• Eskaera 50.000 biztanletik gorako udalei eta Eusko Jaurlaritzari aurkeztu zaie

• Airearen kalitateari buruzko informazioa Estatuko Ingurumen Agentziak zehaztutako eredura egokitu arte ez zabaltzeko eskatu dute

Erakunde ekologistak salaketa-eskaera bat erregistratu du Euskal Autonomia Erkidegoko 50.000 biztanletik gorako udaletan, Eusko Jaurlaritzak egiten duen Airearen Kalitatearen Indizea (AKI) erabiltzeari utz diezaioten, indize hori Europako Ingurumen Agentziak zehaztutako ereduarekin bat ez datorren bitartean, eta, era berean, Estatuko araudiak arautzen du 2019tik eta 2020tik. Araudi hori indize autonomikoak homogeneizatzeko beharrak justifikatzen du, eta autonomia-erkidego guztiei kontsulta egin ondoren egin zen hori. Ekologistek nabarmendu dutenez, araudi honen helburuetako bat da edozein herritarrek airearen kalitateari buruzko informazio erraza, fidagarria eta Kontrol Estazio Ofizialetara sartzeko aukeratutako edozein iturrik erraz interpretatzekoa lortu ahal izatea.

Ekologisten ustez, Eusko Jaurlaritzak ez du araudi hori aplikatzen. Horrek esan nahi du gaur egun kutsatzaileen mailak eta bandak ez datozela bat indarrean dagoen araudiarekin. Eragiten duen desinformazioaz gain, hori dela eta, elkarte batzuk maila horiek erabiltzen ari dira Emisio Baxuko Eremuei (EBE) aurka egiteko dituzten errekurtsoak justifikatzeko. EBE horiek nahitaezkoak dira 2023ko urtarrilaren 1etik, eta, hain zuzen ere, airearen kalitatea hobetzea eta klima-aldaketa arintzea dute helburu.

Adibide gisa, Euskadiko edozein informazio-paneletan airearen kalitatea “Muy Buena-Oso ona” dela adierazten duen mezu bat aurki daiteke. Bada, erakunde ekologistaren arabera, “Muy Buena-Oso ona” maila hori ez dago indarrean, ez Europako Indizean, ez Estatukoan. Indize horiek, gainera, OMEren 2021eko jarraibide berrietara eta 2024ko abendutik indarrean dagoen Airearen Kalitateari buruzko Zuzentarau Berrira egokitzeko fasean daude, araututako kutsatzaileen balioak nabarmen murrizten baitituzte.

Lehen mailaren kalifikazio okerra ez da “Euskal Autonomia Erkidegoko ICAren berezitasun” bakarra; aitzitik, maila horretan ez da jasotzen Europako eta Estatuko seigarren maila, “oso kaltegarria” baita.

Ekologistak Martxan-ek salatu du akats horiek Euskadiko Ingurumen Koiunturaren Txostenetan erabilitako Iraunkortasun Adierazleei ere eragiten dietela.

Horregatik guztiagatik, ekologistek honako hau eskatzen diote Eusko Jaurlaritzari:

1. Europako eta Estatuko indarreko araudian aurreikusitakoa eta araudi horren eguneratzeak betetzea, Euskadiko Airearen Kalitatearen Indizeari dagokionez.
2. Euskal Autonomia Erkidegoko Airearen Kalitatearen Indizeari (AKI) buruzko informazioa komunikabideetan edo formatu elektronikoetan ez zabaltzea, Europan nahiz Estatuan indarrean dagoen araudia betetzeko beharrezko egokitzapenak egiten ez diren bitartean; izan ere, araudia ez betetzeaz gain, interpretazio- eta inkoherentzia-arazoak sortzen ditu, Estatuko eta Europako indizeek emandakoarekin bat ez datorrelako.
3. Jarraibideak ematea tokiko erakundeei eta Administrazioko agentziei, hala nola Eustati, eta gutxienez Europan indizea normalizatu eta indarrean dagoen araudia argitaratu ondoren sortutako AKIren datuak erabili ahal izan dituzten beste batzuei, Euskal Autonomia Erkidegoko Airearen Kalitatearen Indizea indize horretara egokitzen ez den bitartean, indizearen erabilera egokia lortzeko eta erabiltzen ari diren fitxa metodologikoak eta definizioak zuzentzeko beharrezkoak diren jarraibideak eman ditzaten. Halaber, intentzio txarreko erabilera geldiarazteko.

Ekologistak Martxan-ek gogorarazten du:

Administrazioen portaera eredugarria izan beharko litzateke, eta ingurumen-kutsadurak eta airearen kalitate txarrak eragiten duten arazo larriaren berri izanez gero, irtenbidea ez da izango araututako kutsatzaileen maila altuenak jasotzen dituzten neurketa-estazioak ixtea edo, trafiko-estazioen kasuan, haien inguruak lorategian jartzea, jarduketak estazioen ingurura mugatuz “immisio-emaitzak makillatzeko“, gure urteko txostenetan sistematikoki salatzen duten bezala, edo ohar honetan adierazten den bezala, AKI “zeharka” erabiliz estaltzea. Horrelako jardueren adibiderik argiena Bilboko Maria Diaz de Haro geltokiaren inguruan gertatzen dena da.

Badira kolektibo batzuk atmosferaren kutsadurarekiko bereziki kalteberak direnak, hala nola adingabeak, adinekoak, gaixoak, etab., eta egunaren zati handi bat kutsadura-maila altuen eraginpean igarotzen dutenak, eskola-inguruneetan NO2 neurketetan egiaztatu den bezala. Araudiak “sentsibilitate bereziko eremuak” gaitzea aurreikusten du, eta udal behartuak ez dira kontuan hartzen ari emisio txikiko eremuen diseinuan. Indarrean dagoen araudiak jasotzen duen bezala: “Sentsibilitate bereziko eremu horiek lehentasunez ezarriko dira eskola-, osasun-, ospitale- eta zahar-ekipamenduen inguruetan“. Horrek esan nahi du ekipamendu horien inguruko trafikoa kendu behar dela, besterik gabe.

OMEren 2021eko jarraibideen arabera, ezagutza zientifikoan oinarrituta, EAEko herritarren % 100ek arnasten duten airea kaltegarria da beren osasunerako.