Ministro Kontseiluak Lurzoruaren eta Hiri Birgaitzearen Legearen testu bategina, urriaren 30eko 7/2015 Legegintzako Errege Dekretuaren bidez onartutakoa, aldatzen duen lege-aurreproiektua onartu du. Ez da lehen aldia, 2018an saiatu zen Alderdi Popularra, 2021ean, Jose Luis Abalos ministro zela, eta 2022an, Raquel Sanchez ministroarekin.

Aurreko kasuetan bezala, planen arau-izaerari eta ekintza publikoaren erabileraren ugaritasunari egotzi zaie segurtasun juridikorik eza eta interes orokorrerako, etxebizitza-politikarako eta ingurumena babesteko arriskua. Hau da, herritarrek justiziaren aurrean legez kanpoko planen aurka jotzea eta plan horiek baliogabetzea oztopotzat jotzen da. Ez da kontuan hartzen plangintzan deuseztasunik badago, tokiko administrazioak eta administrazio autonomikoak, lehenik eta behin, ia sistematikoki ez dituelako aintzat hartzen irregulartasunak egon daitezkeela dioten alegazioak, eta, bigarrenik, hirigintza-antolamenduko tresnen izapidetzean legezkotasun-printzipioa oro har betetzen ez delako.

Hori aitzakiatzat hartuta, aurreproiektuak planeamenduaren erregelamendu-izaera eta deuseztasunaren ondorioak aldatzea planteatzen du; horrela, gaur egun, sektore-txostenik ez dagoenez, plangintza deuseza izango litzatekeena amaiera horretatik “libratu” ahal izango litzateke, ondoren ekarriz. Irtenbide horrek eragin gaiztoa izango luke, sustatzaileari bakarrik mesede egingo liokeena, eta ingurunea arrisku larrian jar lezakeena, baita pertsonen bizitzak ere (arrisku natural handiko eremuetako eraikinen kasuan).

Arazoa legezkontrakotasuna adierazten duena dela argudiatuz, eta ez egiten duena, arau-testu berriak deuseztasun-arriskua murriztu nahi du, herritarrek auzitegietara jotzeko aukera murriztuz. Herri-ekintza deritzona da, Lurzoruaren Legearen egungo 4. artikuluan aitortutako eskubidea, 1956ko lege frankistatik jasoa, “hirigintza-araubidearen defentsa sustatzeko, eta erregimen hori betetzen laguntzeko”. Horrela, gobernu aurrerakoi batek paper bustian utzi nahi du, zuzeneko zein zeharkako aurkaratzeetarako. Hirigintza-gaietarako bakarrik, Administrazio Prozeduraren Legeak alderdi interesdun izaera esleitzen dio. Gainera, errekurritu daitezkeen gaiak eta horretarako epea zehazten ditu, eta lau urtera mugatzen du gaur egun denbora-mugarik ez duen zeharkako errekurtsoa. Ecologistas en Acción taldearen iritziz, aldaketa hori larrienetakoa da, herritarren eskubide finkatu bati eragiten diolako eta konstituzionaltasun zalantzagarria duelako.

Azkenik, Etxebizitza eta Hiri Agenda Ministerioak aurkeztutako aurreproiektuak artikulu berriak sartu ditu, eta, horien bidez, ezereztu egin daiteke itzulketa-eskubidearen erregistro-konstantzia, batez ere kargak eta onurak berdinbanatzeko espedienteetan (birpartzelazioak) sartutako hirigintza-desjabetzeetan. Artikulu horrek baimena ematen du xede publiko eta sozial baterako desjabetutako lurrak ezereztu ahal izateko, jabetza pribatu berri batera igarotzen denean. Desjabetutako lursail horiek ez dira bertan sartzen, egikaritzen ez direlako, baina itzulketa-eskubidea Jabetza Erregistroan inskribatuta dago.

Artikulu hau ad hoc idatzita dago Chamartín edo Madrid Nuevo Norte operazioa desblokeatzeko, Espainiako estatuko hirigintza-proiekturik handiena baita. Eremu horretan, desjabetutako lurzoruaren zati handi bat (gaur egun Adifen jabetzakoa) ezin zaio eskualdatu Crea Madrid Nuevo Norte sustatzaileari (BBVA finantza-erakundeak, San José eraikuntza-enpresak eta Merlin Properties bazkideak osatutakoa), erregistroan inskribatzeko arazoak daudelako, lursailen jatorrizko jabeen izenean inskribatutako itzulketa-eskubideen ondorioz.