• Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun Sailak Euskal Estatistika Erakundea (Eustat) bultzatu zuen akatsak egitera, 2025eko irailaren 2an, 2014-2024 erreferentzia-aldirako egindako Airearen Kalitatearen Estatistika argitaratzean

• 2024. urteko egun bakar batean ere ez zen arnastu Euskal Autonomia Erkidegoan kalitatezko aire “Muy buena – Oso Ona”; izan ere, kategoria hori ez dago indarrean dagoen araudian oinarrituta, eta, ondorioz, araudi horretatik abiatuta kalkulatutako eta Institutuak argitaratutako “iraunkortasun-adierazleak” ez dira zuzenak Euskadiko Airearen Kalitatearen Eremuetarako

Ekologistak Martxan-eko airearen kalitatea aztertzeko taldeak, Eustatek Euskal AEko Airearen Kalitatearen 2024ko Estatistikan argitaratutako informazioa berrikusi ondoren, uste du Euskal Autonomia Erkidegoko Airearen Kalitatearen “indize irregularra”-ren datuetan oinarrituta egiten ari diren iraunkortasun-adierazleak oinarrizko akatsetatik abiatzen direla indize nazionala arautzen duen indarreko araudia aplikatzen bada, eta ez datozela bat Europako indizearekin (European Air Quality Index), sail horren webgunean Airearen Kalitatearen Indizeari buruzko atala irakurrita ondoriozta daitekeenaren aurka.

Detektatutako abiapuntuko akatsik garrantzitsuena, denbora asko daramaguna tokiko eta autonomia-erkidegoko administrazioko hainbat organotan salatzen, eta hainbat komunikabidek horren berri eman dutena, hain zuzen ere araudiaren azterketatik sortu da (2019ko martxoaren 18ko TEC/351/2019 Agindua). Bertan, eranskinean, nazio-mailako indizeetarako kategoriak eta mailak zehazten ziren; izan ere, aipatutako Aginduaren Xedapen Gehigarri Bakarrean honako hau jasotzen zen: “beharrezkoak diren zehaztapen teknikoak egiteko eta autonomia-erkidegoei kontsulta egin ondoren”.

Aldaketa 2020ko irailaren 2an egin zen (2020ko irailaren 10eko BOE, osteguna), Airearen Kalitatearen Indize Nazionala Ingurumenaren Europako Agentziaren irizpideetara egokitzeko. Aldaketa horretan, mailak edo kategoriak sei izatera igaro ziren, Euskadiko ICAk mantentzen dituen bosten ordez.

Airearen Kalitatearen Indize Nazionalean bezala, 2020ko irailetik, Europako Agentziak ere ez zuen jasotzen, ezta orain ere, 2016tik gutxienez, Taldeak azterketa zabaldu duen arte, ‘Oso Ona’ kategoria. Azpimarratu nahi dugu indizea Europa mailan harmonizatu zela 2017an, heterogeneotasuna saihesteko eta Europa osoan informazio konparagarria modu erraz eta bisualean emateko.

2019ko martxoko Aginduaren zioen azalpenean, Airearen Kalitatearen Indize Nazionala zehazteko eta indize autonomikoak harmonizatzen saiatzeko, jasotzen da, halaber, «indizeak Air Quality Index» delakoan oinarrituko direla, Europako Ingurumen Agentziak argitaratutakoan. Ekologistak Martxan-ek egindako ikerketa-lanean egiaztatu dugu, gaur egun, Euskal Autonomia Erkidegoa dela Europako Ingurumen Agentziak (European Air Quality Index) zehaztutakoan oinarritzen ez den indizea erabiltzen duen erkidego bakarra, eta ez duela Airearen Kalitatearen Indize Nazionala erregulatzen duen araudia jarraitzen, nahiz eta talde teknikoak kontsultatu, araudian jasotakoaren arabera. 

Ekologistak Martxan-etik horren berri eman genien Eusko Jaurlaritzako Industria, Trantsizio Energetiko eta Jasangarritasun Sailari, Ingurumen Administrazioaren Zuzendaritzan, bai eta 50000 biztanletik gorako udalei ere, “transmisio-uhal” gisa jarduten baitzuten, “informazio-bulotzat” jotzen dugunak jarrai ez dezan, Airearen Kalitatearen Indizea bezalako informazio-tresna baten erabilera faltsuagatik. Praktikan, hainbat aldiz eta hainbat bitartekoren bidez erabiltzen ari da, Euskadiren kasuan, 2014tik, erabakiak geldiarazteko eta atzeratzeko, bai nahitaezko hobekuntza-planei buruz, araututako urteko mugak gainditu dituztelako, bai ekintza-planei buruz (protokoloak), kutsadura handiko egoeretan; horiek ere nahitaezkoak dira 100.000 biztanletik gorako udaletan, eta beharrezkoak dira herritarrei kutsaduraren ondorio kaltegarriak prebenitzeko eta airearen kalitatea hobetzeko.

Era berean, “Euskal Autonomia Erkidegoko Indize irregularrean” osasunerako gomendioak falta dira, Europako Indizean eta Espainiako Indizean jasotako mailen arabera.