• Erakunde ekologista Hugo Moran Ingurumeneko Estatu Idazkariarekin bilduko da gaur, otsoaren legezko egoera aztertzeko, Elikagaien Hondakinei buruzko Legea BOEn argitaratu ondoren.

• Ecologistas en Acción taldeak otsoaren babesa berreskuratzeko premiazko neurriak hartzeko eskatu dio Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioari.

Otsoa duela gutxi Estatu mailan babesik gabe geratu ondoren, elikagaien galera eta alferrik galtzeari aurrea hartzeko legearen zuzenketa baten bidez LESRPEtik kanpo utzi delako, Ekologistak Martxan taldeak bilera bat izango du gaur Ingurumeneko Estatu idazkari Hugo Moranekin. Bileran, otsoaren legezko egoera berria aztertuko da, eta ministerioari eskatuko zaio premiaz abian jar ditzala legezko aukera bat edo batzuk, otsoa berriz ere LESRPEn sartzeko eta neurri berriak hartzeko, espeziearen babesa eta kontserbazio-egoera onean dagoela bermatzeko.

Hugo Moranekin egingo den bileran, zenbait autonomia erkidegok otsoen sarraskiak geldiarazteko neurriak proposatuko dira; izan ere, ez dute oinarri zientifikorik, otsoaren biziraupenerako mehatxu larria dira eta ez dira bateragarriak otsoaren kontserbazio egoera txarrarekin.

Europako Ingurumen Agentziak eta EIONET sareak Espainiako otsoaren kontserbazio-egoera “kaltegarritzat” jo zuten 2013-2018 aldirako hiru eskualde biogeografikoetan (alpetarra, atlantikoa eta mediterraneoa). Diagnostiko hori irizpide zientifiko eta teknikoetan oinarritzen da, eta otso iberikoen populazioaren ahultasuna islatzen du, nahiz eta hainbat autonomia-erkidegotan egon.

2014ko errolda ofizialak Espainian 297 talde zeudela kalkulatu zuen, eta azken zentsuetako (2023 eta 2024) aurretiazko kalkuluen arabera, 360 talde ingurura iritsi ziren, Trantsizio Ekologikorako eta Erronka Demografikorako Ministerioak erabilitako datuen eta autonomia-erkidegoek prentsan argitaratutakoen arabera. Hazkunde hori pozgarria izan badaiteke ere, ezinbestekoa da ikuspegi sakonago batekin aztertzea, espeziearen benetako bideragarritasuna epe luzera ulertzeko.

Kontserbazioaren biologian, populazioaren benetako tamaina (Ne) funtsezko parametroa da, etorkizuneko belaunaldiei genetikoki benetan laguntzen dieten banakoen kopurua neurtzen baitu. Literatura zientifikoan eta, bereziki, populazioen genetikari, kontserbazioari eta biologia ebolutiboari buruzko azterlanetan, erreferentzia tekniko eta zientifiko gisa aipatu da biztanleriak ingurumen- eta egokitze-erronken aurrean eboluzio-potentzialari eusteko behar duen atalasea Ne >500 dela.

Oraintsuko ikerketek erakutsi dutenez, otsoaren kasuan, talde kopurua biztanleriaren benetako tamainaren adierazle fidagarri gisa erabil daiteke. Espainian 360 talde inguru daude, eta populazioaren benetako tamainak Ne > 500 atalasearen oso azpitik jarraitzen du. Horrek adierazten du, nahiz eta espezie hori eremu batzuetan hedatzen ari den, oraindik ere genetikoki kaltebera dela eta epe luzera kontserbatzeko mehatxu handiak dituela. Otso iberikoaren kasuan, arazo hori larriagotu egiten da faktore gehigarri baten ondorioz: Europa erdialdeko eta ekialdeko beste otso populazio batzuetan ez bezala, non interkonektatutako metapoblazioak baitaude fluxu genetiko osasungarria ahalbidetzen dutenak, biztanleria iberiarra ia isolatuta dago Europako gainerako populazioetatik.

