologistak Martxan, itxiera nuklearra atzeratzeko saiakera kritikatu dute, eta gogorarazi dute berriztagarriak direla etorkizun seguru eta garbi baten berme bakarra.
• PPren lege-proposamena, gaur egun Diputatuen Kongresuan prozesuan dagoena, zentral nuklearren jabe diren enpresek hitzartutako itxiera-akordioa zabaltzen saiatzen ari da, nahiz eta errentagarriak izan dirulaguntza publiko bidez.
• Zentral nuklearrak irekita mantentzeak herritarrentzako elektrizitatearen arriskua eta kostuak handitzea dakar.
• Itzalaldian, zentral horiek ez zuten ez itzalaldiaren aurreko erresilientziarik eman, ezta garaiz errekuperatzeko gaitasunik ere, kontrakoa baizik.

Espainiako Gobernuak apirilean onartutako muga-zergen mehatxuari erantzuteko premiazko neurriei buruzko 4/2025 Errege Lege Dekretuaren bozketaren bezperan, non Alderdi Popularrak bere botoa egutegi nuklearra aldatzera baldintzatu duen, mugimendu ekologistak zalantzan jarri du PPk arreta desbideratzeko egin duen saiakera interesatua, zentral nuklearren bizitza erabilgarria zabaltzea proposatuz eta kostuak eta arriskuak herritar guztien gain jarri nahian. Itzalaldiaren testuinguruan, MIAk adierazten du premiazkoa dela sistema elektriko berriztagarri bat izatea klima-aldaketari aurre egiteko, eta neurriak hartu behar direla sistema elektrikoa egokitzeko eta hobetzeko, erregai fosiletan eta nuklearretan oinarritutako sistema zaharraren orrialdea pasatu ahal izateko. Energia berriztagarriak dira etorkizun seguru, garbi eta oparoaren berme bakarra.

Alderdi Popularra industria nuklearraren zerbitzura ari da lanean, eta uste du, inolako oinarririk gabe, ezinbestekoa dela hornidura elektrikoa bermatzeko, subiranotasun energetikoa izateko, berotegi-efektuko gasen emisioak murrizteko eta teknologia nuklearraren lidergoari eusteko. MIAren hitzetan, “ziurrenik ibilbiderik izango ez duen lege-proposamena da, baina bere energia-politikaren aurrerapena bada, penagarria da, ez baitu kontuan hartzen egungo sistema elektrikoaren egoera”.

“Sentitzen dugu presidenteak, atzo Kongresuan egindako hitzaldian, itxiera nuklearrerako egutegi berri bat hitzartzeko atea ireki izana, ezinbestekotzat jotzen dugu balizko bizi-luzapenerako baldintzek ahalik eta segurtasun nuklear handiena eta sarearen egonkortasuna bermatzea, eta luzapenaren kostuak enpresa jabeek ordaintzea. Mugimendu Iberiko Antinuklearretik uste dugu hiru alderdi horietan argi eta garbi galtzen duen energia mota baten aurrean gaudela. Energia nuklearra oztopo bat da sareko egonkortasunerako, eta ez du ondo lan egiten energia berriztagarriarekin batera. Segurtasunik eta energia merkerik ere ez du ematen, eta, beraz, ixteko eskatzen jarraitzen dugu “, nabarmendu du Cristina Rois MIAko bozeramaileak.

Energia nuklearrak ez du bere lekua aurkituko energia berriztagarrien euskarri gisa, malgutasun faltagatik eta erantzuteko geldotasunagatik. Espainiako zentral nuklearrak ez ziren diseinatu % 70etik beherako potentzia murrizteko, ezta azkar egiteko ere. Hala ere, Trillorenak joan den udaberrian funtzionatu zuen, 31 egunez, % 61ean. Hori berria da, eta Segurtasun Nuklearreko Kontseiluak (CSN) ebaluatu eta baimendu behar direla erabaki duen zentralen nukleoan eta zenbait osagaitan eragin dezake. Nuklearrak ekoizpen berriztagarriaren zati bat saretik kanporatzea eragiten ari dira, ezin baitute azkar eta segurtasunez murriztu haien potentzia. Horrek guztiak erakusten du, MIAren iritziz, nuklearren eta berriztagarrien arteko bizikidetza zaila eta osagarritasun eza.

