• Ecologistas en Acción elkarteak gaitzetsi egin du Chat Control, Europar Batasuneko mezularitza-aplikazioen eta lineako zerbitzuen zaintza automatizatuko proiektua, eta horren aurka bozkatzeko eskatu dio Espainiako Gobernuari.
• Erakunde ekologistak Auzitegi Gorenaren epai berrian sortutako jurisprudentzia betetzen du, administrazio publikoek erabilitako algoritmoen eta programa informatikoen interpretazioan gardentasuna bermatzeko.

Urriaren 14an, Europar Batasuneko Justizia eta Barne Ministroen Kontseiluak Chat Control izeneko proiektua bozkatu ahal izango du. Proiektu horren bidez, Europar Batasunak komunikazio digital pribatu guztietarako sarbide automatikoa izan nahi du, adingabeen sexu-abusua prebenitzeko eta borrokatzeko.

Onartzen bada, Europako herritarren telefono mugikorrek (eta lineako beste gailu batzuek) software espioi bat izan beharko dute nahitaez, mezuak, mezuak, audioak eta bideoak eskaneatzeko gaitasuna izango duena, modu algoritmikoan konparatzeko irudien datu-baseekin eta eredu global automatizatuekin, zifratu eta bidali aurretik.

Datuen bilketa, biltegiratzea eta kontrol teknikoa enpresa teknologiko handien esku egongo da, eta Europar Batasunak enpresa horietan kanporatuko du informazioaren kudeaketa. Hala, zaintza automatizatua telekomunikazioen negozioaren adar berri bat izango litzateke, eta, aldi berean, Europako eta Espainiako egungo lege-esparruek babestutako berme eta askatasun demokratikoak ahuldu ahalko lituzke.

Erakunde ekologistaren ustez, proiektu honekin, “industria horren aztarna ekologiko ikaragarria areagotuko da (hala nola uraren eta energiaren kontsumo handia, meatze-erauzketa, kutsadura elektromagnetikoa…), bai eta adimen artifizialeko sistemen informazioaren erabilera automatizatuari dagozkion genero- eta etnia-alborapenen eta beste batzuen arriskua ere.”

Ecologistas en Acción elkartearen arabera, zaintza-sistema orokortu eta bereizi gabe horrek zuzenean urratzen ditu Espainiako Konstituzioaren eta Europar Batasunaren oinarrizko eskubideak, hala nola komunikazioen sekretua eta intimitaterako eta datuen babeserako eskubidea, ebazpen judiziala eskatzen baitute eta bereizketarik gabeko zaintza debekatzen baitute.

Europako Batzordeak eta Datuak Babesteko Europako Ikuskatzaileak, 2022ko irizpen bateratuan, arriskuen eta proportzionaltasun-faltaren berri ematen dute: «Pertsonen arteko komunikazioak muturretik muturrera zifratzea funtsezko tresna da komunikazio elektronikoen konfidentzialtasuna bermatzeko». Beraz, prozesu hori aldatzeak “zifratzearen funtzioa oro har ahulduko luke eta Europako herritarren oinarrizko eskubideekiko errespetua ahulduko luke”.

Ildo beretik, Ecologistas en Acción elkarteak zientziaren eta ikerketaren arloko 700 adituk baino gehiagok Europar Batasuneko Lehendakaritzaren proposamen horri buruz berriki egindako baterako adierazpena babesten du. Adierazpen horretan salatzen denez, «aurrekaririk gabeko zaintza-, kontrol- eta zentsura-gaitasunak sortzen dira, eta, ondorioz, funtzioak usurpatzeko eta hain demokratikoak ez diren araubideek abusua egiteko arriskua dago».

Adierazpenak esaten duenez, “proposamen horrek erabat ahultzen ditu funtsezkoak diren segurtasun- eta pribatutasun-babesak”, eta, nolanahi ere, ez dakar “haurrentzako babes handiagoaren inolako bermerik”. Era berean, arduradun politikoak kritikatzen ditu ez dutelako lortu “azken bi urteetan adituekin elkarrizketa irekia izatea gai horri buruz”; izan ere, “detekzio-teknologien eraginkortasunari buruzko zalantza handiak egon arren, ez da teknologia horien inolako eztabaida, analisi edo ebaluazio publikorik egin proposatutako erregelamenduan hartutako ikuspegia justifikatzeko”.

Erakunde ekologistak azpimarratzen du, errugabetasun-presuntzioa eta pribatutasun-eskubidea bezalako lege-printzipioak alde batera uzteaz gain, Chat Control proiektua kontraesanean dagoela Auzitegi Gorenaren duela gutxiko epai garrantzitsu batekin, zeinak prozesu informatikoen gardentasuna bermatzen baitu.

Algoritmoen esplikagarritasuna

Chat Control proiektuaren espirituaren kontrako norabidean, Auzitegi Gorenaren duela gutxiko epaiak Gobernua behartzen du Civio GKEari gizarte-bonu elektrikoaren esleipena kudeatzen duen BOSCO algoritmoaren iturburu-koderako sarbidea ematera, Trantsizio Ekologikoko eta Erronka Demografikoko Ministerioak aldez aurretik ukatutakoa.

Erabaki judizial horrek jurisprudentzia sortzen du: botere publikoek bermatu behar dute aplikazio digitalen prozesu informatikoen gardentasuna eta fiskalizazioa erabaki publiko automatizatuak hartzean, eta «herritarrei eragiten dieten erabakiak hartzean erabiltzen diren algoritmoen funtzionamendua modu ulergarrian azaltzeko betebeharra dute, kudeaketa publikoa ezagutu, fiskalizatu eta bertan parte hartu ahal izateko».

Ecologistas en Acción taldeak epai horren garrantzia azpimarratu du, administrazio publikoek erabiltzen duten eta herritarrengan eragina duen edozein algoritmo edo programari eragingo baitio, are gehiago egungo araudian “ez badago ikuskapen-agintaritza independenterik aplikazio telematiko horien funtzionamendu egokia bermatzen duenik”.

Aurreko guztiagatik, Ecologistas en Acción taldeak azpimarratzen du Chat Control proiektuak Auzitegi Gorenaren epaiaren aurkako zentzua duela, “guztiz edo partzialki automatizatutako erabakiak hartzeko arbitrariotasunaren edo diskriminazio-joeren aurrean”, datuen eta izan ditzaketen ondorioen interpretagarritasuna enpresa teknologikoei eta horien AAko sistemei ematen baitiete, kudeaketaren gordailuzain subsidiario gisa.

Julio Carmonak, Ecologistas en Acción elkartearen bozeramaileak, aipatutako epaia aipatu du, eta Espainiako Gobernuari eskatu dio hasierako jarrera aldatzeko, beste herrialde batzuek egin duten bezala, bai eta Chat Control proiektuaren araudi loteslearen aurka bozkatzeko ere. “Bestela, aldeko botoarekin, Gobernua indarrean dagoen Estatuko legeria urratzen ariko litzateke”.

Era berean, erakunde ekologistaren ordezkariak edozein ekimenen bidez (Stop Chat Control, Fight Chat Control) publikoki gaitzespena agertzeko deia egin du norabide horretan, “Estatu espainolean eta Europan bahitutako eztabaida bat irekitzeko, oinarrizko eskubideen urraketan herritarren defentsa errazteko”.