Euria eta eguzkia, martiko eguraldia.

Ibaiak begirada itzuli zigunekoa

Munduko hainbat txoko zeharkartzen dituzten ibaiek, bizirik dauden heinean, euren begirada propioa dute mundua bera ikusteko. Gizakiaren garapenaren testigu isilak dira: hirigintza, gerra, kutsadura, uholdeak... dituzte ikusmiran, baita euren bazterretan etengabe ernetzen diren natura eta eguzki-izpiak ere. Birziklatutako ontzi soil batzuez egindako kamerekin, hori guztia jaso dezakegu urazaletik, eta hausnarketarako bide ematen duten argazkietan islatu. 


2025eko abuztuaren 01a
Lehen periferia ziren hirietako auzuneak urbanizatze prozesua bizitzen ari dira mundu zabalean, baita Odra ibaian ere, erreportaje irekitzen duen lehen bi orrialdeetako irudian ikus daitekeen moduan. Polonieraz Odra, eta Txekieraz zein alemanez Oder, Sudete mendietan du iturburua ibaiak, eta Europa erdiguneko eremu zabalak gurutzatzen ditu, tartean argazkian ikus daitekeen Wrocław hiri industriala.
Mundu bizigarriago bat eta bizitza gozagarriago bat egunero lantzen dugunon komunitateak eusten dugu Bizi Baratzea. Horregatik jartzen ditugu sarean eduki denak libre, Lurrari begiratzen eta entzuten diogunak gero eta gehiago izan gaitezen. Batu komunitatera. EGIN BIZI BARATZEAKOA.

Zer erantzungo liguke ibaiak gure joan etorriez eta garapenaz galdetuko bagenio? Zer gertatuko litzateke geure burua ibaien begietatik ikusiko bagenu? Galdera horien erantzunera hurbiltzeko asmoz hasi nintzen, duela urte batzuk, birziklatutako ontziekin egindako argazki kamerak ibaiaren ur azalean kokatzen, ibaiaren ikuspuntua horixe izan zitekeelakoan. Ibaia argazkilari lanetan, zibilizazioa zelatatzen.  

Ibaia ez da toki bat proiektua –Iñaki Segurolaren esaldia– 2016an abiatu nuen, Cristina-enea Fundazioak Urumea ibaiaren inguruko praktika artistikoak garatzeko deialdia zabaldu zuenean. Etxe ondoan nuen Urumea, mundu zabaleko beste ibaietako urekin lotu dut orduz gero: lehenik Odra (Wroclaw, Polonia) eta Almendares (La Habana, Kuba) ibaiekin; eta uda honetan, Casamance (Ziguinchor, Senegal) eta Rio de la Plata (Buenos Aires, Argentina) izenekoekin.

Nagore Legarreta berrerabilitako ontziz egindako kamera batekin lanean. Nagore Legarretak utzita.

Batean zein bestean ateratako argazkiak bata bestearen ondoan jarriz gero, zaila da bereizten zein den kasu gehienetan ibaiari izena jarri dion herrialdearen kokalekua. Hasiera batean indibidualki irudi bidez landu diren ibai horiek, orain elkarren ondoan jarrita, ibai bakarra osatzeko joera dute. Horrek pentsaraztera garamatza urrun geratzen zaizkiola ibaiari gizakion gorabeherak, nahiz eta sufritzen dituen.  

Ibai horiek elkarri lotuta, lehen aldiz erakutsiko da proiektua abuztu honetan Buenos Aireseko Bienalsur arte garaikideko bienalean, erakusketa formatuan. Hiriari nolabait ibaien begirada itzuli, beste leku askotan bezala, uholdeak medio ibaiak hiriaren azpian lurperatu baitziren. Hiritarrak eta ezkutuan dauden paisai horiek harremanetan jartzeko testuinguru aproposa sortu dezake iruditegi honek: ekarpenak jaso, ibaietara gerturatzeko gonbidapena luzatu, eta ibaien eta herritarren arteko elkarrizketa sustatzea, besteak beste. 

Ibaia ez da toki bat dokumentala

Hernaniko Udalak urtero abiatzen duen Sormen Beka baliatuta, Ibaia ez da toki bat: Urumea dokumentala plazaratu genuen 2020an Bira Produkzioakekin elkarlanean, Beñat Iturrioz zuzendari zela. 

Dokumentalean, Urumea ibaiaren inguruan egindako lan-prozesua ezagutu daiteke bertatik bertara: nola kokatzen diren ontziekin eraikitako kamerak ibaian, nola errebelatzen diren, ontziekin Urumea ibaia erretratatzeko egin zen lantegia, ibaiari lotutako herritarren lekukotasunak, baita ibai ondoan bizi izan den gure amona Juanita Ugalderen testigantza ere. 

Ugaldetxo (Hernani), Gipuzkoa eta Nafarroa arteko mugan. Ibaia korronteak ekarritako enborrei behaka ari da. Nagore Legarreta
Ereñotzu (Hernani), Kartola errekaren ikuspegitik. Ezkurrako mendietan jaiotzen da Urumea, eta behin Goizueta igarota hartzen du izen hori. Itsasorako 46 kilometroko bidaian, paisaia aldakorra aurkitzen du oso bidean: mendi eta basoak hasieran, erribera eta industriaguneak amaieran. Nagore Legarreta
Tainoek Casiguaguas deitzen zioten Almendares ibaiari, eta Kubako Habana hiriburuaren mendebaldeko gune berde nagusienak gurutzatzen ditu. Bai ibai hau, baina baita mundu zabaleko beste ibai asko ere, kutsadurak eta zaborrak gaixotzen dituzte. Nagore Legarreta
Almendaresko ikuspegia, Habanako bokalean itsasoratu aurretik. Nagore Legarreta
Miranda de Ebro parean, zubi eta eraikinei begira. Kantabriako mendietan, 2.000 metrora, agertu eta desagertzen da Ebro ibaia. Gero arroaren zabalera osoan bidaiatzen du Mediterraneo itsasoraino. Nagore Legarreta
Ibaia Erandio inguruko industria guneak zelatatzen. Araban sortu ondoren, jauzi ikusgarriak eta itzulinguru bihurrriak egiten ditu itsasadarreraino, hiriak eta lantokiak eguneroko zereginean diren bitartean. Nagore Legarreta
Urumea Hernaniko Karabeleko zubiaren azpian; zabor askoren jopuntua izaten da. Nagore Legarreta
Elorrabi (Hernani). Urumea ibaia obra ugariren testigu izan da azken urteetan, saihesbidea, Abiadura Handiko Trenaren obrak, eta tunelak tarteko. Nagore Legarreta
Wrocław hiriaren erdigunetik pasatzerakoan Odra ibaia gustura suma dezakegu, bere hondoan hazten diren landareekin jolasean. Nagore Legarreta
Urrunean ikus daitekeen hiriko zentral termikoaren soslaiari begira ari zaio Odra, fidakaitz. Nagore Legarreta
gora