• 50.000 biztanletik gorako euskal udalerrietako udalek, Ekologistak Martxan elkartearen salaketaren ondoren, Euskadiko Airearen Kalitatearen Indizea “berezia eta irregularra” erabiltzeari utzi diote

• Informazioa eguneratu eta berritu duten lehen udalerriak Donostia eta Irun izan dira.

50.000 biztanletik gorako EAEko udalerrietako udalek, Ekologistak Martxan elkartearen salaketaren ondoren, Euskadiko Airearen Kalitatearen Indize “berezia eta irregularra” erabiltzeari utzi diote. Indize horren bidez, oraindik ere informazio faltsua ematen zaie herritarrei airearen kalitateari buruz. Aztertutako kutsatzaileen kasuan, informazio hori ez dator bat Europako Indizearekin, maila eta bandetan. Era berean, Indize Nazionala erregulatzen duen araudia ere ez da errespetatzen.

Informazioaren eguneratzea eta erreforma amaitu duten lehen udalerriak Donostia (Indize Nazionalarekin zuzenean lotzea erabaki du) eta Irun izan dira.

Bilbori dagokionez, Bilboko Udalak oraindik ez du fitxarik mugitu, 2025eko ekainaren 26ko Udalbatzarrean gobernu-taldeak informazio faltsua “informazio-pantailen” eta webgunearen bidez helaraztearen irregulartasuna aitortu arren.

Bilboko Udalaren jarrera bereziki salagarria da, ez bakarrik aipatutako zirkunstantziagatik, baizik eta Nerbioi Beherean indizearen “erabilera instrumentala” egiten duenetako bat delako, besteak beste, Ekintza Planen garapena edo Ingurumenari buruzko Ordenantzaren eguneratzea atzeratzeko, araudiaren arabera horretara behartuta baitago. Udal honetan ere nolabaiteko gardentasunaren falta sumatzen da, eta herritarrei diru publikoarekin finantzatutako eta emisio baxuko eremua kontrolatzeko instalatutako kutsatzaileen 41 sentsoreen datuak modu irekian ematea, beste toki-administrazio batzuek egiten duten bezala.

Indizea, erakunde ekologistak behin baino gehiagotan adierazi duen bezala, ez dator bat Airearen Kalitatearen Indize Nazionalerako indarrean dagoen araudiarekin. Indize hori erreferentziatzat hartzen da autonomia-erkidegoentzat, Euskal Autonomia Erkidegorako izan ezik; izan ere, orain arte, “desleialtasun instituzional” argian, ez du araudia errespetatzen, eta horren garapenean parte hartu zuen. Era berean, ez ditu errespetatzen Europako Ingurumen Agentziaren jarraibideak, nahiz eta ohikoa den Eusko Jaurlaritzako Ingurumenaren Kalitatearen Zuzendaritzak berak bere dokumentuetan adieraztea Europako indizea eta indarrean dagoen araudia erabiltzen dituela erreferentziatzat.

Barakaldo, Getxo eta Gasteizi buruzko oharrak

Gaur egun, eta gure salaketei jaramonik egin gabe, oraindik ere ikus daiteke Vitoria-Gasteizko Udalaren web orrian Eusko Jaurlaritzaren sarerako estekari eusteaz gain, udal bisoreek beraiek ere informazio faltsua ematen jarraitzen dutela, salatu den bezala Airearen Kalitatearen Indize Nazionalerako indarrean dagoen araudian eta AEMAren jarraibideetan ez dauden kategoriak eta bandak bilduz, gutxienez 2019az geroztik.

Barakaldoko eta Getxoko udalei dagokienez (ZBEak ezartzeko 3 urteko atzerapenarekin), Eusko Jaurlaritzaren bisorearen esteka eta/edo erreferentziak mantentzen dituzte beren webgunean. Horrela, airearen kalitateari buruzko “informazio-buloa” transmititzeko tresna gisa jarduten dute, eta, era berean, airearen kalitatearen jarraipena egiten duten dokumentuetako batean errepikatzen da, hala nola, Getxon, Tokiko Agenda 2030erako Ekintza Planean (2024-2027), “tokiko iraunkortasunaren adierazleei” dagokienez.

Ekologistak Martxan elkartearen ustez, garrantzitsua da azpimarratzea adierazle horiek, Euskadiko indizearen informaziotik abiatuta sortzen direnez eta indize hori estatistika-funtzioetarako erabiltzen denez, Euskal Estatistika Erakundearen (Eustat) bidez, kutsatzaileentzako mailen edo kategorien eta banden “izen faltsua” jasotzean, balio estatistikoa ematen zaiola, abiapuntuko ageriko akatsekin, erakunde ekologistak behin baino gehiagotan gogorarazi duen bezala. Horregatik, beharrezko zuzenketak egiten ez diren bitartean, ekologistek uste dute adierazle horiek ez direla baliozkoak.