Isolamendu genetiko horrek ondorio larriak ditu otso iberikoaren bideragarritasunean, beste populazio batzuen dibertsitate genetikoa sartzea eragozten baitu. Beste biztanleguneekin konektagarritasunik ez badago, penintsularen barruko taldeen kopurua handitzeak are handiagoa izan behar du isolamenduaren ondorio negatiboak konpentsatzeko.

Behatutako joeraren arabera, talde kopurua 63 inguru hazi da azken 10 urteetan, hau da, urteko 6,3ko hazkunde-tasa. Hazkunde-erritmo hori mantentzen bada, gutxienez 25 urte gehiago beharko lirateke Ne > 500 batera iristeko, betiere legezko ehizak, legez kanpoko ehizak, harrapaketek, pozoitzeek edo habitataren galerak eragindako atzerakada nabarmenik gertatzen ez bada.

Europa Hegoalderako hedapena, baina Europarekiko konektibitaterik gabe

Gaur egun, otsoak Espainian izan duen hedapenak batez ere erdialdera eta hegoaldera jotzen duela dirudi, populazioak Madril eta Gaztela-Mantxako eremuetan finkatuz, non espeziea duela hamarkada batzuk desagertu zen. Prozesu horrek espeziearen banaketa-eremu historikoa berreskuratzea dakarren arren, ez du Europako beste populazio batzuekiko konektibitate genetikoa hobetzen laguntzen.

Otso iberikoaren bideragarritasuna epe luzera bermatzeko, ezinbestekoa da otso hori Pirinioetara hedatzen laguntzea, Frantziako hegoaldeko eta Europako gainerako herrietako populazioekin lotzeko aukera emanez. Hala ere, hedapen horrek oztopo esanguratsuak ditu, geografikoak, administratiboak eta soziopolitikoak baino gehiago. Autonomia erkidego batzuen presio handiak, Euskadi eta Errioxa kasu, eragotzi egin du hedapen hori gauzatzea, eta otso iberikoaren bideragarritasun genetikoa bermatzeko estrategiarik eraginkorrenetako bat blokeatu du, espeziea Pirinioetara iristea, alegia.

Faktore horiek guztiak kontuan hartuta, Ecologistas en Acción taldeak ezinbestekotzat jotzen du otsoaren kontserbazio-egoerari buruzko hurrengo seiurteko txostena egitea:

1. Otsoak Espainiako eskualde biogeografiko guztietan duen sailkapen “kaltegarria” zorrotz islatzea; izan ere, talde kopurua handitu bada ere, otsoa oraindik ez da nahikoa epe luzera espeziearen kontserbazioa ziurtatzeko, eta, gainera, gorakada hegoalderantz gertatzen ari da, eta ez ekialderantz.
2. Populazioaren benetako tamainaren (Ne) eta espeziearen bideragarritasun genetikoan dituen ondorioen azterketa xehatua barne hartzea, egungo talde kopurua nahikoa ez dela azpimarratuz.
3. Otso iberikoaren isolamendu genetikoa egiturazko arazotzat hartzea eta Europako beste populazio batzuekin duen lotura hobetzeko neurri zehatzak ezartzea.
4. Korridore ekologikoak lehengoratzeko estrategia nazional bat hartzea, arreta berezia jarriz Pirinioetako zonaren konektibitatean, otsoak eskualde horretara iristea erraztuz.
5. Erkidegoko presio politikoek otsoa kontserbatzeko politika ahuldu ez dezaten bermatzea, Espainiako lurralde osoan espeziearen babes osoa ziurtatuz.

Otso iberikoa ekosistemetan funtsezko espeziea izateaz gain, gure natura- eta kultura-ondarearen funtsezko elementua ere bada. Kontserbazioa ez da soilik Espainian dauden taldeen kopuruan oinarritu behar, epe luzerako bideragarritasun genetikoan eta Europako testuinguru ekologikoan integratzean baizik.