Kaixo Jakoba. Jose Antonio naiz Bizkaitik. Baratzean artoa ta babarrunak, patata, piperrak, lekak, kalbazak eukiten ditugu. Tomatea zeinen ondoan jartzea komeni da? Eta zeinen ondoan ez da jarri behar? Eskerrik asko!!

Bizi Baratzea liburuan eta zabalago eta zehatzago “Ilargia eta Landareak 2024” agendan atal oso bat dute Nor Norekin deitua. Bertan ikusi dezakezu barazki bakoitzaren aldamenean zein beste barazki maite dituen eta zein ez. Tomateak lagun asko du, aldamenean jartzeko modukoak; hainbeste direnez errazagoa zait maite ez dituen gutxiak esatea, hauek: alberjinia, apio-arbia, erremolatxa, kuia, kuiatxoa, patata eta piperra.

Aupa jakoba!orereta aldean haritz amerikarrak erori edo bota ditugu..sustraietako gaitza zakaten ta arriskutxuak ziran. entzunda dakat leortzeko kanpoan urtebete utzi bear direla,busti daitezen,egia al da hori?aldez aurretik eskerrik asko!!

Haritz amerikarrak zur eta egur kaskar samarrak ditu. Gaitza sartua badu, posible da dagoenerako barrutik ere iruditzen hasita egotea. Irudituz geri egurra belaki edo esponja bat bezala bihurtzen da eta horrek ur asko hartzen du. Nire ustez onena enborrak ondo begiratzea da, eta zeinek merezi duen jasotzean eta zeinek ez apartatzea. Erdipurdi dagoena su egurretarako eta ona dagoena kanpoan utzi, baina ahal izanez gero lurra kenduta, lurrik ukitzen ez duela, alegia. Bestea litzateke oholak egin eta oholetan lehortzen jarri. Azken hori eginez gero kopatzeko aukerarik gabe, ondo zamatuta, elkarren gainean, baina oreatzeko tartea izan dezatela, batetik bestera listoitxoak jarriz.

Kaixo Jakoba. Nahi genuke muxika landatu baina ez dugu lortzen. Ba ahal dakizu noiz edo non daukagu posibilitatea erosteko. Pena da zuhaitz mota hori galtzen ari dela. Gure lursaila Hernanin inguruan dago. Eskerrik asko

Ez dut ezagutzen muxika landarerik saltzen duen inongo mintegirik. Onena litzateke beste edozein muxikari txertatzea. Hezurretik sortutako edozeini txera dakioke. Baina Mentua nondik eskuratu jakin behar duzu. Muxika non duten baldin badakizu, handik mentuak hartu eta txertatu…

Kaixo Jakoba! Aurten patatak ereiteko asmoa daukagu baratzan lehenengo aldiz eta eskualde honetan ondo egokituko diren barietateak gomendatzea nahiko nuke. Baliteke pixkat goiz izatea, baina, dagoen eguraldia ikusita, aste honetan sartzea pentsatu dugu. Zer deritzozu? Azkenik, liburuan edota webgunean agertzen ez den gomendiorik baduzu, eskertuko genizuke… Mila esker!!

Debagoienatik ez da urrun Araba eta bertan gehien egiten diren barietateak hiru dira: Monalisa, Agria eta Kennebec. Hirurak azal laru edo horia dute. Agriak mami horia du eta batez ere frijitzeko erabiltzen da. Kennebecek mami zuria du eta egosi eta gisatzeko ona. Monalisa da nagusia sukaldean edozertarako erabiltzen da eta. Nik aurten azken hori jarria dut. Gogoan izan: ongarri asko behar duten barazkien multzokoa da patata; lurrari nahasi aurrez eta simaur edo luar zaharra izanez gero landatzeko zuloan ere jarri, patataren azpian; loratzen denean ateratzen hasi, niretzako patata onena, patata berria, azal eta guzti jatekoa.