Sektore nuklearrak aurre egin behar dion arazoa da bere elektrizitatea teknologia berriztagarriekin sortutakoa baino garestiagoa dela ekoizteko. Hauek gero eta lehia handiagoa dira. 2024an, Espainiako elektrizitate-kontsumo guztiaren % 56 ekarri zuten. Ekoizpen gehiago dago eolikoarekin nuklearrarekin baino. Eskaria asetzeko gas-zentralak, garestienak, sortzea beharrezkoa ez denean, elektrizitatearen prezioa handizkako merkatuan erori egiten da. Eta energia nuklearrak ezin ditu bere erregaiaren kostuak estali. Horregatik, 2024an, Almaraz I 16 egunez eta Cofrentes 26 egunez gelditu dira kasazioan ez sartzeagatik, eta egoera hori areagotzen ari da 2025ean.

Ez dago hornidura-bermerik, ezta subiranotasun energetikorik ere, erregai nuklearraren inportazioaren mendekoa bada erabat. Bere proposamenean, badirudi PPk ahaztu nahi duela Espainia ez dagoela soilik uranio mineralaren mende (herrialdean ustiatu zen, baina dagoeneko agortu da): uranioaren bihurketa eta aberaste prozesu konplexuak egiten dituzten herrialde bakanen mende ere badago, horietan Putinen Errusiak bihurketa zerbitzuen % 28 eta aberaste zerbitzuen % 40 kontrolatzen baititu. ENUSA Estatuko enpresak Espainiako nuklearrek Kazakhstango ( % 66), Uzbekistango ( % 11), Namibiako ( % 9,7), Errusiako ( % 6,3), Nigerko ( % 3,4), Kanadako ( % 3) eta Hegoafrikako ( % 0,9) uranioarekin kargatzen dituzten elementu erregaiak fabrikatzen ditu. Hau da, errusiar orbitaren % 83, Afrikako % 14 eta Kanadako % 3 bakarrik. ENUSAk berak uste du, gainera, uranioaren prezioek igoera handia izan zutela 2022tik aurrera, eta igoera horrek gutxienez Ukrainako gerra amaitu arte jarraituko duela.

PPk neutraltasun teknologikoa eskatzen du, ekoizpen modu guztiek abantaila eta arazo berberak izango balituzte bezala. Subiranotasun energetikoa eta hornidura-segurtasuna badira, energia berriztagarriak eta biltegiratzea dira erregairik inportatu behar ez duten eta kontrolatu daitezkeen bakarrak. Ez dago neutraltasunik zentral nuklearrei lotutako istripu-arriskuan, eta hori ere ahaztu nahi du PPren proposamenak. Zentralen funtzionamendua 40 urtetik gora luzatzeak arrisku-egoera gero eta handiagoa onartzea dakar, eta horrek erakunde arautzailearen zaintza handiagoa eskatzen du eta enpresa jabeen milioi askoko inbertsioak eskatzen ditu. Espainian kostu horien irismenari buruzko informaziorik ez badago ere, jakina da Belgikako bi erreaktoreren (Doel-4 eta Tihange-3) 10 urterako luzapenak 2.500 milioi euroko kostua izango duela. Hurbilagoko erreferente bat jartzearren, Garoña berritzeak (Almaraz baino indartsuaren erdia baino gutxiago) 200 milioi euro baino gehiagoko inbertsioa eskatzen zuen.

Funtzionamendu nuklear handiagoak hondakin erradiaktibo gehiago eskatzen ditu. Adibidez, zazpi erreaktoreen beste hamarkada batek 1.230 tona uranio eta 87 edukiontzi gehiago gehituko dizkie jarduera handiko hondakinei, eta itxiera-planarekin kudeatu beharko dira. Almaraz I-ek 13 edukiontzitan handituko luke gastatutako erregaia, eta ATIn (Banakako Aldi Baterako Biltegia) metatuko da. Horrek hondakinen kudeaketaren kostua handitzen du, elektrizitate nuklearraren ekoizpenarekin konpentsatu gabe, nuklearren ekoizpen elektrikoaren gaineko tasa igo ezean, “Enresa tasa” deiturikoa (elektrikoek eskatzen dutenaren justu kontrakoa, tasa hori jaistea, alegia). Nuklearrek ere CO2 isurtzen dute. Uranio-pastilla bat (meatzaritzatik uranio-235ean aberastera eta garraiatzera) edukitzeko prozesu guztiek erregai fosilak erabiltzea eskatzen dute, baita eraikitzea, zentrala ixtea eta hondakin erradioaktiboak tratatzea ere. Emisio horiek 66 grCO2e/KWh dira, potentzia bereko ziklo konbinatuko gas-zentral baten emisioen % 15 gutxi gorabehera, baina eolikoarenak baino % 600 handiagoak.