Adibidez, txerriaren kasua paradigmatikoa da: 2018an 610.000 txerri izatetik 2022an 841.000 izatera igaro da, Nafarroako Gobernuaren datuen arabera. Hau da, 2018-2022 aldian 230.000 txerri gehiago izan dira, eta ia guztiak makrogranja-ereduetan: intentsiboak, ukuiludunak eta ustiategi bakoitzeko animalia kopuru handiagoa dutenak. Gero eta enpresa handi gutxitan metatzen dira txerriak. Izan ere, 230.000 txerri gehiago daude, baina 20 txerri-ustiategi gutxiago daude 2018tik. Aldi berean, aire zabaleko txerri estentsiboa marjinala da, eskatzen zaizkion baldintza ugariengatik (hesi bikoitzak, etab.) eta herri-mendietan bazkatzeko debekuagatik, abeltzaintza industriala soilik babesten baitute. Nafarroan Estatuarekin alderatuta txerri aziendaren ekoizpen industrialaren eredua handitu egin dela ulertzeko, 2021ean Landa Garapeneko Departamentuak txosten batean adierazi zuen “2011 eta 2020 artean Nafarroan txerriak % 43 egin duela gora eta Espainian % 27”.

Makrogranjak hedatzeko eta lehendik daudenak hazteko dinamika hori errepikatu egiten da azienda intentsiboeneko eta industrialeneko espezieetan, hala nola esnetarako behietan (Caparroso, adibidez) edo gizentzeko oilasko ukuiludunetan, 2022an 5 milioi abere baino gehiagorekin, lurraldea haztegi industrialez betez.

Abeltzaintza-eredu industrialaren hedapenaren inpaktuak zabalak dira: lurzorua eta ura pilatzeko eta kutsatzeko arazoak, biodibertsitatearen galera, baliabide kantitate handien kontsumoa (naturalak eta diru publikoa), berotegi-efektuko gasen emisio handia, despopulazioa handitzea makro ustiategi horiek dauden landa-eremuetan, biztanleria ekoizlea murriztea edo dieta haragijaleegiak eragindako osasun-arazoak, pilatuta eta bizi diren animalia horien hazkuntzan antimikrobianoen abusua, bizitza osorako eremua zapaldu gabe. Ahaztu gabe abeltzaintza industriala Covid 19 bezalako pandemien jatorriarekin lotuta dagoela. Gainera, sortzen duten soldatapeko enplegua oso prekarioa da, migratzaileen esplotazioan eta nekazarien kanporatzean eta planetako beste leku batzuetan dokumentatutako lurralde-suntsiketan oinarritzen dena (ikus Argentinako edo Brasilgo soja-ekoizpenaren kasua, Nafarroako abeltzaintza industriala kontsumitzaile handia baita).

Baina haren eraginak askoz haratago doaz, uraren kontsumoarena, esaterako. Horrelako instalazioetan erabilitako kantitate eskergari gehitu beharko litzaioke Nafarroako Ubideak kontsumitutako uraren erdia baino gehiago artoa ureztatzera bideratu dela (neurri handi batean transgenikoa) eta soilik animalien elikadurara (batez ere abeltzaintza intentsiboa, gehiengoa baita eta ez baita bazkatzera ateratzen). Gauza bera gertatzen da landutako lurrarekin, kalkulu batzuen arabera, ia % 70 abereentzako laboreetarako erabiltzen baita, batez ere industria-abeltzaintzarako.

Bien bitartean, abeltzaintza estentsiboa eta ekologikoa eta abeltzain txikienak mapatik kanpo geratzen ari dira. Ildo horretan, adibide bat aipatzearren, legegintzaldia amaitu da, eta Landa Garapeneko Departamentuak ez du onartu 2021ean publikoki iragarri zuen Ekoizpen Ekologikoaren Plan Estrategikoa. Beraz, beste aukera bat galdu da sektorearekin batera epe labur eta ertainerako egindako neurri koherenteak, egituratuak, planifikatzeko, lurraldean trantsizio ekologiko baten alde egiteko eta 2030era iritsi ahal izateko, Nafarroako ekoizpen ekologikoko azaleraren % 25arekin, EBk ezartzen duen bezala. Elikadura-subiranotasunaren irizpideetan oinarrituta egon behar du, batez ere Nafarroako eta inguruko biztanleen elikadura-beharrak asetzeko, eta ez esportaziorako salgaiak. Horrela, lehen sektorea desagertzeko prozesua irauli ahal izango litzateke, gazteei eskala txikiko ereduetan sartzen lagundu, ingurunea zaindu, baliabide naturalak (ura, lurzorua edo biodibertsitatea, herri-ondasunak) zaindu, klima-aldaketa arintzen lagundu eta landa-mundua bizirik mantendu.

Azken urteotan nekazaritzaren intentsitateak izan duen gorakadaren beste adierazle bat ongarri kimiko eta pestiziden erabileraren hazkundea da, etengabe hazten ari dena. 2009-2019 bitartean soilik, Nafarroan erabilitako pestizida tonen kopuruak heren bat egin du gora, 4500 eta 6700 artean. Ildo horretan, Landa Garapeneko Departamentuak pestiziden erabilera % 50 murrizteko zer egingo duen eta ongarri kimikoen erabilera % 20 murrizteko zer egingo duen galdetu behar da hemendik 2030era, Etxaldetik Mahairako Europako Estrategiak ezartzen duen bezala.