Kaixo Jakoba! Atzo Markinako hitzaldian entzundakoaren ostean, argi daukat sagarrondo barietatea aukeratzekotan hemengo klimara ohitutako oin egokia beharrezkoa dela, etab. Horregaitik galdetu nahi nizuke ea ze mintegi edo kooperatibetan saltzen dituzten bertako sagarrondoak; izan ere, hemen Arratia inguruko dendetan betidaniko koloretako etiketa eta argazkidun sagarrondoak bakarrik topatu ditut, eztakitnongo enpresek salduak. Horrez gain, oraindik garaiz al nabil landatzeko? Eskerrik asko!

Mentuoina edo azpiko klasea da gakoa. Nire ustez, baldin eta ekoizpen intentsiboan pentsatzen ari ez bazara, egokiena makatza edo basatia da. Horri mintegietan “franko” ere deitzen diote, baina ez da gauza bera; franko hori edozein sagarren hazitik sortzen da, baina makatza sagarrondo basatiaren sagarrondoen fruitu ttikiaren hazikoa da. Baina hemengoa izan behar du. Jeneralean mintegietan ez duzu topatuko makatza edo basaka hori. Agian baserritarren kooperatibaren batean, baina ez dadila “franko” hori izan. Baserritar batzuk, baita bere kaxa aritzen dira makatz horiek sortu eta txeratzen. Beraz mentuoina basaka edo makatza eta gainean zeuk nahi duzun barietatea txertatua.

Kaixo Jagoba. Baratzean bankal batzuk egiteko asmoa dut eta material egokiaren bila nabil. Enkofratuko tabla horiak zer moduz? Duten tratamendua txarra izan daiteke lurra eta landareentzat? Eskerrik asko.

Jakin ahal izan dudanez melamina erretxinezko tratamendua da azaleko hori hori. Itxuraz urik ez sartzea eta hormigoiak ez erasotzea da helburua eta hori kolorea koloreztatzaile soila da. Lurpean izango den parean urtebeterako ura uxatzeko gaitasuna galduko omen du. Ezer txarrik ez omen die erantsiko ez landareei ezta lurrari ere.

Etxeko lima-limoia, laranjaondoa eta limaondoa gaixoturik dauzkagu (argazkian lehenaren hostoak). Zer egin dezakegu sendatzeko?

Nik uste dut alternaria gaitza izan daitekeela. Hezetasunak, tenperatua epelak eta gehiegizko ongarriketak laguntzen duten onddoa da. Erasotutako hostoak bildu eta erre. Gehiegizko ongarriketak eta inausketak bultzatutako hostaje handiegia eta adarje trinko itxia onddoaren zabalkunderako ezin hobeak dira. Beraz: inausketa eta ongarriketa ahaztu. Orain buelta ematen laguntzeko martxotik atzera 3-4 tratamendu egin kobrearekin: salda bordelesa, kobre oxidoa eta eskuera duzuna.

Aupi Jakoba! nere landere maiteari, zeinak bi urte daramazkien nirekin, azkenaldian hostoak pitzatzen zaizkio, baita hosto berriak ere. Zer egin dezaket? Mila esker aldez aurretik. Agur bero bat.

Landarea indarrean eta mardul ikusten da. Hostoen ertzak erreta eta behar bezala ezin zabaldu. Nire ustez tokia ona da, ureztaketa ere egokia, baina ingurua lehorra, hostoak lehorregi daude. Maiz maiz ihinztatzen hasi, ea hostoen ertzeko orbain gorri horiek eta zartadurarik ez den gehiago sortzen.

Kaixo Jakoba; Oraindela 30 urte oparitu zidaten atxikita bidaltzen dizudan artxiboan azaltzen den landarea (semea izan nuenean) eta izugarrizkoa dao, bi metrotik gora, eta ez dakit noiz inausketa egin eta noiz, mesedez aholkatuko zenidake Mile esker aldez aurretik

Zorionak horrelako edertasuna eskuera eta begiera edukitzeagatik. Toki egokian eta ondo zainduta bizi den zeinale. Madagaskardo dragoi zuhaitza da, Dracaena reflexa “Angustifolia”. Landare hori 2020an argitaratu genuen “ETXEKO LANDAREAK” liburuan azaltzen da eta fitxa osoa du (164-165 orr). Bertan bere trikimailuetan honela dio: gehiegi luzatzen denean, gupidarik gabe ebaki eta kendutako zatisak ugaltzeko erabili (aldaxka bezala). Moztutako tokian erraz berrituko da. Nahi izatera orain erdia, luzeenak eta okerrenak, ebaki, enborren erdi paretik eta besteak utzi. Moztutakoak kimu berriekin janzten direnean orain moztu gabekoak ebaki. Etxe barruan bizi delarik noiznahi egin dezakezu, baina martxoa aldera onena.

Kaixo Nire galdera arbolei karea emateari buruzkoa da Nire asmoa da zuhaitz frutalei enborrean karea ematea, baina , larunbatean entzun nizun (edo hórrela ulertu nuen nik) lurrean ere eman behar dela Nik ditut intxaurrondoak, gereziondoak, sagarrondoak eta mertxikondoak, baina ez daude oso sanoak, batez ere gereziondoak, orduan, hori jakin nahiko nuke….. lurrean ere komeni da botatzea? Eta zer jaraitan egin behar da? Mila esker

Onena aurrez lurraren analisia egitea litzateke. Hor azalduko litzateke zehatz mehatz karea ematea komeni den eta zenbat. Euskal Herri atlantiarrean bizi badira eta lurra buztintsua bada, seguruenera mesede egingo dio kareak. Eman dosi eder bat lehen urtean , 150 gr/m². Hurrengo urtean 100 gr/m² eta hortik atzera urtero edo biz behin 75 gr/m².  Urtarrila-otsaila tarte hau oso garai ona da. Nahi baduzu kare bizia erabili (kontuz eskuak, begiak eta abar) edo bestela kare hila.

Kaixo lur sailean iada fruiturik ematen ez duten 12 sagarrondo ditugu eta txertaketak egin nahiko genituzke. Noiz izan daiteke momenturik egokiena?

Txertatzeko sasoia izerdi berriaren etorrera da. Adarreko txertua neguaren amaieran eta begikoa udan. Orain adarrekoaren sasoia dator. Sagarrondoa berandu mugitzen den fruta arbola da eta martxoan txertatzen da. Lehen beti esan izan da ilbeheran txertatzen dela, baina ilbehera ilzaharrari esanez, hau da ilargia txikitzen ari den sasoiari. Ikuspegi biodinamikotik ilgoran txertatzen da. Biei kaso eginez martxoan ilgora eta ilzahar izango diren egunak 5, 6, 7, 8 eta 9 izango dira.

Kaixo Jakoba,
Aurreko astean illarrak landatzeko azken aukera zela idatzi zenuen. Oraindik posible da? Gaur bihar? Illar haziak landatzeko nola egin behar da? Lehenengo aldia da…
Eskerrik asko, egun ona izan!
Eider

Bai hemendik atzera beti berandu izango dela idatzi nuen. Hori batez ere babarentzako da. Ilarra erein oraindik lasai. Onena ilgoran ereitea da, eta hori otsailaren 7tik 18ra izango da. Hala ere saioa egin nahi baduzu urtarrilaren 27, 28 eta 29 fruitu egunak dira, nahiz eta ilbehera izan probatu eta konparazioa egin. Aipaturiko hurrengo ilgoran 7, 8 goiza eta 15 izango dira fruitu egunak.

Nola erein galdetzen baduzu “BIZI BARATZEA” liburuaren premian zara, honela dio: “Errenka batetik bestera 60-70 cm utzi, zenbat eta altuagoa egingo den tarte handiagoa utzi. Hazia errenkan, denean ugari botatzen da, 3-5 cm sakon sartu. Lurra hotzego badago edo bero handiegiak badira ez da ondo jaiotzen. 15-20 cm luzatu denean lurreztatzea komeni da. Gero arbatu egin behar da: adarrak, makilatxoak, sarea…”

Fritu arbolak ze norabidetan landatzea komeni da (hego-ipar edo eki-mendebalde)? Eguzki gehien goizeko orduetatik arratsaldeko orduetara izaten dituen arloa da

Fruitu arboladia Euskal Herri atlantiarreko lurretan landatzeko asmoa baduzu norabide egokiena hegoa-iparra da. Horrek esan nahi du goizean alde batetik eta arratsaldean beste aldetik hartuko dutela eguzkia. Lurralde horietan arazo handiena hezetasun handiegia da, zeinak onddoak suspertzen dituen eta horiek gaitz nagusien eragileak dira. Beraz hezetasunari aurre egiteko eguzkia behar dela arboletan bezala baita lurrean ere. Eguzkia lurreraino iristeko tarte handia utzi arbolatik arbolara, ez ditzatela adarrak elkar lotu. Beste baldintza garrantzitsua arbolen garaiera da. Garaienak edo altuenak iparraldean eta motzenak hegoaldean, itzalak bata bestea jan ez dezan.

Iaz hasi nintzen ortuarekin ordurarte belardi izan den landa batean, eta aurten karea bota nahi nioke. Lurra oso buztintsua da eta ur dexente pilatzen du, batez ere zonalde batzuetan. Batetik zenbat bota beharko nukeen jakin nahiko nuke. Belarra ere pixkat hasita dago urrian edo ebaki ta gero (5-10cm), berau ebaki beharko nuke, lurra bistan uzteko, karea bota aurretik?

Belar gainean lasai asko zabaldu dezakezu karea. Orain belarra mozteko lanik hartu beharrik ez duzu. Eman belar horren gainean eta gero, jarri nahi duzunaren arabera, egin beharreko lanak egin bere sasoian. Dosia kalkulatzeko egokiena lurraren analisi bat izatea litzateke, baina lur astun eta buztintsuetan 150 gr/m² botako nuke. Hurrengo urtean 100 eta hortik atzera urtero 50-70.

Kaixo Jakoba, Kañaberak noiz moztu beharko nituzke gero baratzan erabiltzeko eta komeni al da lehenengo lehortzea edo zuzenean erabili al daitezke. Lehortu behar badute nola egin beharko nuke? Eskerrik asko

Kanaberak moztea neguko lana da, urtarrilean eta otsailean egiten da. Batzuek ilbeherako lana dela diote, beste batzuek ilgorakoa. Nik ilgoran moztuko nituzke. Proba edo saioa egitea proposatzen dizut: urte pare batean ikusi ilbeherakoak edo ilgorakoak zeintzuk hobeto irauten duten, eta gero emaitzen berri denoi eman. Horrela denontzako onura ekarriko du zure lanak. Horixe da gure goiburua: eman eta hartu.
lehortzearena orain moztu eta udaberrian edota udan erabiltzeko moduan egongo dira. Nola jaso da garrantzitsua. Onena aterpean jasotzea da, eta ahal izanez gero zutik. Etzanda egon beharko badute oinarri ona jarri, ahal bada bere luzera osokoa.

Arratsaldeon!!baratza hego haizetik babesteko hesi bat egitekitan nago,ze landarekin egitea aolkatzen didazu?hesitik segituan hasten da baratza, eskerrikasko!!!

Hegotik babestu eta hesiaren aldamenetik baratzea hastea arazo bat da. Hegotik izango du baratzeak eguzkia, eta hesiak bai ala bai itzala egingo dio. Bi ezaugarri erabaki behar dira: hostoa galtzen duen landarea edo galtzen ez duena, haizea neguan ere mozteko; eta hesiaren altuera. Arazo handia bada haizea hostoari eusten dion landarea jarriko nuke: ereinotza, ezpela, euonimusa, aligustrea, gerezi-erramua (Prunus laurocerasus), gorostia, heriotzorria (adelfa) eta koniferoak. Koniferoetan hazkunde azkarrekoak onenak: lausoniana, tuiak, leilandia…

Landaketa egiteko sasoia geroxeago da, martxoan, eta tarte horretan erabaki zein nahi duzun. Landatutakoan ondo ongarritu eta hesia osatzeko eta gero erabakitako altuera hartu duenean urtean bitan inausi triko eta bete-bete eusteko.

Kaixo Jakoba.
Arratiatik galdera bat.
Mandarina bat metatzeko baserrian epe barruan gaude?
Noiz da eperik onena, egokiena?
Mila esker.
Ondo segi

Hobe duzu mandarinondoa ez metatzea. Bere osasunak irabaziko du eta biziraupen luzeagoa izango du. Hala ere eragozpenen bat sortzen duen adarren bat edo kendu nahi badiozu oraindik oso garaiz zabiltza. Lan hori izerdia mugitzen hasi aurre horretantxe egin behar da, martxoa amaiera aldera. Ahal izanez gero ilbeheran.

Noiz bota daiteke karea ortuan.Zein da hobe kare bizia ala hilla

Ongarriketa nagusiak udazkenean eta neguan egin behar dira. Nire iritziz hurrenkera onena da: udazkenean ongarri organikoa eman (simaurra, luarra…) eta neguan karea, urtarrila edo otsaila. Tartea gutxienez hilabete batekoa. Ongarriak lurgainean utzi eta kitto.

Kare bizia erretzen duen karea da, ura edo hezetasuna hartu behar du hiltzeko. Kare biziak ukitzen duena lehortu, erre edota hiltzen du. Hortik kontuz erabili beharra (eskularru, maska, betaurreko…). Baina bere eragina hobea da, batez ere luz buztintsu heze eta bustietan. Kare hilak kaltzio kopuru bera du, baina errezago erabili daiteke. Garrantzitsuena hautsa edo koxkorra erabiltzea erabakitzea da. Ni koxkorraren aldekoa naiz, eragina denbora askoz ere luzeagoan nabaria izango delako.

Egun on! Olentzerok berotegi lanak egiten dituen apalategia oparitu dit eta nire baratza txikirako haziak erein nahiko nituzke. Joanden urtetik gordeta ditudan haziak erabiliko ditut baina jarri nahi ditudan barazki batzuenak ez ditut. Non eros ditzazket bertako hazi gutxi batzuk? Eskerrik asko!

Bertoko haziak hautatzea hasiera ona da. Inguruko lurrera eta klimara egokituta daude. Euskal Herrian Hazien Sareak badaude batean eta bestean. Horiek haziak eta landareak banatzen dituzte. Bestetik Gipuzkoan Baserritar talde baten eskutik ALEKA bertoko hazi ekologikoak sortzeko egitasmoa martxan da. Kooperatiba eta denda ekologikoetan banatzen dituzte eta bestela beraiengana jo zuzenean: www.aleka.eus edota 633 79 76 39 telefonoa.

Noiz komeni da setoa moztea nekezago hasteko? Ze urtarotan ta ze ilargitan Millesker

Landare hesiak mozteko bi sasoi nagusi daude. Biak izerdialdi nagusien ondorengoak dira. Lehena udaberriko hazkundearen ondoren, maiatza-ekaina aldera eta bestea irailean. Kimu berriak motzago etortzeko inausketa ilbeheran egitea komeni da.

Non erosi ahal dut olió zuria?.

Olio zuria edo olio minerala intsektizida lana egiteko erabiltzen da. Tratamenduak batez ere udazken-neguan egin behar dira. Azken hostoak erori aurretik onena. Orain ere eraginkorra da. Intsektuen gainean olio geruza geratzen da eta ito egiten ditu. Tratamendu hori oso ezaguna da batez ere fruta arboletan. Olio horiek nekazaritzako produktuak saltzen dituzten tokietan topatuko dituzu. Ez badaukate ekarriko dizute.

Kaixo Jakoba, Zuhaitzak inausten gabiltza orain eta ulertua dut ondoren produktu bat ematea komeni dela bertan zauriak sendatu eta gaixotasunik ez sartzeko. Zein da produktu hori?? Mila esker!

Inausketarako orain ez da sasoi egokia. Onena izerdi berria mugitzera itxarotea da. Orain sortzen diren zauriak irekita egongo dira negu guztian eta gaitzak eta hezetasuna sartzeko arrizkua dago. Gero izerdia hasitakoan eginez gero (otsaila amaiera edo martxoa) izerdiak berak galeraziko die sartzea eta zauria ixteko orbaina sortuko du.

Orain egindako zaurietan ustez orbaina sortzen laguntzen duen ukendua edo pintura emateko ohitura zabaltzen ari da. Ustez zauria babesten du, baina gerora kalte besterik ez du egiten. Hezetasuna bera eta egurraren artean sartuko da, gaitzak erakarriz eta egurra ustelduz. Era berean landareak duen orbaina sortzeko berezko joera eragotziko du. Produktu horiek mesede baino kalte gehiago egiten dute. Nahi izatera salda bordelesarekin ur pixka bat nahastuta ore trinko bat egin eta horrekin margotu zauria. Izerdi berria etorri artean bi edo hirutan eman.

Kaixo Jakoba! Ulertu izan dizut baratzeko lurra hostoz estaltzea egokia dela eta horretan nabil. Baina udaberrirako karea ere eman nahiko nuke. Orden egokia orain hostoak eta ondoren karea litzateke? Hala balitz, karea zenbat denborara edo noiz bota beharko nioke? Bestetik, ximaurrik ekarri ezin dudanez, ditudan sagarrondo, limoiondo eta kaki arbolaren enborren inguruan hostoak jartzea egokia al da? Eskerrik asko!

Hostoa usteltzen hasi berria da eta nik uste hobe zenukeela lur gainean karea jarri eta orbelarekin estali. Karea orain hasiko da ongarritze, lurra harrotze eta abarreko lanetan, eta hostoak denborarekin usteldu ahala ongarri izango dira eta lurrera sartu.

Fruta arbolen inguruan orbela jartzea ere ona da. Ez pilatu enborraren aldera, inguru guztian zabaldu lur gainean. Eta hobe enborraren kontra ez jartzea, tarte bat utzi hostorik gabe enborraren inguruan.

Noiz dira neguko tenporak? Eta nola irakurri behar dira? Zeri erreparatu: tenperatura, hezetasuna, eguzki, euri, laino, gorabehera... Gomendiorik?

Neguko tenporak abenduko hirugarren astean izaten dira. Tenporazale tradizionalek diote tenporak hiru egunetan izaten direla: asteazkena, ostirala eta larunbata. Bakoitza datorren urte sasoiko hilabete bati dagokiona, batzuk diote egunen hurrenkera berean (asteazkena urtarrila, ostirala otsaila eta larunbata martxoa) baina beste batzuk alderantzizko hurrenkera ematen diote, hau da: asteazkena martxoa, ostirala otsaila eta larunbata urtarrila. Pello Zabala handiak zioen hiru egun horiei ezik astebete osoari begiratu behar zitzaiola, asteazken horretatik hasi eta hurrengo asteazkenera arte, biak barne. Zabala jaunak asko idatzi zuen eta tartean baita tenporei buruz ere. Berak zioen batez ere gorabeherei erreparatu behar zitzaiola eta nagusiki haizeari. Haizea nondik halako giroa, eta haize aldaketek dakartzate gorabeherak; hego haizea lehor eta bero, edo neguan hotz, mendebala euria, ekia hotza, iparra hotza eta euria... Nik Pello Zabalari jarraituko nioke. Gomendio nagusia: irakurri Pello Zabalaren liburuak eta idatziak.

Egun on Jakoba,

Hilabete tipula aldatu nuela eta kafea tartean zabaltzea bururatu zait. Zer diozu, kaltegarria izan litezke?

Zure erantzunaren zai, ezker mila eta ongi izan.

Kafe hondarra hondakin oso azidoa da, beraz lurrari emandakoan hura azidotu egingo du. Tipulak, ordea, lur azidoa ez du batere maite. Horra ekuazioa. Kafe hondar horiek onena luar pilan nahastea. Edo lur azidoa maite duten landareen azpietan erabiltzea: hortentsia, kamelia, txilarra eta abar.